Tao anatin’ny 28 taona, maherin’ny 300 isa ny ankizy sy tanora sahirana noraisin’izy ireo an-tanana sy efa nampiany, raha ny antontanisa voaray. Ankehi­triny, ankizy sy tanora 200 mahery avy amin’ny fianakaviana 173 no raisin’ny ivontoerana an-tanana. Akizivavy ny 120 amin’izy ireo. Mahatratra 100 eo ho eo no efa tafita sy nahazo asa tamin’ireo nobeazina. Misy ny miasa eto an-toerana, misy ny any ivelan’ny Nosy. Betsaka indrindra amin’izany ny miasa any amin’ny faritra, fa eo koa ireo miasa sy mijanona eto Antananarivo. Tena betsaka amin’ireo ankizy tafita ny nivoaka teo anivon’ny sekoly ambony Politeknika Vontovo­rona (ESPA) sy ireo oniversite Antananarivo. Misy koa ireo nanaraka fiofanana tao anatin’ny fotoana fohy ezaka. Toy ny nanaraka lalam-piofanana momba ny zaitra, fandrahoana sakafo sy ny maro hafa. Efa tafiditra any amin’ny orinasa matanjaka eto amin’ny firenena ny ankamaroan’izy ire­ny, raha ny fanazavana voaray. Hatra­min’izao, 50 isa ny tanora efa nilamina arakasa tanteraka. Efa misy ny nahatsangana ny trano onenany sy ny orinasa kely ho azy manokana.
Amin’ny ankapobeny, ny injeniera mahakasika ny taotrano sy jeolojia ary ny fitantanana sy fanabeazana no tena betsaka tamin’ireo tafita. Misy koa ny mpitsabo mpanampy, mpiasam-panjakana sy ny maro hafa. Vehivavy ny tena betsaka tamin’ny tanora tafita, raha ny fanazavana voaray. “Mora ny mitarika ireo ankizy ireo rehefa manaiky tarihina sy manaraka ny fitsipi-pifehezana eo anivon’ny ivontoerana”, hoy ny talen’ny ONG Ketsa, Ramarolahy Hasina. Misy ny tsy maintsy tapahana ny fifandraisana amin’ny ankizy iray rehefa tsy manaiky sy tsy mazoto hanaraka ny fitsipi-pifehezana sy ny fiaraha-miasa intsony ny ray aman-dreny, raha ny fanazavana voaray. Roa monja ny ankizy niala tamin’ny taon-dasa.

Mamolavola ankizy ho olom-banona

Mpiasa sosialy sy mpampianatra eo anivon’ny sampandraharaha sosialy ny mpanorina ity ONG ity. Sahirana ny mponina nisy teny amin’ny manodidina an’i Vontovorona tamin’izany ka antony nahatonga ny fananganana ny ivontoerana. Zavatra telo no tena iompanan’izy ireo: ny tontolon’ny fanabeazana, ny asa sosialy ary ny sehatry ny fahasalamana sy ny fampisakafoana ny vondron’olona tiliana. Tanjona ny handrafetana ny ankizy ho olom-banona sy hanananan’izy ireo ny maha izy azy eo amin’ny fiainany. Misitraka sakafo maraina sy atoandro ny kilonga madinika eo anivon’ny ivontoerana. Raha sakafo atoandro ihany ny an’ireo tanora. Omena vola ataon’izy ireo sakafo kosa ireo efa mianatra any an-tanàn-dehibe.
Maro ny masontsivana hahafahana misafidy ankizy iray hiditra ao amin’ity ivontoerana iray ity. Voalohany, tsy maintsy mpianatra eo anivon’ny EPP Antanety Vontovoro­na. Avy amin’ny fianakaviana marefo ara-pivelomana na miaina anaty fahasahiranana lalina izy ireo. Misy ny fanadihadiana tsy maintsy ataon’ny tomponandraikitra mialoha ny andraisana azy ireo. Toy ny fametahana petadrindrina eny amin’ny EPP izay vondrona tiliana. Ny fanaovana fanadihadiana eny anivon’ny fikambanana samihafa. Fidinana ifotony eny anivon’ny fianakavian’ny zaza mba hanaovana fanadihadiana ny fiainan’ny fianakaviana, ny toerana honenany sy ny maro hafa.

Niverina nisokatra ny dispensaire

Dimy taona aty aoriana, naverina nosokafana ao Vontovorona, fokontany Antanety II, ny toeram-pitsaboana tantanin’ny ONG Ketsa. Zava-dehibe ho an’ireo ankizy sy fianankaviana tohanana ao amin’ny fikambanana ary koa ho an’ny mponina manodidina ity fotodrafitrasa ara-pahasalamana ity. “Mandray sy mitsabo aretina maro samihafa ity toeram-pitsaboana ity”, hoy ny dokotera Razafimbahoaka Hariniaina­farasoa Hanitra, docteur généraliste. Nisy ny fanatsarana natao tamin’ny lafiny fitsaboana, toy ny fanomezana tolotra amin’ny sehatry ny fitsaboana nify sy ny fandraisana an-tanana ireo marary. Maimaimpoana tanteraka ny fitsaboana ho an’ireo ankizy tohanan’izy ireo. “Mandoa sarany kosa ireo olona avy any ivelany. Na izany aza, natao mirary sy takatry ny besinimaro avokoa ny saram-pitsaboana”, hoy hatrany ny dokotera. Hatramin’ny taona 2013, 17 hatramin’ny 20 isan’andro ny olona tonga mitsabo tena ao. Tamin’ny taona 2022, voatery nakatona vetivety izany noho ny fiantraikan’ny krizy ara-ekonomika nateraky ny valanaretina Covid-19.

