Ny zoma alina lasa teo no tonga teto Madagasikara i Corentin Martins, mpanazatra ny Barea de Madagascar. Tsy niandry ela fa ny ampitson’io ihany, tonga nijery ny fifaninanana teto an-toerana ny tenany ka anisan’izany ny dingana ampaha-16ndalana hiadiana ny “Yas amboaran’i Madaga­sikara”. Tsy izy irery no nanatrika izany fa niaraka tamin’ ireo ekipa teknikany. Tsy mbola namoaka fanambarana na namaly ny mpanao gazety ny tenany tamin’izany.
Mbola mifamahofaho be ihany ny amin’ny fiantsoana ireo mpilalao handrafitra ny Barea de Madagascar satria araka ny vaovao voaray, hisy fitsapana ny fahaizan’ireto mpilalao avy eto an-toerana ireto, amin’ny faha-24 n’ity volana ity, amin’izay mety handrafitra ny Barea “Chan”. Tsy fantatra izany raha toa ka mety hisy mpilalao ho antsoin’i Corentin Martins, ho tsapaina ihany koa amin’ilay fihaonana firahalahiana hikatrohan’ny Barea “A” amin’ny RD Congo, ny 8 jona ho avy izao, any France.
Ny Barea Chan kosa ha­noman-tena sy hanao lalao fi­tsapana atsy Afrika Atsimo, ao anatin’ny datin’ny Fifa. Ireto ekipam-pirenena ireto izay hiatrika ny fiadiana ny ho tompondakan’i Afrika, ho an’ireo mpilalao tsy misy mpila ravinahitra, hotanterahina any Kenya sy Tanzanie ary Kenya, ny 2 ka hatramin’ny 30 aogo­sitra ho avy izao.

Tompondaka

Hiditra amin’ny andro fahefatra, anio, ny fia­diana ny tompondaka nasionaly, dingana voalohany N1A, taranja basikety, ho an’ny vondrona A, tanterahina any Mahajanga. Raha hiverenana ny vokatra, laharana voalohany vonjimaika ny GNBC Analamanga, eo amin’ ny sokajy lehilahy.

Nanainga omaly ny delegasiona malagasy, taranja Beach-volley. Hihazo ny Nosy La Réunion ny ekipa, lahy sy vavy, hiatrika ny fiadiana ny amboaran’ny Klioba tompondaka aty amin’ny faritra faha-7 ho an’ny taranja Beach-volley (CAVB Zone 7 Tour 3).

Voafidy ho mpanazatra mendrika indrindra ta­min’ny fifaninanana frantsay, ilay teknisianina espaniola mitondra ny Paris Saint Germain (PSG), Luis Enriqué. Ilay lohalaharana frantsay ao amin’ny PSG kosa no mpilalao mendrika indrindra. Tsiahivina fa hiatrika ny famaranan’ny Ligue des Champions 2025, ny PSG, ny 31 mey ho avy izao.

Mora ho an’ny ekipan’ny FC Barcelone ny maka ny anaram-boninahitr’i Espagne, na La Liga. Lavon’izy ireo tao Camp Nou, tamin’ny isa 4 no ho 3, ny klioban’ny Real Madrid, afakomaly. Mbola manana lalao telo ambiny avy moa ny roa tonta saingy efa mana­tombo amin’ny isa ny FC Barcelone.

Avo lenta tanteraka ny fifaninanana “Lemur Cup”, eo amin’ ny taranja Jiu-jitsu, izay hatao eny amin’ny Lapan’ny fana­tanjahantena Mahamasina, ny 17 mey izao. Kanadianina 4 (3 lahy sy 1 vavy) no ho avy eto Madagasikara. Ankoatra izay, hampiavaka azy ity koa ny “Cash prize” ka 500 000 Ariary izany amin’ity indray mitoraka ity. Eo amin’ny mpandray anjara kosa, manodidina ny 160 izy ireo no andrasana. Ankoatra ny Kanadianina, hisy mpikatroka avy atsy La Réunion ihany koa ho avy eto, raha ny nambaran’ny mpikararaka avy eo anivon’ny Guerreros. Amin’ny maha fifaninanana iraisam-pirenena azy, hanaraka ny fenitra iraisam-pirenena ny ady rehetra hitranga ary mpikatroka manana ny lenta amin’izay fifanina­nana iraisam-pirenena izay avokoa no handray anjara sy hiady ny fandresena mandritra izany. Araka ny fandaharam-potoana, ny zoma 16 mey izao no ho tonga eto Madagasikara ireo vahiny hifanandrina amin’ny Malagasy. Hisy ihany koa ny seminera lehibe hiarahana amin’ny i Eric Noël, vahiny manam-pahaizana, sy Radafy Ranaivo, amin’io zoma 16 mey io.

Mi.Raz

Hampiantrano fifaninanana goavana ny etsy Andraharo, ny sabotsy sy alahady ho avy izao. Zava-dehibe tokoa ireo fotoana ireo. Hanao ny “Orange Master Final” ireo mpilalao 16 mendrika.

