Tafiditra amin’ny vinan’ny minisiteran’ ny Asa, ny fampananan’asa ary ny asam-panjakana, tarihin’ny minisitra Flo­rent Soatiana Bety Léonne, ny momba ny fanataterahana ny politikan’ny governemantan’ ny Fanovana. Ao anatin’izany ny ho fanatsarana ny tsenan’ ny asa ho an’ny tanora.
Nomen’ny minisitera tan­tsoroka ara-teknika ireo ta­nora ao amin’ny faritra Itasy, ny he­rinandro teo. Natao izany hanamorana ny fitadiavana asa. Miisa 45 ireo tanora na­hazo fiofanana momba ny fahafehezana ny faharanitan-tsaina artifisialy (IA). Ani­san’ny niompanan’ny fampiofanana ny fomba fanoratana ny mombamomba ny tena na « CV » sy ny « Lettre de motivation ». Harafitra amin’ny alalan’ny IA izany.
Etsy andaniny, nampahafantarin’ny minisitra Florent Soatiana Bety Léonne, nan­dritra ny fananganan-tsaina, ny alatsinainy teo, ireo tomponandraikitra ambony vao no­tendrena tamin’ny filankevitry ny minisitra. Miisa valo mianadahy mianaka izy ireo no voatendry hitazona andraikitra eo anivon’ny minisitera, manomboka izao. « Manana traikefa ao anatin’ny fanavaozana izy ireo ka hatao ao anatin’ny fahitsiana ny asa », hoy ny minisitra tamin’ny fanolorana azy ireo.

Synèse R.

Efa vita ny lasi-panofanana momba ny fikarakarana lakozia sy nahandro, « serveur barman », « valet » et « femmes de chambre ». Mitohy kosa izany ho an’ny asa fandraisam-bahiny (réceptionniste), hoy ny solontenan’ny IECD eto Madagasikara, Rakotoarivelo Manitra.

Nohavaozina ny lasi-panofanana amin’io fiofanana io, amin’ny lenta BTS, araka ny filana sy ny fivoaran’ny tontolon’ny fizahantany sy ny fandraisam-bahiny. Niarahan’ny minisiteran’ny Fampianarana teknika sy ny fanofanana arakasa sy ny minisiteran’ny Fizahantany sy ny asa tanana namolavola izany. Notohanan’ny Institut européen de coopération et de développement (IECD) ny asa ary nampahafantarina omaly ny vokatra, teny Ampe­filoha. Efa nisy ny lasi-panofanana napetraka sy nampia­saina ny taona 2020. Nampi­harina teny anivon’ny toeram-panofanana La Rizière ao Fianarantsoa izy io, araka ny nambaran’ny sekretera jeneralin’ny minisiteran’ny Fam­pianarana teknika sy ny fanofanana arakasa, Harisoama­na­rivo Angelico Ennodius, Rehefa natao ny tombana, nisongadina fa ilaina ny fa­navaozana ny vontoatin’ny lesona omena ny mpiofana, hanatsarana ny kalitao.
« Hivelatra kokoa ny fampianarana ny tenim-pirenena vahiny sy ny fampiharana eny anivon’ny trano fandraisam-bahiny, izay tsapa fa lesoka ho an’ny lasi-panofanana voalohany », hoy ny mpiandrai­kitra ny toeram-panofanana La Rizière, Razafindratsara Fran­çoise.
« Haparitaka eny anivon’ ny toeram-panofanana ho an’ny asa fandraisam-bahiny ny lasi-panofanana nohavaozina ka ho hentitra ny minisiteran’ny Fizahantany hanara-maso ny fampiharana izany ho an’ny toeram-panofanana rehetra manerana ny Nosy », hoy Rasolondraibe Todivelo­niai­na, talen’ny fampiofanana ho matihanina sy ny fampanarahan-dalàna eo amin’ny sehatry ny fizahantany.
Nanomboka ny taona 2022 no nanohana ny fanampiana ny toeram-panofanana amin’ny fizahantany amin’ny tetikasa tremplin ny IECD. Manana-danja io sehatra io amin’ny fampandrosoana ny toekarena sady mamorona asa.