Beazina ihany koa ny ray aman-dreny
Ankoatra ny ankizy, hiseharana ihany koa ny ray aman-dreny. “Mila omena fanabeazana sahaza azy koa ireto farany hahaizany mandray ny andraikiny amin’ny maha mpanabe voalohany azy ireo”, hoy ihany ny talen’ny ONG. Nambarany fa haingana kokoa ny fiovana misy eo amin’ny ankizy raha toa ka iaraha-miasa koa ny ray aman-dreny. Misy, araka izany, ny fanabeazana, tolo-kevitra, fampiofanana, fanamafisana fahaiza-manao ho an’ireo ray aman-dreny. Ampahafantarina amin’ny izy ireo ny andraikitra miandry eo amin’ny fiainan’ny zanany. Ampianarina hahay hahaleo tena sy hahay hitantanana ihany koa. Ao anatin’izany, ny fiofanana mahakasika ny fitantanana sy ireo asa miteraka fidiram-bola na ny Activité génératrice de revenu.

Nanatontosa : Mino / Fitia

Nanao fivoriambe ny vondrona sendika, ny Tamba­ben’ny mpiasan’ny Jirama (TMJ), omaly, teny Man­droseza. Maherin’ny 3 000 ireo nanatrika ny fotoana, nifototra tamin’ny sata vaovao hifehy ny orinasa ny lahadinika. Tsy eken’ny mpiasa ny sata vaovao hamadihana ny Jirama ho lasa Orinasa tsy anavahana anarana (Société Anonyme) farany teo. Fantatra fa hiditra amin’ny fitokonana ny mpiasa raha tsy manaiky hiova hevitra ny fanjakana. Nambaran’ny mpitondra tenin’ny TMJ, fa tratra farany, hifantraran’ny rihitra ny mpiasan’ny Jirama manoloana ny olana diavina amin’izao fotoana izao. Adidin’ny fanjakana anefa ny mamaha azy. Tsy misy ny fitadiavana tombony ho an’ny olom-bitsy.
Marobe ireo nandray fitenenana, ary nisy koa ny niditra mivantana tamin’ny telefaonina, toy ny Tambaben’ny mpiasa any Toliara. Ho azy ireo, ho maro ny ho lasa tsy an’asa amin’ilay fampihenana ny isan’ny mpiasa, ka vao mainka hiteraka fatiantoka. Notakin’ny TMJ ny fialan’ny tale jeneraly ankehitriny, sady nomarihin’izy ireo fa tsy nisy nikitika ny satan’ny Jirama mihitsy ny tale jeneraly nifandimby teo aloha.
Tsiahivina fa anisan’ny fepetra, mifandray amin’ny fampindramam-bola nohamoraina (Fec) sy ny Tahirimbola hiatrehana ny fiovan’ny toetr’andro (FRD), ifanarahan’ny fanjakana sy ny Tahirimbola iraisam-pirenena (FMI) ny hamoahana drafi-panarenana ny Jirama. Ao anatin’izany ny fanovana ny sata mifehy azy, sy ny fanatsarana ny fidiram-bolany.

Njaka A.

Miisa 6 ny andiam-balala novonoina tany amin’ny kaominina Tanamary Bekisopa, distrika Ikalamavony sy Antsoha, distrika Ihosy, nampiasana helikoptera. Miisa 11 kosa ny tany amin’ny distrika Sakaraha. Nisy koa ny hetsika an-tanety natao tany amin’ny kaominina Andiolava, distrika Ihosy.

Teknika fambolena an-tanety avy any Zimba­bwe ny Pfumvudza. Atao eto amintsika ny atrikasa fiofanana ho fanapariahana azy, iarahan’ny minisiteran’ny Fambolena sy ny ao amin’ny Fanabeazam-pirenena. Tanjona ny hanapariahana ny teknika manerana ny sekoly miisa 800 eto amin’ny Nosy.

Hatao eny amin’ny foiben’ny Olep Ambatobe, ny 1-3 jolay izao, ny atrikasa Fipol. Izany dia mahakasika ny Tahirimbola iraisam-pirenena momba ny fanonerana ny fahasimbana avy amin’ny fahalotoana nateraky ny solika very an-dranomasina. Mandray anjara eny an-toerana ny minisitera sy sampandraharaha voakasika rehetra, miisa 30.

Nasehon’ny mponina any amin’ny kaominina Belalanda, Maromiandra, Tsianisiha, Ankilimaliniky ary ny kaominina Toliara I, tamin’ny filaharambe ny fanohanany ny tetikasa Base Toliara, nandritra ny fetim-pirenena 26 jona teo. Nilaza i Tealongo Stella, miandraikitra ny lafiny fahasalamana, ny aro loza ary ny maha olona ao amin’ny Base, fa « sambany nandray anjara tamin’ny filaharambe toy izao, ny mpiasan’ny orinasa niaraka tamin’ny mponina isak’ireo kaominina voakasiky ny tetikasa ». Nanamafy ny tomponandraikitry ny serasera, Ramanankamonjy Laurent, fa « fanehoan’ireo kaominina ny fanohanany ny tetikasa ity diabe ity ».
Ho an’ny ben’ny Tanàna Maromiandra, Kapaïky Felix, fa « efa ela ny fiaraha-miasanay sy ny Base ». Nomarihin-dRaherisoa, ben’ny Tanàna Belalanda, fa « tsy miandry honerana vola izahay ben’ny Tanàna. Fantatray ny tena ilainay, dia ny hanohizan’ny Base Toliara ny fiaraha-miasa hitondra fampandrosoana, toy ny fotodrafitrasa maharitra, ny fanatsarana ny kaominina ». Miray ny kaominina sy ny fokontany, fa tsy mihemotra intsony satria azo antoka ny fampandrosoana entin’ny tetikasa.