Hotanterahina eny amin’ ny Urban Futsal Galaxy Andraharo, ny faran’ny herinandro ho avy io (17-18 mey), ny fifaninanana tenisy anaty efitrano padel, mitondra ny anarana « Orange MPP­Tour 100 », sokajy lahy sy vavy. Mpilalao miisa 72 no hifanintsana amin’izany, araka ny fanadihadiana natao, ka ny 48 lehilahy ary ny 24 vehivavy.
Marihina fa ity fifaninanana ity dia natokana ho an’ireo mpilalao rehetra manana isa 100 tamin’ity taranja ity. Tan-jon’ny mpikarakara amin’izany ny hampivoatra ny fahaizan’ny Malagasy sy ny hampirobo­roboana ny padel eto an-toerana. Ankoatra izay, hotolo­rana lelavola 500 000 Ariary, izay mahazo ny laharana voalohany amin’izany, raha toa ka 250 000 Ariary, ny an’ireo tonga eo amin’ny famaranana.
Tsara ny mampahafan­tatra fa efa manana ny lazany ary handray anjara amin’ity “Orange MPPTour 100” ity, ry Razafimamonjy Prisca sy Razafimahatratra Zarah, raha ny sokajy vehivavy manokana no resahana. Ireo mpiraha­lahy, Ratsimandresy Toavina sy Itokiana, kosa anarana hita misongadina ao amin’ny lisitry ny lehilahy.
Araka ny fanazavana azo avy amin’ny tomponandraikitry ny fifaninanana, hiatrika ny fifaninanana “Orange Master Final” izay 16 mendrika amin’ ity.
Ampahatsiahivina fa efa manana ny lanjany eto Afrika ny padel Malagasy. Porofon’ izany, ny nandrombahin’izy ireo ny medaly volamena, nan­dritra ny fiadiana ny tompondakan’i Afrika, taona 2024.

Fitia Randria

Notanterahina teny amin’ny sekolim-pirenena ambony ho an’ny polisy (ENSP) Ivato, omaly, ny fanokafana tamin’ny fomba ofisialy ny fankalazana ny faha-55 taona nijoroan’ny sekoly. Efa namolavola sy namoaka andiany miisa 25 ho an’ny commissaire de police, ary andiany 26 ho an’ny officier de police ity sekoly ity. Nisongadina tamin’ny fotoana omaly, ny fananganan-tsaina maraina narahina hazakazaka niaraka tamin’ireo tale nifandimby nitantana ny sekoly. Teo koa ireo polisim-pirenena miasa eo anivon’ny sekoly ary ireo mpia­natra ho polisy andiany « Mendrika » sy andiany « Miahy ». Nanolotra mari-pankasitrahana ho an’ireo mpiasa efa nahavitabe (5 ka hatramin’ny 25 taona) niasa teo anivon’ny ENSP koa ireo tomponandraikitra. Nanome voninahitra ny fotoana ny Sekretera jeneralin’ny minisiteran’ny Filaminam-bahoaka, ny contrôleur général de police, Randriambelo Mandimbin’Ny Aina, izay efa nitana ny andraikitra maha talen’ny sekoly teo anivon’ny ENSP.

Jean Claude

Anisan’ny faritra manana ny hoaviny amin’ny lafiny fampandrosoana ny ao Atsinanana. “Tsy mijanona ho renivohitry ny toekarena fotsiny i Toamasina, afaka dimy taona dia hiova tanteraka noho ireo tetikasan’ ny Filohan’ny Repoblika, Rajoelina Andry”, hoy ny governora mpisolo toerana, Rakotovao Andry.

Gazety Taratra (*): Valo volana taorian’ny nametrahana anao ho governora mpisolo toerana, nanao ahoana ny tombana ny ezaka sy ny asa vita?

Rakotovao Andry, Governora mpisolo toerana (-): Amin’ny ankapobeny, amin’ny maha mpisolo toerana vonjimaika ahy dia nanohy ny ezaka efa vitan’ny teo aloha no tena vaindohan-draharahako sy ny ekipa. Na izany aza, anisan’ny asa goavana vitanay ny fametrahana ilay paikadim-pampandrosoana ny Faritra na ny Plan Regional du Développement (PRD). Niarahana namolavola tamin’ny teknisianina malagasy sy ny Fandaharana­san’ny Fire­nena mikambana ho an’ny fampandrosoana izany na ny Pnud. Vita tanteraka ny tahirin-kevitra ary aparitaka. Amin’izao fihaonan’ny governemanta sy ny solombavambahoaka izao dia hiverina ny ampahafantatra azy ireo izany. Raha misy ny solombavambahoaka ato anatin’ny Faritra Atsinanana manana fangatahana atao amin’ny mpanatanteraka, na ihany koa manana tolo-dalana mifandraika amin’ny filan’ny mponina dia tsy mila mitady lavitra intsony. Efa voarakitra ao anatin’ilay PRD avokoa izany. Hita amin’ny antsipirihany mihitsy.

* Raha izay no vita, inona no drafitrasa ho an’ny faritra Atsinanana?
– Araka ny efa nambarako teo, tsy mbola afaka manao tetikasa goavana izahay amin’ ny maha governora vonjimaika. Tsy maintsy miandry ny toromariky ny lehibe isan’ambaratongany. Na izany aza misy ny hamehana tsy azo ialana dia ireny izao no hilofosanay. Manginy fotsiny ny fanohizana ny raharaham-panjakana mba tsy ho raraka ilom-by andohana ireo efa novitain’ny teo aloha.
* Azonao homena ny antsipirihany mahakasika ilay PRD ve ny Malagasy?
– Tsy mivaona amin’ny politika ankapoben’ny fanjakana ilay izy. Mifototra be dia be amin’ny lafiny maha olona, ny fampiroboroboana ny indostria sy ny lafiny toekarena, ary ny fahaiza-mitantana ilay izy. Ny andinindininy kosa dia nalaina avy amin’ny filan’ny mponina eny ifotony.