Vonjy

Hisokatra amin’ny 15 desambra ho avy izao ny fitaterana an-dalamby, « Train urbain ». Tsy hihoatra ny 3 000 Ar ny saran-dalana, mampitohy ny gara Soarano hatrany Ambohimanambola. Tetikasa toha­nan’ny Banky iraisam-pirenena. Notsorin’ny minisitry ny Fitaterana, Raharisone Juste, fa finiavana politika no tsy natao, anisan’ny antony tsy nanokafana an’ity zotra ity hatramin’izay.

Maherin’ny 13 000 taonina ny letisia naondrana any ivelany, niainga tao amin’ny seranan-tsam­bon’i Toamasina. Sambo telo no nitondra izany, ka nankany Eoropa ny roa, ary lasa any Rosia ny iray. Niainga tany Toamasina ny sambo fahatelo farany, nitondra letisia 5 291 t, raha 5 400 taonina ny voalohany. Manodidina ny 1 700 t ny niondrana any Rosia.

Hojerena ny fomba hampandehanana indray ny fitaterana teleferika (TPC). Nohazavain’ny mini­sitry ny Fitaterana, Raharisone Juste, fa volabe nindramina ny nanamboarana an’io, izay tsy maintsy have­rina, na dia diso laharam-pahamehana nataon’ny mpitondra teo aloha aza. Misy ny fifampidinihana amin’i Frantsa sy ireo orinasa nanangana sy mitantana azy, handam­nana ny mahakasika izany.

Mbola sakana lehibe ho an’ny vehivavy maro ao Toliara ny fidirana amin’ny sehatra niomerika, indrindra fa eny amin’ny fokontany tena sahirana. Antony nahatonga ny Orange solidarité Madagascar, tohanan’ny Fon­dation Orange, nanao ny fandaharanasa « Maisons digitales pour les femmes » any an-toerana izany, hanohanana ny se­hatrasa sy ny fidiram-bolan’ny mponina. Tanjona ny hanamafisana ny fahaleovan-tenan’ny vehivavy eo amin’ny toekarena sy sosialy.

Vita sonia ny zoma 21 no­vambra teo ny fifanaraham-piaraha-miasan’ny Orange solidarité Madagascar, ny kaominina Toliara ary ny fikambanana SAHI hametrahana sy hanatanterahana ny tetikasa. Araka izany, hisitraka fiofanana maimaimpoana momba ny tontolon’ny niomerika sy ny fandrahara­hana ireo vehivavy. Mpandray anjara 20 ka hatramin’ny 25 isaky ny andiany no horaisina ary ho laharam-pahamehana ny vehivavy tsy an’asa. Ny ha­natsarana ny fahafahana miditra eo amin’ny tontolon’ny asa haingana sy maharitra no atao vaindohan-draharaha amin’ izany. « Hanomezana sehatra hianarana, handraharahana, hanamafisana ny fahatokisan-tena ary hanehoana ny maha izy ny vehivavy ao Toliara ny Maison digitale. Noho izany, soa fanararaotra maharitra ny sehatry ny niomerika no ataon’ ny Orange Madagascar sy ireo mpiara-miombon’antoka aminy. Tafiditra ao anatin’izany ny fanovana sy fanatsarana ny
fiainana », hoy ny filohan’ny Orange solidarité Madagascar, Benja Arson.