Njaka A.

Nasiam-panovana ny saran’ny solika manerana an’i Madagasikara, nanomboka omaly. Nihena 200 Ar izany ankehitriny, raha toa ka nampakarina 10 Ar, izy io teo aloha.

Nidina indray! Araka ny fanambarana navoakan’ny Ofisy malagasy misahana ny akoranafo, (OMH), omaly, nahitana fihenana 200 Ariary avy ny lasantsy sy ny gazoala. Nilatsaka 50 Ariary ny solika fandrehitra na ny “Petrole Lapant (PL)”. Lasa 5 320 Ar isaky ny litatra (l), araka izany, ny hanjifana ny lasantsy, raha toa ka 5 520 Ar/ l izany teo aloha. Niova ho 4900 Ar/l ny vidin’ny gazoala, raha 5 100 Ar/l izy io, ny volana jona teo. Farany, nivarina ho 3 380 Ar/l ny PL, raha 3430 Ar mialoha ity fanitsiana ity.
Natao izao ho fanohizana ny fampiharana ny fanitsiana ny vidin-tsolika hifanaraka amin’ny tena izy eo amin’ny tsena iraisam-pirenena, araka ny toromariky ny Tahirimbola iraisam-pirenena (FMI). Maro tamin’ireo mpanjifa no nankasitraka io fidinanana io, indrindra ho an’ireo olona mizaka tena, toy ny mpamily Taxi. “ Nisy akony lehibe ho anay ihany ny fidinan’ity solika ity, androany. Ary antenaina fa tsy dia hiakatra be intsony ny vidin’izy io, amin’ny volana manaraka eo”, hoy i Herintsoa, mpanamory Taxi iray eto an-drenivohitra.
Tsara ny mampahatsiahy fa tsy mihoatra ary tsy ho latsaky ny 200 Ar ny fiovan’ny vidin-tsolika eto Mada­ga­si­kara, raha ny fifanarahana natao tamin’ny FMI.

Miakatra sy midina
Ny voalohan’ny volana jona teo, nasiana fanitsiana ny vidin-tsolika manerana ny Nosy. Tamin’io fotoana io, nampakarina 10 Ar ny saran’ny solika teto Madagasikara. Nilatsaka 200 Ar anefa izany ankehitriny. Raha ny fanambarana navoakan’ny OMH, omaly, nahitana fihenana ma­nodidina ny telo isan-jato eo ny lasantsy, (-3,63%) sy ny gazoala, (-3,93 %), ary 1,46 % ny solika fandrehitra. Mety hiova ny vidin’io solika io amin’ny volana ambony, saingy tsy fantatra na hiakatra izany na hidina.

F.R

Niara-maty ny mpamily sy lehilahy iray hafa nandritra ny lozam-pifamoivoizana teny amin’ny lalam-pirenena fahafito, 6 km tsy hidirana ny tanànan’Ambatolampy, omaly maraina.

Nivoaka ny lalana tampoka, nifatratra tany anaty rano ny fiara tsy mataho-dalana iray, teny amin’ny RN7, PK 62, fokontany Miada­manjaka, kaominina ambanivohitra Manjakatompo, distri­kan’Ambatolampy, omaly ma­raina tamin’ny 6 ora. Niainga avy eto Antananarivo ary nikasa hianatsimo izy ireo. Olona miisa telo no tao anatiny. “Tafavoaka ny arabe tampoka vokatry ny fandehanana mafy io fiara io”, hoy ny fanazavan’ny zandary lehiben’ny borigady misahana ny fifamoivoizana eny amin’ny lalam-pirenena ao Ambatolampy. Nivadika tanteraka ny fiara. Maty teo no ho eo ny lehilahy iray raha toa ka naratra mafy ny mpamily. Avotra soa aman-tsara kosa ny olona iray hafa nipetraka tao amin’ny seza aorian’ny fitoeran’ny mpamily.

Niady tamin’ny fahafatesana
“Mbola nisy aina ilay mpamily tamin’ny fotoana nanavotana azy tao anatin’ny fiara”, hoy ny fanamafisan’ny mpitandro filaminana. Niezaka nitondra azy teny amin’ny hopitaly ireo nanatri-maso saingy tsy tana intsony ny ainy noho ny ratra mafy nahazo azy. Araka ny angom-baovao, filoha tale jeneralin’ny kaoperativa Mada Omby ilay namoy ny ainy. Tomponandraikitra eo anivon’ny fikambanana Tily eto Madagasikara koa, izy. Tsiahivina, miseholany ny tranga lozam-pifamoivoizana, an-dRenivohitra hatrany amin’ ny lalam-pirenena, tato ho ato. Ankoatra ny tampoka, ny fandehanana mafy sy tsy fitandremana matetika no fototry ny loza.

Tsiferana R.