* Ahoana ny fahitanao ny ho fivoaran’ny toekarena sy ny faritra misy anao?
– Olona manana fomba fijery miiabo aho. Amiko dia ambony be ny fijery ary resy lahatra aho fa ao anatin’ny efatra na dimy taona dia hiova tanteraka ny Faritra Atsinanana, indrindra ny renivohitr’i Toamasina. Marobe amin’izao fotoana izao ny tetikasan’ny Filohan’ny repoblika no an-dalana ny fanatanterahana azy. Efa hita sy azo tsapain-tanana izany. Raha tsy hiteny afa-tsy ny fanitarana ny seranan-tsambo manokana izao. Raha tsy misy ny fiovana dia tratra ny tetiandro napetraka amin’ny faran’ny taona 2026. Hanova zavatra marobe izany satria hifaninana amin’ny seranan-tsambo hafa aty amin’ny ranomasimbe Indianina isika. Anisan’ny seranana goavana afaka ny hitsinjara entana amin’ny faritra maro. Eo ihany koa ny tetikasa hafa toa ny Volobe II sy ny fananganana “Zone Economique Spéciale”.

* Tetikasa be mpanaraka ny momba ny Volobe sy ity faritra manokana momba ny fandraharahana ity. Afaka mahazo ny antsipirian’izany ve izahay?
– Miankina amin’ny fitondrana foibe ireo, ary tsy afa-miala amin’ny rafitra an-tanatohatra izahay. Na izany aza, azoko ambara fa miroso araka ny tokony ho izy ny aty ifotony. Efa miomana tanteraka amin’izany izahay. Porofon’izay izao ny efa fametrahana ny tranoben’ny asa eto Toamasina. Angady nananana sy vy nahita izany ny faritra sy ny minisiteran’ny Fampiofanana teknika sy fampiofanana arak’asa, andaniny; ny minisiteran’ny Asa ankilany, miampy ireo mpiara-miombon’antoka isan-tsokajiny.

* Mahakasika izay fiaraha-miasa amin’ny tsy miankina izay tompoko, maromaro tokoa ny orinasa hitanay eto Toamasina, inona no anjara biriky mba hoentin’izy ireny ho an’ny vahoaka?
– Momba izay indrindra no mbola olana ho an’ny eto Toamasina. Vitsy ny orinasa manatanteraka ny andraikitra sosialy sy toekarena tokony horaisin’izy ireny. Manana drafitra sy fandaharanasa mihitsy izy ireo ara-taratasy fa ny fandraisana andraikitra tena tsy misy na zara raha misy. Ny an’ny orinasa sasany heveriny fa ny fanohanana fety aman-danonana dia efa manao izy izay. Raha ny fahitako azy anefa dia azo hanaovana zavatra marobe eto an-tanàna io fiaraha-miasa amin’ny tsy miankina io. Izay rahateo no anisan’ny hataonay lohalaharana amin’izao fotoana izao ny mba hampirisika ny orinasa ho mpiantsehatra fototra amin’ny fampandrosoana mivantana ny tanàna.

* Inona tokoa moa izany no vato misakana sedrainareo, amin’izao fotoana izao?
– Tsy hoe vato misakana angamba no mahalaza azy fa fanamby tsy maintsy dinganinay. Amin’ny ankapobeny, tsy ampy ny fanentanana sy ny fifandresen-dahatra hatreto. Tsy maintsy miditra amin’ny fifandresen-dahatra izahay mba ahafahan’ny rehetra mahalala ny andraikitra manandrify azy. Ny tanjona dia ny fampandrosoana anatin’ny fiaraha-mientan’ny rehetra, tsy misy teritery fa miainga amin’ny fanajana ny fifanarahana nifanaovana.

*Hatraiza anefa ny fahafahanareo manao izay?
– Tsy miasa irery ny Faritra fa araka ny nambarako teny amboalohany dia miara-miasa amin’ny herivelona rehetra, ny lehibenay izay amin’ny zavatra rehetra. Porofon’izany izao, maro dia maro ny mpandraharaha vahiny, tonga teto Toamasina. Vonona ny ampiasa vola ry zareo Emirates, ny Ivoarianina, ny sinoa, sns. Ny EDBM izao no miandraikitra ny fanatanterahana ny fomba fiaraha-miasa amin’ireny.

* Inona avy ny sehatra hidiran’ireo teratany vahiny ireo?
– Hatreto aloha dia misy ny resaka hotely, ny fanamboarana simenitra, ny orinasa fanamboarana fiara. Ankoatra izay ny varotra. Manampy ireo, aza hadinoina ny tetikasa Volobe, ohatra izay hamorona asa maro ho antsika.

* Efa vonona ny amin’izany ve i Toamasina? Iaraha-mahalala fa na mpanao sodira aza ireny nafarana avy any an-dafy taloha?
– Izay indrindra no tsy maintsy iaraha-miasa amin’ny departemanta hafa fa tsy ny eto amin’ny faritra ihany. Mitsinjo lavitra isika ka efa manomana ireo manampahaizana Malagasy sy ny mpiasa madinika ihany koa. Ny ho fisorohana ny toy ny teo aloha mihitsy no antony. Araka ny voalazako teo ny momba ny Tranoben’ny Asa, ohatra. Miezaka ihany koa izahay tomponandraikitra aty an-toerana mamantatra mialoha ny filan’ny orinasa sy ny tetikasa mialoha mba hanomantsika ny Malagasy, mba tena ho mpisitraka voalohany eto an-toerana.