Henintsoa

Mbola mahaliana ny ankamaroan’ny tanora eo anelanelan’ny 18 ka hatramin’ny 30 taona ny sehatrasa momba ny fambolena sy fiompiana, raha ny vokatry ny fanadihadiana nataon’ny Office national de l’emploi et de la formation (Onef). Nivoitra tao anatin’ izany fa nisafidy ny seha-pihariana voalohany avokoa ny 17,9% amin’ireo tanora 307 nanontaniana. 16,5% no liana amin’ny seha­trasa manodidina ny fampianarana sy ny fampiofanana, 15,2% ny fitantanana sampandraharaham-panjakana. 13,7% liana amin’ ny tontolon’ny varotra. 12,2% ny niomerika, noho izy miroborobo fatratra amin’izao, indrindra an-tanàn-dehibe. 9% ka hatramin’ny 10,5% ireo tanora nisafidy ny sehatrasa momba ny fahasalamana sy ny indostria. Mbola latsaky ny 1% kosa ireo tanora liana hiasa amin’ny sehatry ny fizahantany, mpitandro filaminana, ny tontolo iainana ary amin’ny fidirana anaty fikambanana tsy miankina. « Olana tsy ahatraran’ny tanora ny tanjony ny tsy fahampian’ny fiofanana mifanaraka amin’ny filàna sy ny soa fanararaotra isam-paritra », hoy ny tale jeneralin’ny Onef, Rasolonjanahary Ando. Manampy trotraka, hoy izy, ny tsy fahampian’ny hoenti-manana, ny fahalafosan’ny fianarana, ny tsy fahampian’ny traikefa mifandraika amin’ny sehatrasa tadiavin’izy ireo.

Drafitrasa
Mijanona ho laharam-pahamehan’ny tanora ny fisitrahana karama mba hiantohana ny fiainana. Misongadina ny fahafa­hana misitraka fiofanana ahafahana mivoatra mankany amin’ny tsara­tsara kokoa sy hampandrosoana ny asa atao. Na izany, tokony hanana politikam-pampandrosoana ho an’ny tanora ny fitondram-panjakana, raha ny fanazavana hatrany. Noho izany, hanampy amin’ny fandraisana fanapahan-kevitra ny fanadihadiana ataon’ny Onef nandritra ny iray volana, tamin’ny tanora manerana ny Nosy.

Henintsoa

Hotanterahina anio, ary ha­haritra roa andro, ny fanamarihana ny Androm-pirenena momba ny fahasalaman’ny saina, eny amin’ny Lapan’ny Kolontsaina sy ny fanatanjahantena. Iarahana amin’ny mi­nisiteran’ny Fahasalamam-bahoaka sy ny mpiray ombon’antoka samihafa izany. Miompana amin’ny fisorohana ny tolotra, araka ny namba­ran’ny tomponandraikitry ny sampana misahana ny fahasalaman’ny saina ao amin’ny minisiteran’ny Fahasalamam-bahoaka.
Na ireo tsy manana olana ara-tsaina aza, tokony hanatona mpitsabo ihany maka torohevitra. Entanina manokana ireo manana olana amin’ny fiatrehana ny fiainana andavanandro, ny asa. Hisy psychologue sy psychiatre hanome torohevitra sy tohana ara-tsaina maimaimpoana eny an-toerana, mandritra ny hetsika. Hizara torolalana ho an’ireo efa mila fitsaboana manokana koa ny mpiandraikitra amin’izany.
Manomana fitiliana ho an’ ireo miahiahy fa manana olana ara-tsaina ny mpiasan’ny fahasalamana ka fanararaotra io roa andro io hamantarana ny toe-pahasalaman’ny tsirairay. Ampirisihina manokana ireo olona marefo, ireo efa misedra olana ary ny tanora.

Vonjy

Ampirisihina ny tovovavy hisafidy ny sehatra teknika, ka telo izy ireo no voaray nanaraka ny fiofanana ho Technicien en système solaire photovoltaïque, ao amin’ny tetikasa Greenskills. Notolorana ny mari-pamantarana ny fahavitan’ny fiofanana izy 17 mianadahy teto Antananarivo.