Efa fantatra ny faran’ny he­rinandro teo, taorian’ny an­tsapaka, ny iray vondrona amin’i Madagasikara, mandritra ny fifaninanana CJSOI (Commission de la jeunesse et des sports de l’océan In­dien) hatao any Seychelles, ny 1 hatramin’ny 10 aogositra izao. Ny taranja iraisana no nanatanteraka izay antsapaka izay, omaly maraina. Ho an’ny taranja volley-ball, ao amin’ny vondrona A no misy an’i Madagasikara, miaraka amin’i Mayotte sy Maorisy. Ao amin’ ny vondrona B kosa no misy an’i La Réunion sy Seychel­les. Azo lazaina ho mety amin’ ny ekipa malagasy tsara ireo ekipa roa iray vondrona aminy ireo, izay efa resiny avokoa tamin’ny lalaon’ny Nosy. Na izany, sokajy tanora, manodidina ny 14 hatramin ny 17 taona, no hifaninana, izay mpilalao hafa mihitsy ny ankamaroany ka ilana fahavononana hatrany. Tsiahivina fa ny sokajy vehivavy no solontenan’i Mada­gasikara eo amin’ny taranja volley- ball, amin’ity CJSOI hatao any Seychelles ity.
Eo amin’ity taranja ity ha­trany, handray anjara amin’ny fiadiana ny ho tompondakan’i Afrika, sokajy U16, izay hatao any Tonizia, ny 24 hatramin’ny 31 aogositra izao, i Mada­gasikara. Sambany no hifaninana ny ekipa vehivavy, amin’ ity sokajy U16 ity. Hahazoana ny tapakila amin’ny fiadiana ny ho tompondaka maneran-tany U17 ity fifaninanana ity. Miantso ny malala-tanana ny Federasionina malagasin’ny volley-ball hanohana azy ireo amin’ity fiadiana ny tompondakan’i Afrika ity.

Mi.Raz

Nahazo ny fankasitrahana « Fide Outstanding Contribution Award », avy amin’ny Federasionina iraisam-pirenen’ny taranja Echecs i Madagasikara. Vokatry ny fampiroboroboana sy fampivoarana ny taranja eto an-toerana sy eo amin’ny sehatra iraisam-pirenena no anton’izany fankasitrahana iraisam-pirenena ho an’ity taranja ity izany.

Hotanterahina any Toamasina, ny 5 hatramin’ny 12 jolay izao, ny fiadiana ny ho tompondakan’i Mada­gasikara, taranja basikety, sokajy latsaky ny 16 taona, lahy sy vavy. Miisa 24 ireo ekipa, sokajy lehilahy, raha 20 kosa ny sokajy vehivavy no efa fantatra fa hifaninana amin’izany. Hentitra amin’ny fanaraha-maso ny antontan-taratasy mahakasika ireo mpilalao ny mpanara-maso izany avy eo anivon’ny federasionina.

Navoakan’ny Federasionina malagasin’ny baolina kitra (FMF) tao anaty tambajotran-tseraserany, omaly, ny anaran’ireo klioba nahazo ny “Licence des Clubs” avy amin’ny Caf. Anisan’ireo nahazo izany ny Ajesaia, ny Elgeco Plus, ny FC Rouge, ny AS Avenir Ste Anne, ny CFFA. Ireo ihany, araka izany, no afaka mandray anjara amin’ny lalao afrikanina.

Notanterahina ny alahady 22 jona teo, tao amin’ny Kianja mitafo manara-penitra Vatofotsy, Antsirabe, ny andiany voalohany amin’ny “Festival des sports”. Nandray anjara tamin’izany ireo klioba 30 avy amin’ny taranjam-panatanjahantena samihafa, ao anatin’ny ligim-paritra Vakinankaratra. Nana­trika izany tany an-toerana, ny minisitry ny Tanora sy ny fanatanjahantena, i Abdoulah Marson Moustapha. “Natao izao festival izao ho fampirisihana ny tanora hiditra bebe kokoa amin’ny karazam-panatanjahantena samihafa fa indrindra hisorohana amin’ny fidorohana zava-mahadomelina sady hampisongadinana ny taranja tsirairay. Ny tanora no antoky ny fampandrosoana ny firenena araka ny vinan’ny minisitera”, hoy izy. Nohamafisiny fa ezahina ny hanapariaka ny he­tsika tahaka izao any amin’ny fitaleavam-paritra tsirairay manerana ny Nosy.
Samy naneho ny talentany sy ny fahaizany, nandritra ity “festival des sports” ity, ireo klioba isan-tsokajiny. Notolorana medaly ho fankasitrahana ny zava-bitany ihany koa ireo filohan’ny ligim-paritra rehetra ao Vakinankaratra.
Tsiahivina fa manana tanora sy mpilalao mendrika sy tokony hotohanana amin’ny taranja maro i Vakinankaratra. Hita taratra izany amin’ny mpilalao mandrafitra ny ekipam-pirenena sy nandrombaka ny amboara isan-tsokajiny, na eto an-toerana na any amin’ny kaontinanta afrikanina sy iraisam-pirenena.

Tompondaka

Miparitaka ao anaty tambajotran-tserasera ny lahatsoratra an-gazetin’ny Sport News Africa, omaly, fa naneho fihetsika tsy mendrika ny lehiben’ny kitra malagasy. Etsy ankilany, manazava ny loharanom-baovao iray fa tsy marina io filazana io.