* Inona no antoka ho an’ireny mpandraharaha ireny avy aminareo?
– Tetikasan’ny filohan’ny Repoblika ireny, tafiditra amin’ny Politika ankapoben’ny firenena ihany koa, heveriko fa efa mipetrapetraka avokoa ny zava-drehetra hatrany ambony sy ny avy ety ifotony. Amiko, tsy tokony hisy ny olana rehefa tena mipetraka sy tanteraka ireo tetikasa isan-karazany ireo satria mifameno. Marihiko fa olan’ny Toamasina, tsy ahafahan’ny fandraharahana mivelatra ny lafiny Angovo sy fananan-tany. Raha tanteraka anefa ireo tetikasa voalaza tetsy ambony dia mivaha ho azy izany.

Dinika nangonin’i Sajo sy r.r

I Kevina Volazara no Miss malagasy raha toa ka i Yanisse Jafari no Mister malagasy 2025. Mandalo aty an-tanindrazana izy ireo, ary nihaona tamin’ny mpanao gazety ny sabotsy teo, tetsy Antaninare­ni­na. “Fitsidihana efa fanao isan-taona izy ity, ho an’ny Miss sy Mister malagasy. Ha­natontosa ilay tetikasa “Tohan’ aina” no tena tanjona amin’izao fandalovana aty Madaga­sikara izao”, hoy ny nambaran’i Sam Ralantoarison, mpikarakara ny hetsika.
Tetikasa sosialy, hanampiana ireo mpiray tanindrazana any ambanivolo any ny “Tohan’aina”. Natao hizarana fitaovam-pianarana ho an’ireo ankizy izany, mba tsy ho sa­kana tsy hahavitan’izy ireo ny fianarany. Nosafidiana hotsidihan’izy mianadahy amin’ity ny faritra Analanjirofo. “Misy ha­fatra tianay hampitaina amin’ireo Malagasy rehetra monina any ivelany, dia ny tsy hanadino ny tanindrazana, satria manana adidy sy andraikitra mijery ny firenena nihaviana isika, hoy hatrany ny fanazavan’ny mpikarakara.
Ankoatra ny tetikasa “To­han’aina”, manana ny tetikasany manokana ihany koa ny Miss sy Mister malagasy. “Ma­­nana tetikasa hiady amin’ny fanolanana mateti-pitranga aty Madagasikara aho”, hoy i Kevina, tovovavy 21 taona, Miss malagasy 2025. “Izaho kosa hanentana ireo ankizy sy ny tanora amin’ny fanatanjahantena, satria fitaovana iray amin’ny fanabeazana ihany koa izany”, hoy kosa i Yanisse Jafari, Mister malagasy 2025.
Tsiahivina fa fifaninanana hatsaram-bika ho an’ireo tovolahy sy tovovavy manana fihaviana malagasy, fa monina any Frantsa ny Miss sy Mister Malagasy. Efa nisy nanomboka ny taona 2010 izany.

Zo ny Aina

Tsy araka ny nandrasana ny vokatra tamin’ny “Madaghost Show”. Noheverina ho tokony anisan’ireo seho goavana ity niseho omaly, tetsy amin’ny Lapan’ny fanatanjahantena Mahamasina ity. Tarika 20 be izao no nalahatra, saingy tsy maro toa izany kosa anefa ireo mpankafy namaly ny antso. Mpa­nakanto heverina fa tian’ny tanora amin’izao fotoana izao anefa ireo…

Namakafaka ny toeran’ny rano anatin’ireo sary hosodoko i Hemerson Andrianetrazafy. Izy no nanentanany “Café-histoire” ny sabotsy teo, teny amin’ ny Mozean’ny saripika eny Andohalo. Naka ohatra tamina sanganasan’ireo mpanakanto malagasy mpanao hosodoko izy, namoaboasany ny hevitra fonosonin’ny sarina rano anatin’ireny. Mpanao hosodoko rahateo, ankoatra ny maha mpampianatra sy mpikaroka azy i Hemerson Andrianetrazafy.

Efa anatin’ny fiatrehana ny “Miss Monde” any Inde i Cyria Olivine Temagnombe. Niatrika ny lanonam-panokafana ny andiany faha-72 izy ny sabotsy teo. Nisafidy ny fitafy antandroy, ho fanomezam-boninahitra ny faritra niaviany sy mba hampisongadina ny kolontsaina malagasy ity “Miss Mada­gascar” ity nandritra izany. Heverina fa nampisongadina azy koa izany, ka tombony sahady amin’ny tohin’ny fifaninanana avo lenta izay hatrehiny.

Tsy azo lavina, mbola mitoetra ary tsy ho lefy laza vetivety ireo hiran’i Bessa. Voaporofo indray izany, nandritra ny fampisehoana izay nitranga tetsy amin’ny CCEsca Antanimena, omaly. I Mahery no nanao ny feon-dehilahy ary i Faniry Raelison, Nanie ary i Farakely kosa no nifarimbona tamin’ny feom-behivavy. Nosafidian’izy ireo manokana ireo hira noforonin’i Bessa nampihirainy mpanakanto maro, na nataon’izy mivady ihany. Nanakoako indray ny “Antsirabe”, “Izany no antony”, “Raha mbola misy”, “izany no fitia”, “Isaky”, “Toaka tapany”, sns. Tao ny fampiaraham-peo, nisy kosa ny nandeha tsirairay, saingy samy niezaka nampiaina ireo hira araka ny nanaovan’ny mpamorona azy.
Mpanakanto tsy nampoizina mihitsy niaka-tsehatra ny seho i Tonton Pà ao amin’ny tarika Rebika. Nanao ny “Ha­sambarana” niaraka tamin’i Mahery sy ny “Harmonia” niaraka tamin’i Faniry Raelison izy. Tsy nampoizin’ny maro, satria tsy mba ansian’ireo mpanakanto efa hita sy re namelona ny hiran’i Bessa i Tonton Pà.
Anisan’ny faniriana lehibe ho an’ny mpankafy, ny hahita indray an’i Bessa sy i Lôla an-tsehatra, eto an-tanindrazana…

Zo ny Aina

Nanana ilay feo miavaka, nahay niangaly izay toerana notazoniny tao anatin’ireo tantara fihaino rehetra nandraisany anjara i Saholy Rakotonanahary. Maty namela mamy izy.