Nivoaka tamin’ny fomba ofisialy, omaly, teny amin’ny minisiteran’ny Fampianarana teknika sy ny fanofanana arakasa ny andiany voalohany, tanora nahavita fiofanana valo volana, ka lasa teksinianina amin’ny fikirakirana angovo azo avy amin’ny he­rin’ny masoandro (TSSPV). Ny tetikasa Greenskills, iarahana amin’ny Institut européen de coopération et de dé­veloppement (IECD) sy ny mi­nisiteran’ny Fampianarana teknika sy ny fanofanana arakasa, no nahazoana nanofana azy ireo. Teny amin’ny LTP Alarobia sy tany amin’ny LTP Toliara ny toeram-piofanana. Nanolotra izany ny minisitry ny Fampianarana teknika sy ny fa­nofanana arakasa, Tsilefa Antonio. 25 mianadahy izy ireo no voasafidy taorian’ny fi­faninanana ka ny 17 eto Anta­nanarivo ary ny valo any To­liara. Telo ny zatovovavy. Sady manovo fahalalana amin’ny lesona (40%) izy ireo no miatrika fampiharana (60%) eny anivon’ny orinasa avy ha­trany. Avy amin’ny filan’ireto farany rahateo ny nametrahana izay hiofanana. Ny AGT, Anka, Camusat, MadaGreen… ny orinasa amin’ny sehatra tsy miankina mpiray ombon’antoka nandray ireo mpiofana. Tafiditra ho mpiasa sahady ny roa tamin’ireo, araka ny fanazavan’ny lehiben’ny tetikasa Greenskills- IECD, Madagas­car, Rakoto­nirina Safirah, omaly, teny Ampefiloha.
Mametaka sy mikojakoja ny fotodrafitrasa sy fitaovana ahazoana angovo avy amin’ny herin’ny masoandro no asa indraiketan’izy ireo. Eo koa ny asa miaraka amin’ny orinasa mpamokatra angovo azo ha­vaozina any ambanivohitra.
Mpianatra avy amin’ny Lycée teknika na koa mpianatra nanaraka fianarana tao amin’ny sokajy siantifika avokoa izy ireo fa tsy voatery ho manana ny mari-pahaizana bakalorea. Taorian’ny fiofanana, mbola tohanana izy ireo mandritra ny enim-bolana amin’ny fikarohana asa amin’ny sehatra niofanany.
Hiditra amin’ny fandraisana mpianatra ho an’ny fiofanana andiany faharoa ny tetikasa ary homena lanja ny fisafidianana ireo mpiadina.

Vonjy

Faharoa maneran-tany mamokatra grafita voajanahary i Madagasikara, aorian’i Chine. Manara­ka antsika eo i Mozambika sy i Brezila. Hita tao anaty angon-kevitra USGS 2024 ireo antontanisa iraisam-pirenena ireo. Mahazo tombony amin’ny fitomboan’ny lanjan’izany eo amin’ity tsena iraisam-pirenena ity i Madagasikara, amin’ny maha tafiditra antsika ao anatin’ny lisitry ny mpisehatra fototra amin’ny fitrandrahana ny grafita voajanahary.
Hanamafy ny ady amin’ny kolikoly ny minisiteran’ny Jono (MPEB). Hotohizana koa ny fampiroboroboana ny fandraharahana eo amin’ity sehatra ity sy ny fihariana anaty rano. Mifanindry an-dalana amin’ny Pai­kadin’ny Vondrona eoropeanina amin’ny sehatry ny jono ireo, entina hitantanana maharitra ny harena an-dranomasina, izay iarahan’ny roa tonta miasa.
Hahitsy ny famatsiam-bola mahakasika ny ady amin’ny valala, eo anivon’ny Ivontoerana hiadiana amin’ ny andiam-balala eto Madagasikara (IFVM). Handray anjara amin’ny fanatanterahana ny tetikasa “Tendrom-pampandrosoana ny sehatry ny fambolena indostrialy any amin’ny tapany atsimo, Picas-1”, andiany voalohany, ihany koa ny fanjakana malagasy, amin’ny alalan’ny minisiteran’ny Fambolena (Minae). Hanondrana voanjo any Chine i Madagasikara, rah any tanjona.