“Iza no diso ?”. Namoaka vaovao momba ilay sa­vorovoro nisy tamin’ny fihaonan’ny Mama FC sy ny Elgeco Plus, ny rohy iray any ivelany, “Sport News Africa” omaly. Fifandirana izay tafiditra amin’ny lalao manasa-dalan’ny “World Cola PFL 2025”. Nomarihin’izy ireo tao anatin’ity lahatsoratra ity, fa nisy ny fikasihan-tanana na­taon’ny mpitantana ny Fede­rasionina malagasin’ny baolina kitra (FMF), araka ny fijerevana ny horonantsary sy ny filazan’ireo loharanom-baovao izay nanaovan’izy ireo fanadihadiana.
Etsy ankilany, nanao fanazavana fohy ny mpitondra te­nin’ny mpitantana voalohan’ny FMF, mahakasika ny toe-draharaha nisy nandritra io fotoana io. Nodisoiny ny vaovao re­hetra miely anaty tambajotran-tserasera ary notsindriny fa ny filohan’ny Federasionina malagasin’ny baolina kitra (FMF), Randriamanampisoa Alfred, dia raiamandrenin’ny fianakaviamben’ny kitra malagasy, tsy ankanavaka.

Mpanelanelana sy mpampihavana
“Manoloana ny zava-nitranga nandritra ny manasa-dalana mandroson’ny World Cola PFL, iny, tiana ny mitondra fanazavana. Nanatrika izany lalao izany mivantana ny filohan’ny FMF. Rehefa nahita ny tenany, fa nisehoana herisetra sy fifandrangitana ary fifampihantsiana ity lalao ity, nanapa-kevitra hijoro ho mpanelanelana sy mpampihavana ihany izy”, raha ny nambarany.
Nanaiky moa ity mpampita vaovao ity, fa niakatra teny an-kianja ny filoha, noho izay fandraisan’andraikitra izay. Nohamafisiny hatrany fa nandamina sy nanasaraka ireo mpilalao izay saika hifampikasi-tanana ihany no nataon’ity mpitantana ny baolina kitra eto Madagasikara ity. Izay fanasarahana nataony izay, ni­tarin’ny olona sasany, tsy mankasitraka ny fampandrosoana ny baolina kitra, fa nikasi-tanana mpilalao ity filoha ity….
Nilaza moa ity farany fa natao hampiray sy hampihavana, fa tsy hampifandrafy ny taranja baolina kitra.

F.R

Ny hoe fanafarana entana, tsy azo afangaro amin’ny vo­katra misy. Mandalo amin’ny sampandrahara manokana ny fanafarana sy fanondranana, mora kokoa ny fikajiana azy no ho ny vokatra mijanona eto an-toerana, Araka ny nambaran’ny OMC ( Organi­sa­tion mondiale du commerce), taorian’ny 2005 vao fantatra ny antontanisa rehetra. Talohan’ io taona io, ireo vokatra sangany ihany no hita teo amin’ny fifampivarotana.
Fantatra ihany koa ny tetibidin’ireo vokatra hafarana sy aondrana isaky ny firenena maneran-tany. Sarotra ny manao kajy ho an’ireo entana rehetra raha tsy ampy ny fa­hafantarana ny momba azy .
Fanombanana ny entana nafarana na niditra dia miainga avy amin’ny tatitra ataon’ny fadintseranana izay mamaritra ny habetsaky ny entana mi­ainga avy amin’ny firenena iray mankamin’ny firenena iray; eo koa ny harinkarena faobe ( PIB ) manampy ny tatitra ataon’ny fadintseranana. Io fanitsiana avy amin’ny alalan’ny harinkarena faobe io no ahitana ny lalam-barotra rehetra ataon’ny Malagasy sy vahiny izay tsy hitan’ny fadintseranana, ohatra, amin’ny fakana am-bavany ny hetra naloha.

Niova izao tontolo izao

Niova izao tontolo izao hatramin’ny nahavitan’ny Ady Lehibe faharoa, tamin’ny 1945. Nisy ny firenena sasany tena andalam-pandrosoana tokoa, tao ireo niova rafitra, tao ireo fitondram-panjakana niongana ary maro ireo tranga nampiova ny fiaraha-monina. Mba hahafantarana bebe kokoa izany ny fahalalana ny atontanisa momba ny mponina sy izay rehetra mahakasika izany mifandray amin’ny toekarena.
Ankehitriny, vao mainka miova izao tontolo izao eo amin’ ny fifandraisana ara-barotra. Ny ady ara-barotra eo amin’ny Amerikana sy ny firenena ta­tsinanana, indrindra eo amin’ny Amerikana sy ny Sinoa, izay samy goavana amin’ny varotra sy ny famoronana. Tsy hita soritra ny kaontinanta afrikanina, manana solika sy akora isan-karazany.

Mihen-danja ireo vokatra fanondrana

Nitombo 979 951 tapitrisa Ar ny fatiantoka eo amin’ny fanondranana tamin’ny taona 2024, raha 887 484 tapitrisa Ar tamin’ny 2023. Izany hoe, mihena hatrany ny fanondranana entana avy aty Madaga­sikara. Tamin’ny taona 2022 no tsara indrindra ary tamin’ny 2016 no ambany indrindra izany entana naondrana izany. Lavanila, jirofo, poavra, kafe ,letisia, makamba no betsaka fanondrana. Fitambaran’ ireo rehetra ireo, manodidina 65 % isan-taona. Ankoatra izay vokatry ny asa tanana, lamba fitafy samihafa ataon’
ireo orinasa afakaba, vatosoa sy harena an-kibon’ny tany (misy ny tsy ara-dalàna) sy ny vokatra hafa. Ireo, amin’ny ankapobeny, ny vokatra avy aty Madagasikara. Mankany amin’ny firenena tandrefana no maro indrindra. Ankehi­triny, tsy vitsy amin’ny mpandraharaha no mitsidika ny tsena atsinanana, indrindra fa i Chine sy ireo tany arabo. Hita anefa fa mihen-danja sady miharatsy kalitao ny vo­katra malagasy. Ohatra, ny kafe sy ny letisia, efa antitra ny ankamaroany, eo koa ny tsy fahampian-drano sy ny fikojakojana samihafa. Mbola maro amin’ny vidin’ireo entana ireo, vola vahiny, tsy miverina eto an- toerana noho ny tsy filazana ny marina. Kely no miditra amin’ny Banky foibe, antony iray maha maivan-danja ny vola malagasy. Mitaky fanaraha-maso hentitra avy any ifotony ny fanondranana entana avy eto an-toerana.