Misaona indray ny kanto malagasy. “Lasa i Saholy Rakoto­na­nahary ry zareo. Namoy namana iray isika… Efa ela ihany no tsy nandrenesanareo ny feony niaraka taminay. Efa tao anatin’ny tsy fahasalamana izy, saingy mbola nanantena izahay fa ho resiny ny aretina”, hoy ny fanambarana nataon’i Nanja, mpiara-misehatra taminy tao amin’ny Aceem Radio. Nanamafy izany vaovao ratsy ho an’ny tontolon’ny zavakanto izany i Ony Mihajanirina, mpilalao tantara ihany koa. “Banga nilaozan-joky ny tontolon’ny tantara an’onjampeo Mala­gasy. Ny feonao kanto mifampiantso amiko iny, tsy ho afaka ao an-tsofiko… Ilay fahamatorana anaty fahatsorana, hotsaroako foana”, hoy izy.
“Tao amin’ny Faribolana Sandratra izahay no nihaona voalohany. Iray fikambanana tao amin’ny Vondron’ny Mpi­angaly Tantara na ny VMT ihany koa. Mpanorina rahateo io fikambanana io izy. Fomba fiasanay ny manorotoro ireo zandry handimby eo amin’ny sehatry ny soratra sy ny tantara an’onjampeo, toy ny efa nataon’ireo zokinay taminay”, hoy kosa i Zo Maminirina.
Efa nolazoin’ny aretina nandritra ny fotoana elaela i Saho­linirina Sylviane Rakotona­nahary, ka nitarika ny fahafatesany. Namela mamy anefa, ka hotsaroana foana eo amin’ny tontolon’ny zavakanto ny anarany. Mpamokatra fandaharana tao amin’ny Radio Feon’ny Vahoaka i Saholy Rakotona­nahary. Niara-dalana tamin’
izay, mpilalao teatra sy poeta mpikambana ao amin’ny Fari­bolana Sandratra izy. Ny sehatry ny tantara an’onjampeo anefa no tena nahafantaran’ny maro azy. Satria, sady mpanoratra, mpamokatra no mpilalao i Saholy Rakotonanahary. Anisan’ireo nanorina ny vondron’ny poeta Korira Kanton’ny Haisoratra Malagasy koa izy. Nanoratra andian-tantara tao amin’ny Search for common ground ihany koa.

Nangonin’i Zo ny Aina

Nandray ireo ben’ny Tanàna miisa valo avy amin’ny “Association des grande villes de Madagascar – AGVM” ny filohan’ny Antenimierandoholona, ny Jly Ravalomanana Richard, omaly. Nisy ny hafatrafatra nampitainy tamin’izany.

Natsidiny fa ho avy ny tolo-dalàna maromaro atolotr’ireo loholona ka tafiditra ao anatin’izany ny momba ny fahamarinan-toeran’ireo ben’ny Tanàna amin’ny fanatanterahana ny asany. Nanterin’ny filohan’ity Andrim­panjakana ity koa fa mahasoa ny vahoaka sy ny kaominina tantanina no tsinjovina sy imasoana.
Voaresaka koa ireo fiaraha-miasa sy tantsoroka ho fampandrosoana ny eny ifotony. Efa nisy rahateo ny ezaka natao ho fanomezana izany sy ny fampiofanana ireo ben’ny Tanàna amin’ny fanatanterahana ny asany. Anisan’iza­ny ny fampiofanana momba ny fitantanam-bola ifotony, ny tontolon’ny fitantanana kaominina, ny haitarika sy ny fahaiza-mitantana ny raharaham-panjakana. Nihaino ny taraina sy ny hetahetan’ireo ben’ny Ta­nàna ny eo anivon’ny Ante­nimierando­ho­lona taorian’izany, raha ny voa­lazan’Andriama­toa Filohan’ny Antenimierandoholona sy ny Loholon’i Madagasikara Lala­tiana Rakotondrazafy.
Etsy andaniny, nifanakalozana hevitra sy nifampizarana ny momba ny vaksinin’omby sy ny “Fiche individuelle de bovin – Fib”.
Nentanina, araka izany, ireo ben’ny Tanàna mba ha­nana fitokisana amin’ny Ante­nimierandoholona. Naneho fa­havononana hatrany ny hifanome tanana sy hiara-hiasa amin’izy ireo ny loholona tamin’izao fihaonana izao.

Synèse R.

Nampakatra 12% ny taham-bola fototra manoloana ny fiakaran’ny vidim-piainana 8,4% ny Banky foiben’i Madagasikara. Fepetra noraisiny noho ny tsy fahamarinan-toeran’ny toekarena maneran-tany sy ny olana ara-barotra misy amin’izao fotoana. Mampirisika ny fanitsiana ny Tahirimbola iraisam-pirenena sy ny Banky iraisam-pirenena. Lasa fitaovana fampiasa amin’ny politikam-bola ny taham-bola fototra.

Tsy hisy ny fanitsiana ny lalàna mifehy ny tetibolam-panjakana ho an’ny taona 2025, araka ny tapaky ny governemanta nandritra ny filankevitry ny mi­nisitra, ny alarobia teo. Manara-maso ny tetibola natokana ho an’ny sehatry ny fahasalamana ny fiarahamonim-pirenena. Mbola banga 1 tapitrisa dolara ny filana voafaritra ary manantena fanitsiana amin’ny alalan’ny didim-panjakana ny rehetra.

Nisitraka zana-trondro miisa 200 avy amin’ny minisiteran’ny Jono sy ny toekarena manga ireo mpi­ompy avy ao amin’ny kaominina Alakamisy Ambo­hi­maha. Mbola velona avokoa ny 80% amin’ireo trondro ary mitombo araka ny tokony ho izy ka hahafahana mivarotra hatrany amin’ny 40 kilao. Manomboka mahaliana ny maro ny sehatry ny jono noho izy ahitam-bokatra haingana sy mahomby.

Nosokafanana tamin’ny alakamisy ny fankalazana ny faha-30 taona ny Paositra Rapida. Vanim-potoana ha­metrahany ireo fanamby vaovao sy goavana ary tolotra tsara kalitao ho an’ny mpanjifa. «Mivoitra manaraka ny toetrandro ny Paositra Rapida amin’ny alalan’ny fampiasana ny teknolojia sy ny haitao ara-kajy mirindra hamantaran’ny mpanjifa ny fotoana ahatongavan’ny entany amin’ny sarany mora indrindra», hoy ny tale jeneraly mpisolo toerana ny Paositra Ma­lagasy, Andrianasolo Rija, omaly, teny Ankorondrano. Notsindriany manokana fa hanampy amin’ny fanaraha-maso amin’ny fotoana rehetra ny entana ny fampiasana ny teknolojia niomerika. Anisan’ ireo fanamby apetraka ny fanitarana ny tambazotra sy handrakofana izany manerana ny Nosy. Ankoatra izay, laharam-pahamehana ny fanatsarana ny fomba fiasa sy ny fifandraisana amin’ireo mpiasa ho an’ ny tombontsoa ny rehetra.
Tsy hitsanga-menatra ma­noloana ireo mpifaninana aminy ny Paositra Rapida. Fila­matra apetraka ny fanomezana tolotra tsara kalitao amin’ny sarany mora indrindra. Mampiavaka ny Paositra Rapida ny fahatongavan’ny entana any amin’ireo faritra lavi-toerana noho ny fananany masoivoho 250 manerana ny Nosy. Azo antoka sy haingana ihany koa ny fandefasana en­tana, nohamafisina ihany koa ny fifandraisany amin’ny mpan­jifa. Marihina fa manampy ireo mpifindra monina amin’ny fitaterana entana izy ary koa mpamatsy fanafody an’ireo « Pharama-gros ».

Henintsoa

Nisokatra ny 28 avrily teo, ary mifarana anio 9 mey, any Genève Soisa, ny fihaonamben’ny Fifanarahana iraisam-pirenena na « Conférence des Parties » (COP), andiany faha-17, mahakasika ny Fifanarahana Bâle, Rotterdam ary Stockholm (BRS). Lohahevitra dinihina ny « Fitantanana ara-drariny ny akora simika sy ny fako ». Nodinihina ny fiantraikan’ny akora simika sy ny fako mampidi-doza amin’ny fahasalaman’ny olombelona sy ny tontolo iainana. Satria, matetika tsy tsikaritra eo no ho eo izany na koa tsy misy fomba hamantarana azy avy hatrany. Hamafisina ny fanaraha-maso sy ny fanomezan-danja ny vahaolana azo antoka sady ifanarahan’ny rehetra, entina miady amin’ny fandotoana tsy hita maso nefa manimba ny fahasalamana sy ny tontolo iainana. Misolo tena an’i Madagasikara any an-toerana ny minisiteran’ny Tontolo iainana sy ny fampandrosoana maharitra (Medd).
Nankatoavina ny taona 1989 ny Fifanarahana Bâle, mi­kendry ny hampihenana ny fivezivezen’ny fako mampidi-doza avy any amin’ny firenena mandroso mankany amin’ny tany andalam-pandrosoana. Vita sonia ny 1998 ny Fifana­rahana Rotterdam, mamaritra ny dingana arahina amin’ny varotra iraisam-pirenena ny akora sy fanafody simika mampidi-doza. Nankatoavina ny taona 2021 ny Fifanarahana Stockholm, mahakasika ny vokatra simika mandoto ny tontolo iainana sady misy poizina.

Njaka A.

Mananosarotra ny fidirana eo amin’ny tsenan’ny asa ho an’ny Malagasy, tanora sy nahavita fianarana, noho ny tsy fahalalana izany. Vahaolana ny fandraharahana saingy mitaky finiavana manokana.

Sakana ho an’ny tanora ny tsy fananana traikefa sy ny tsy fahalalana ny tontolon’ny orinasa. Nivoitra izany nandritra ny fifanakalozan-kevitra « Ndao resahina ny fampandrosoana » teny amin’ny Institut Confucius. Hetsika nokarakarain’ny Oni­versiten’Antananarivo, notohanan’ny Sampandraharahan’ ny Firenena mikambana mom­ba ny fampandrosoana (Pnud), vatsian’ny Banky iraisam-pirenena vola. Novelabelarina sy niadian-kevitra, tamin’izany, ny fampananan’asa sy ny fandraharahana, niarahana ta­min’ireo tanora sy mpianatra, voakasiky ny lohahevitra. « 3% ny tanora no tafiditra eny amin’ny ambaratonga ambony. Mbola mananosarotra ihany koa ny fitadiavana fizaran’asa sy fahitana asa mifanandrify amin’ny fianarana no­ratovina », hoy ny filoha mpitantana ny Akata Goava­na, Ramiandrisoa Bodge. Manja­ka, hoy izy, ny kiantranoantrano, ny tsy fahalalan’ny mpianatra ny orinasa tokony handefasany fangatahan’ asa ary ireo dingana tokony hatao mi­aloha rehetra. Mitaky fanabeazana sy fanofanana tsara kalitao ny tanora hahafahana miatrika avy hatrany ny tontolon’ny asa. « Ampirisihina ny fanaovana fizaran’asa eny anivon’ireo orinasa madinika », hoy ny mpanara-maso ny asa, avy ao amin’ny minisiteran’ny Asa sy ny fampananan’asa ary ny asam-panjakana, Rakotoarison José Alain. Efa misy, hoy izy, ny politikam-pirenena momba ny fampananan’asa ary anatin’ny fa­natsarana izany ny fitondram-panjakana.