Voalohan-daharana ny solika fandrehitra

Eto Madagasikara, tsy sarotra ny manafatra, afa-tsy amin’ ny entana manokana, toy ny solika fandrehitra. Mety koa ny maka torohevitra amin’ny olona manana fahalalana momba izany na amin’ny fadintseranana, na koa manangona ny taratasy rehetra mety ilaina amin’izany, toy ny “Bordereau de suivi de cargaison” (BSC).
Ny entana sasany kosa, mila fahazoan-dalana manokana, toy ny fitaovam-piadiana sy ireo zavatra mety mipoaka rehetra mba hahafantarana ny momba azy manokana. Anisan’ny entana ampidirina betsaka eto ireo karazana solika fandrehitra, ny vary, ny lafarina, ny entana fampiasa andavanandro sasany, fiarakodia… Tsy misy tarehimarika azo antoka noho ireo entana ireo tsy tonga ara-potoana ary samy manana ny filazany ny mpandraharaha sy ny fampitam-baovao. Mariky ny toekarana marefo eo amin’ny firenena iray ny fanafarana entana be loatra, indrindra raha ambany ny sandam-bola, toy ny eto Madagasikara.

Nanatontosa : Mathieu

Iray amin’ireo hetsika momba ny dihy hoenti-manasongadina ny asa famoronana ny Festival international de danse de création « Evasion danse ». Fantatra fa hotontosaina ny 7 jo­lay ka hatramin’ny 13 jolay izao, eto Madagasikara ny andiany fahatelo. Tafiditra ao anatin’ny fandaharam-potoana ny fihaonana sy fifanakalozana eo amin’ny tontolon’ny dihy. Fampisehoana an-tsehatra maro. Fifaninanana isan-karazany ary ny fiofanana « Master class ». Toerana efatra kosa no handray ny « Evasion danse ». Ao amin’ny Institut Français de Madagascar Analakely (IFM). La Teinturerie Ampasa­nimalo, Tranompokonolona Analakely.
Anisan’ny mampiavaka ity hetsika ity ny fanomezana laka ny fifanakalozana sy famohazana ireo talenta any amin’ny tsirairay eo amin’ny sehatry ny famoronana. Ankoatra ireo mpandray anjara avy eto an-toerana (Mireille Andriamihaja, Niony Ralaizanaka…), hisy mpanakanto mpisehatra eo amin’ny tontolon’ny dihy avy any La Réunion, Afrika Atsimo, Frantsa… Maorisy ihany koa ho avy amin’ity andiany faha-3 ity.

HaRy Razafindrakoto

Ny faran’ny herinandro teo, tao amin’ny Cercle Ger­ma­no-Malagasy Analakely. Seho poetika « Fanjohy » niarahana tamin’i Mampandri­niaina Manitra, Elinivo, Ranöe ary R.Coft. Anisan’ny nisongadina nandritra ity seho nokarakarain’ny Faribolana Sandra­tra ity ny nahatsapana fifandrohizana aingam-panahy teo amin’ireto mpanoratra ireto.
Na samy manana ny maha izy azy sy ny mampiavaka azy eo amin’ny tontolon’ny soratra aza, nifanjohy hatrany ireo sanganasana nantsaina teny an-tsehatra. Fifandrohizana tao anatina lohahevitra nifandimby. Anisan’izany ny tontolon’ny fitiavana, ny fiainana andavanandro indrindra fa ny zava-miseho eo amin’ny fahatanorana, sns.
Tsy mitovy ny taona sy ny fotoana nirotsahana teo amin’ny fanoratana. Tsy nahasakana ny fifandrohizana sy fifanjohina teo amin’ny seho poetika akory izany. Azo lazaina ho zandry i Elinivo. Eo antenantenany i Mampandriniaina Ma­nitra sy R.Coft. Zoky sy raiamandreny i Ranöe, fa nirindra sy nifanjohy fatratra ny sanganasan’izy ireo ka nahafahan’ny mpijery nihanoka tao anatin’ny hakanton’ny fifandrohizana. Niavaka rahateo ny ravaka sy ny fandrindrana ny sehatra, hany ka mora ny nampita hafatra ho an’ny mpijery. Nomena endrika toeram-pisotroana zavapisotro ny sehatra malalaky ny Cercle Germano-Malagasy, ka sady misotro izy ireo no miantsa.