Asa tena

Vahaolana ho an’ny fampandrosoana ny fidirana amin’ ny sehatry ny fandraharahana. Mitaky finiavana sy toe-tsaina matanjaka ary sahy miatrika fanamby maro izany. « Mila resy lahatra amin’ny tenanao ianao vao afaka mandraharaha », hoy hatrany ny fanazavana voaray. Takina ny fahaiza-miara-miaina sy mi­asa amin’ny ekipa hampandrosoana ny orinasa.

Henintsoa

Notanana vonjimaika any am-ponja ny jiolahy fito mpanao fanafihana mitam-piadiana tao Fianarantsoa, afako­maly. Tambajotran-jiolahy roa samy hafa ravan’ny po­li­sim-pirenena tao an-toerana, tao anatin’ny efatr’andro. Naha­ray fitarainana maro ny sampandraharaha manokana eo anivon’ny ny polisy momba ny tranga tsy fandriampahalemana. Mitam-basy ireo mpanao ratsy ka nandroba tokantrano sady nanendaka. Nanao hetsika manokana hamongorana ireo jiolahy ny ekipan’ny polisy. Naharitra efatr’andro nisesy izany. Vokany, tra-tehaka ny fikambanan-jiolahy roa samy hafa. Natao fanadihadiana lalina, niaiky heloka ho samy nanao fanafihana sy fanendahana avokoa izy ireo. Ankoatra ireo voasambotra, karohina ny mpiara-mi­asa amin’izy fito lahy. Natolotra ny fampanoavana ny raharaha ary niafara amin’izao fihazonana am-ponja vonjimaika izao.

Tsiferana R.

Safotra tampoka sy nahatsiaro ho fanina teny am-pandehanana, teo amin’ny toerana antsoina hoe: Sahavalaina (70 km tsy hidirana an’i Toamasina), ny mpamily iray, omaly hariva.

Nitondra fiara taksiborosy avy aty Antanana­rivo hihazo an’i Toa­masina izy tamin’io.
“Najanona ny fiara ary torana sy nikainkona ny tanany sy ny tongony”, hoy i Sajo, anisan’ireo mpandeha tao anaty ny fiara. Nosorana sy nafanaina tamin’ny baume mafana ny ratsam-batan’ilay mpamily. Nasaina nentin’ny mpandeha iray ny fiara avy eo mba hitadiavana mpitsabo. Fiakaran’ny tosidra ny antony nahatonga ny aretiny, raha ny fizahana nataon’ny mpitsabo. Tsy mbola naka aina mihitsy ity mpamily ity, raha ny fanazavana voaray avy any an-toerana fa tsy maintsy mandeha manenjika asa ary tsy maintsy manao dona miverina.

Mpamily hafa maty tampoka

Tsiahivina fa ny talata 6 avrily lasa teo, mpamily iray no maty tampoka tao alohan’ny fiara nentiny tany Ampa­simazava Toamasina. Naka rivotra sy nanararaotra natory ity farany, tamin’ny fotoana nampidirana entana tao anatin’io kamiao io. Rehefa vita ny fampidirana entana, nofohazina ilay mpamily, nefa efa vatana mangatsiaka tsy nisy aina intsony no hita. Naharitra adiny roa ora sy sasany ny fampidirana ireo entana ary heverina efa maty efa ora maro ity farany. Raha ny fantatra, saika hanao dona miverina hiakatra aty Antananarivo ity fiarabe mpitatitra io. Tonga teny an-toerana nijery ny zava-misy ny mpitandro filaminana any an-toerana. Efa nampiakarina aty Antaninarivo ny razana taorian’ny fikarakarana rehetra. Maty vokatry ny fiakaran’ny tosidra tampoka, noho ny harerahana diso tafahoatra, ity mpamily ity, raha ny fizahana nataon’ny mpitsabo.
Mirongatra ny fiakaran’ny tosidra noho ny harerahana loatra. Tsy misy fotoana hakana aina ny ankamaroan’ny mpamily. Antony mampiakatra ny tosidra ny tsy fahampian’ny torimaso nefa tia misotro kafe na mitsako Cola be loatra.

Mino/Sajo

Gazety Taratra (*): Oviana ianao no nanomboka nilalao sarimehitsika voalohany?

Miranto (-): Andrianiaina Miranto ny anarako, 22 taona aho amin’izao fotoana izao. Ny taona 2021 aho no nanomboka niditra tamin’ny sehatry ny horonantsarimihetsika, ary tamin’izany aho no feno 18 taona katroka sy afaka fanadinanana Bacc.

* Efa faniriana hatramin’ ny ela ve ilay hoe ho lasa mpilalao sarimihetsika?
Nanao ahoana ny niandohanao?

– Efa hatry ny mbola kely aho no naniry ny hilalao sarimihetsika. Tadidiko izaho, fahiny, tany am-pianarana rehefa mameno ny taratasy momba ahy, nataoko hoe: ho lasa mpilalao sarimihetsika matihanina ny asako any aoriana any. Fehiny, tena tiako ny manao horonantsarimihetsika.
Namako akaiky no nahatonga ahy ho lasa mpilalao sarimihetsika. Tamin’io andro io, tsaroako tsara io fotoana io, hitan-dry zareo fa nety ny zavatra nataoko, ary taorian’izay, noraisin-dry zareo aho ary nisy ny fiofanana izay nataoko ka izao efa lasa milalao sy miezaka manome ny tsara hatrany izao.

* Afaka mitanisa ve ianao ny zavatra mbola tena tsy ampy hitanao raha ny re­saka sarimihetsika no resahina eto Madagasikara?

– Ny zavatra hitako tsy ampy amin’ny sarimihetsika malagasy dia ny resaka fitaovana. Maro ihany koa ny fahasamihafana, indrindra ny eo amin’ny feo. Mbola verezin’ny any ivelany ity lafin-javatra iray ity, saingy itako fa efa miezaka ihany ireo tranom-pamokatra horonantsary eto amintsika.

* Manao ahoana ny fahitanao ny tenanao amin’izao fotoana izao, raha oharina tamin’ilay fiainanan’olon-tsotra teo aloha?

– Misy fahasamihafana be ilay izy, satria, lasa marobe ireo olona mijery sy mandinika ahy ary itako miresadresaka ny momba ahy, tonga dia hita amin’ny fihetsika izy ireo moa izany. Lasa be mpahafantatra ianao, mahafaly ahy moa izany rehetra izany. Lasa hiainako ny fiainan’ireo olo-mala­zan’ny sarimihetsika malagasy zoky teo aloha, sy fantatro laza tamin’izany fotoana izany.

Na izany aza, tohizako hatrany ny fiainana amin’ny maha olon-tsotra ahy. Misy fotoana ireo olona gaga amin’ ny toetrako hoe sariaka sy miresaka tsara aho, fa tsy mitovy amin’ilay toetrako anaty sarimihetsika ny zavatra hataoko amin’ny andavanandro.
Marihiko fa ankoatra ny fanaovako sarimihetsika, ma­nana ny asako ihany koa aho, ary hataoko fangalana traikefa hoentiko miatrika ny fiainako aoriana izany.

* Inona avy ireo fialamboly tena tianao?

-: Ny fialamboly tena tiako, maro ihany. Anisan’izany ny milomano, ny mandehandeha miaraka amin’ny namana, miara-misakafo, mba manala azy hoy ny fitenenana. Tiako ihany koa ny maka sary. Ankoatra io, tiako ny mandeha amin’ny kodiaran-droa “Moto”, ny indrokely nefa, tsy mahay mitondra izany aho. Raha hatao bango tokana, mitovy amin’ny fialambolin’ireo tanora maro ihany ny zavatra tiako.

* Maro ireo tanora tahaka anao, inona no hafatra azo ampitanao ho azy ireo?

– Betsaka mihitsy ireo tanora mitovy amiko, manana nofinofy sy faniriana. Ny hafatra ampitako azy ireny, dia hoe: manana fahatokisana amin’ny tenanao ary minoa hatrany fa tanteraka iny nofinofinao iny. Tsy ilaina ny tahotra ary mahaiza matoky an’ Andriamanitra amin’ny za­vatra rehetra hatao. Manana ihany koa hambo, ary lazao ny tenanao hoe: tsy maintsy vitako ity zavatra ity.

Nanatontosa : Fitia Randria

Tsara ny mampahafantatra fa Andrianiaina Miranto, efa nilalao tamin’ ny horonantsary maro. Anisan’izany, ny “Iloaina”, ny “Sipa”, ny “Tafita”, ny “Miral”. Ny tena hahafan­taran’ny besinimaro azy moa ny ao amin’ny “Nove­gasy”. Antenaina fa nahazoan’ireo tanora malagasy maro lesona ny hafatr’i Miranto, izay nampitany nandritra ity fanadihadiana ity.

Miompana amin’ny fanabeazana, ny fambolena, ny fotodrafitrasa, ny fahasalamana sy ny fitantanana ny fifanaraham-piaraha-miasa eo amin’ny Mada­gasikara sy ny « Agence française de Développement » (AFD). Ho faritana ny tetiandro sy ny fampianarana ireo fifanarahana. Tanjona ny hampiroboroboana ireo sehatra voalaza etsy ambony ho an’ny fampandrosoana ny toekarena sy ny firenena malagasy.

Hisitraka fandaharanasa ara-tsosialy ireo vondrom-bahoaka ifotony voakasiky ny tetikasa Base Toliara. Mitentina 4 tapitrisa dolara ary hitombo 2% isan-taona ny famatsiam-bola hanatanterahana ny tamberin’andraikitra (RSE) ny tetikasa. Misy ihany koa ny famatsiam-bola 1 tapitrisa dolara hamatsiana ireo tombontsoan’ny mponina mialoha ny hanombohana ny asa atao.

Mandray anjara amin’ny petrabolan’ny orinasa Neho ny Fonds souverain malagasy (FSM). Mikasa ny hanjifa ny 49% ny petra-bolan’ny orinasa izy ao anatin’ny fanatanterahana ny tetikasa Sahofika. Marihina fa vinan’ny fitondram-panjakana ny hanafainganana ny fisitrahan’ny Malagasy angovo madio sy maharitra. Hampakarina ho 80% ihany koa ny taham-pisitrahana herinaratra ho an’ny taona 2030.