HaRy Razafindrakoto

Misokatra amina sehatra lehibe ny tontolon’ny kolontsaina malagasy, raha tarafina amin’ny olona liana aminy. Nanamafy izany ny hita nandritra ny velakevitra momba ny sikidy nataon’ny Pr. Rakotondrajao Fanja izay nilazany ny heviny momba io kolontsaina io…

«Ny sikidy dia matematika. Misy ifandraisany amin’ny informatika ihany koa izy, sa­tria, mampiasa ny fanisana « binaire » », hoy ny Pr. Rakotondrajao Fanja, nandritra ny velakevitra notontosaina teny amin’ny Le Park Bemasoandro Itaosy ny harivan’ny sabotsy faran’ny herinandro teo. Noho izany, harem-bakoka tsy tokony hamaivanina izy io. Vao mainka nanafana ny fiarahan’ireo olona maro liana amin’ny sikidy sy ny Pr. Rakotondrajao Fanja ny fanazavana na­taon’Ingahy Jeannot, mpisikidy, tonga teny an-toerana. Nanamafy ny asa fikarohana nataon’ny Profesora Rako­tondranjao Fanja ny fanazavany, indrindra teo amin’ny fifandraisan’ny kajy sy ny sikidy. Nahaliana ny maro ny fanazavany, izay niafara tamin’ny fampiarana tsotsotra ny momba ny sikidy.
Marihina fa tsy mpisikidy akory ny Pr. Rakotondrajao Fanja fa nanao fikarohana momba ny sikidy. Mpampia­na­tra mpikaroka eny amin’ny oniversite. Efa namoaka boky momba ny sikidy rahateo izy.

Manomboka mivelatra ny kolontsaina malagasy
Feno hipoka ny efitrano malalaky ny Le Park Bemasoandro Itaosy. Tranga izay maneho fa liana amin’ny kolontsainy ny Malagasy. Nifanaretsaka ny fanontaniana… Nafana ny fifanakalozan-kevitra narahina adihevitra. Mbola manamafy fa tsy mionona fotsiny amin’ny fahalalana efa ananany intsony ny Malagasy fa te hiroso lalindalina hatrany mba ahafahany mahafantatra ny momba azy.
Maniry ny hanana fahalalana maro momba ny kolontsainy ny Malagasy indrindra fa ny tanora. Noho izany, mila hamaroina ny tahaka ity velakevitra tao amin’ny Le Park Bemasoandro ity. Tahaka izany koa, tokony hifanakaiky sy hifanakalo traikefa sy voka-pikarohana tsy tapaka hatrany ny samy mpikaroka. Maneho ny vokatra ho an’ny rehetra aorian’izay.

HaRy Razafindrakoto

Mandalo « laboratoire » sy atao fitiliana isaky ny ora iray ny menaka vokarin’ny orinasa Hita. Manara-penitra ny famokarana sady mandalo fanadiovana samihafa mialoha ny hamarotana izany eny anivon’ny mpanjifa. Nidina ifotony tany Toamasina, toeram-panodidina menaka ataon’ny orinasa ny minisitry ny Fampiroboroboana ny indostria sy ny varotra, ny faran’ny herinandro teo. Nanomboka tao Ampilaolava, toeram-panadiovana ny menaka Rajah, nitohy tao Androranga izay fanadiovana ny menaka soja Hina sy ny menaka tournesol Lafatra ny fitsidihana. Niara-dia taminy ireo tomponandraikitry ny faritra Atsinanana sy ny solotenan’ny fikambanan’ny mpiaro ny zon’ny mpanjifa avy amin’ny FIMZOMPAM sy ny PMH. Notsirihina nanomboka amin’ny menaka mbola tsy voadio hatramin’ny menaka atolotra ny mpanjifa ny vokatra. Voamarina sady niara-niaiky ny rehetra fa manaraka ny fenitra takina ny famokarana ny vokatra ka tsy misy tokony ho atahorana. “Manamarina izahay fa manara-penitra ny orinasa mikarakara izany menaka Hina sy Lafatra izany”, hoy ny filohan’ny FIMZOMPAM, Rabarison Tiana, izay nanamafy koa ny maha zava-dehibe ny fanaraha-maso eny amin’ny mpivarotra mpaninjara sy mpamongady.

Henintsoa

Hanova tanteraka ny fiainan’ny vehivavy ny fampiofanana momba ny niomerika omen’ny Yas Madagascar sy ny Stem For Good ary ny Maison du Numerique etsy Ankorahotra ny tetikasa Ampela Online. Tanjona ny hanomezan-danja ny vehivavy eo amin’ny fiaraha-monina sy hanohanana ny fidiram-bolany amin’ny alalan’ny fikirakirana ny niomerika mba hampaleo tena azy. « Mai­maim­poana ny fiofanana atao mandritra ny roa volana. Hampianarina azy ireo mandritra izany ny tombontsoan’ny fampiasana ny Internet sy ny tambazotra sosialy eo amin’ny sehatry ny fandraharahana mba hampitomboina bebe kokoa ny fidiram-bolany sy ny fanabeazana ara-bola », hoy ny tompon’andraikitry ny fandraisana andraikitra ara-tsosialy sy tontolo iainana (RSE) ny Yas Madagascar, Rabefitia Riantso. Notsindriany manokana fa natokana ho an’ny rehetra ny seha-piofanana, izany hoe, ho an’ireo vehivavy mahay na tsy mahay mikirakira ny niomerika. Amin’ity andiany ity, miisa 25 ireo vehivavy efa manana andraikitra na koa orinasa kely mampidi-bola hanaraka ny fiofanana. Tanjona kosa ny hahatrarana izany ho 100 hampivoarana ny fiainana, raha ny fanazavana hatrany.

Miara-miasa
Mpiara-miombon’antoky ny tetikasa Ampela online ny Stem For Good, Maison du numerique ary ny Yas Madagascar izay samy mikatsaka hampivoatra ny fiainan’ireo vehivavy marefo. Miantso ny vehivavy hisehatra ny niomerika ny Stem for Good noho izy manampy amin’ny fandraharahana sy fampandrosoana ny fihariana, araka ny fanazavan’ny tompon’andraikitry ny serasera, Harinoro Sandra. Araka izany, hanampy amin’ny fanatanterahana ny tetikasa ny Yas Madagas­car amin’ny alalan’ireo solosaina miisa 25 nomen’ny Yas Madagascar hanarahana ny fiofanana.

Henintsoa

Fiainana fianarana hatrany! Hifarana anio, any Maroc, ny fampiofanana mpanazatra matihanina, amin’ny taranja tolona. Anisan’ireo nalefan’ny Federasionina malagasin’ny tolona (FML), ho solontenan’i Madagasikara, hiatrika izany, i Soloniaina Josiane Patricia. Marihina fa nanomboka ny 23 jona, tany an-toerana, ary natokana ho an’ireo firenena miteny frantsay ihany ity hetsika ity.
Tao anatin’ireo vanim-potoana ireo, maro ny zavatra nifampizarana. Anisan’izany ny fahaizana mandamina ny fotoana sy ny fandaharanasa, mandritra ny taom-pilalaovana iray. Eo koa ny fanomanana ara-batana sy ara-teknika, ny fomba atao amin’ny lafiny fitsaboana, ary ny fitsirihana ireo solofo handimby.

“Wrestling School” Antsirabe
Ankoatra izay, nitsangana ny 22 jona, ta­ny Antsirabe, ny hetsika “Wrestling School”, izay fampiofanana mpam­pianatra EPS, taranja tolona anivon’ny sekoly. Ma­nana vi­na lehibe ny hampiankarana ny ta­ninketsa amin’ny sehatra avo kokoa ny filohan’ny FML, Rave­loson Ma­mitiana.

Fitia Randria

Antoka ho an’ny fanatsarana sy hampandrosoana ny sehatry ny fanabeazana ny ankizy ny fananana fitaovana ahafahana manaitra ny sainy. Manampy azy hivelatra amin’ny lafiny maro samihafa ny Sary fetsy.

Nivoitra izany nandritra ny fihaonana teo amin’ny Association Sœur Emmanuelle (Asmae) sy ireo mpiara-miombon’antoka aminy tetsy amin’ny Centre Arrupe Faravohitra, ny herinandro teo. Hetsika izay tafiditra ao anatin’ny tetikasa “Ankizy” dingana fahatelo, mikendry ny hanamafisana ny fampidirana ny ankizy 3 ka hatramin’ny 12 taona amin’ny alalan’ny fampitana soa fanao ho an’ny fanabeazana sy fampitaovana pedagojika vaovao. Misongadina ao anatin’ireo ny vokatra azo tamin’ny fampiasana ny Sary fetsy. Tsara sy miabo ny vokatra azo tamin’ny fampiasana ity fitaovana pedagojika ity, nandroso ihany ny fahalalana ankapoben’ny ankizy any amin’ny kilasy garabola. « Fitaovana pedagojika ahafahana manamafy ny fitomboan’ny ankizy ny sary fetsy. Niankina tamin’ny filana eny an-tsehatra no nahafahana namolavola ireo fitaovana ka nivoitra tao anatin’izay ny Sary fetsy », hoy ny tomponandraikitra eo anivon’ny Asmae, Andriamiarana Vatosoa Rehareha.

Zaza madinika
Fitaovana pedagojika novokarin’ny Asmae sy ny minisiteran’ny Fanabeazam-pirenena ny Sary. Manampy amin’ny fivelarana ara-tsaina na ara-batana na ara-tsosialy natokana ho an’ny zaza madinika ity fitaovana ity. Ahitana lohahevitra 12 ao anatin’ny Sary fetsy natokana ho an’ny zaza garabola. « Misy ny fanaovana bika, ahitana karazana loko, hanairana ny sain’ny zaza sy hanampy azy hiteny amin’ny alalan’ny famoronana tantara amin’ireo kisarisary hita. Tanjona ny hampazoto ny zaza handeha an-tsekoly sy hivelaran’ny sainy », hoy ny mpanabe nisitraka ny fiofanana, Raharisoa Nomen­janahary.

Henintsoa

Naneho ny fiaraha-mientany amin’ny mponina any amin’ ny kaominina Tsiafajavona, distrika Ambatolampy, ny orinasa Star. Tafiditra ao anatin’ny fankalazana ny Fetim-pirenena ny hetsika Fandraisan’andraikitra ara-piarahamonina (RSE). Tanjona ny fitsinjovana sy fanomezan-tanana ny vondron’ olona eny ifotony. Miisa 600 ny tokantrano notoloran’ny orinasa vokatra ilaina andavanandro (PPN), ny 23 jona teo. Tsiahivina fa efa nisy ny fanohanana ny fanatanterahana sora-piankohonana faobe (jugement supplétif) miisa 540 tany amin’ity kaominina ity.
Nambaran’ny talen’ny fifandraisana Star, Randriam­bolamanana Seheno, fa endriky ny finiavan’ny orinasa hitondra fampandrosoana ara-toekarena sy ara-tsosialy maharitra ny fandraisany andraikitra ara-piarahamonina (RSE). Ani­san’ ny vinavina manaraka ny hametrahana fotodrafitrasa hamo­karana rano fisotro madio any amin’ny faritra Vakinanka­ratra, izay efa eo am-piandrasana ny fahazoan-dalana. Hitondra ainga vao ho an’ny toekarena any amin’iny faritra iny izany, sady hampitombo ny hetra miditra amin’ny vondrombahoaka itsinjaram-pahefana.

Njaka A.