Nampahafantarina omaly, tamin’ny fomba ofisialy, ny ka­razana apemba roa vaovao, Mina sy Manana. Valim-pikarohana vitan’ny Foibem-pikarohana momba ny fambolena (Fofifa). Eo ambany fiahian’ny minisiteran’ny Fampianarana ambony (Mesupres), sy ny ao amin’ny Fambolena sy ny fiompiana (Minae) ity foibe ity. Eo koa ny foibem-pikarohana maneran-tany momba ny apem­ba, na Global Collabora­tion on Sorghum and Millet (GCSM), ao anatin’ny tetikasa “Apemba”. Mampiavaka an’ireto masomboly roa ireto ny fa­hafahany miatrika ny fiovan’ ny toetr’andro, indrindra ny haintany. Haingam-pitombo nefa tsara ny vokatra. Aha­zoana 700 kilao isaky ny hekitara ny salanisam-bokatra eto Madagasikara, fa tafakatra 2 hatramin’ny 3,5taonina/ha raha tena tsara ny fomba fambolena azy. An-taonany maro ny fotoana nanaovan’ny Fofifa sy ny GCSM ny fikarohana sy fanandramana ara-tsiantifika, toy ny andrana DHS sy Vate.
Nilaza ny tale jeneralin’ny Fofifa fa ahitam-bokany sy azo antoka ny fikarohan’ny Ma­la­gasy mpikaroka. Mamaly ny filan’ny firenena ny ma­som­boly Mina sy Manana, niarahana ta­min’ireo mpikaroka sy fiaraha-miasa vahiny ma­totra. Hanova sy hitondra fampandrosoana lehibe ho an’ny lalam-pihariana apemba ny fanapariahana ireo masomboly roa vaovao ireo.

Njaka A.

Lelavola mitentina 5 tapitrisa Ar no nomen’ny Yas Mada­gas­car an-dRamamonjy Nomenjanahary, vehivavy mpitantana ny orinasa Mioty MJ, taorian’ny fifaninanana fandraharahana natokana ho an’ny vehivavy, ao anatin’ny fandaharanasa “Ampela Online”. Miisa dimy izy ireo no nahazo ny fankasitrahana, hoentina manohana ny tetikasany sy hampidi-bola bebe kokoa amin’ny fihariana ataony. Miompana amin’ny fanodinam-bokatra ho lasa sakafo, toy ny confiture, zava-pisotro, pate de fruit sns, ny orinasa tantanin’i Menja ao amin’ny faritr’i Menabe. Notoloran’ny Yas loka ihany koa i Asmine, manjaitra sy mivarotra akanjo silamo. Toy izay koa i Mampianina, manao « crochet », i Arlette izay misehatra amin’ny fanamboarana « chips banane plantin » avy any Ma­roantsetra ary i Natacha, mpanao mofomamy. Niaiky izy dimy mirahavavy fa nampivoatra ny velon-tenany ny fanofanana maimaimpoana norantovina ka nahatonga azy ireo sahy sy vonona hanitatra ny fandraharahana ataony, ho matihanina kokoa. « Tetikasa mampiofana malagasy, vehivavy manana asa fivelomana sy te ho lasa matihanina ny tetikasa Ampela Online. Hofanina izy ireo hahafehy ny teknolojia niomerika sy ny varotra anaty tambajotran-tserasera ary ny tontolon’ny fandraharahana», hoy ny tomponandraikitry ny RSE ao amin’ ny Yas Madagascar, Rabefitia Riantsoa.

Henintsoa

Namirapiratra indray ny Ma­lagasy mpilomano, ny faran’ny herinandro teo, nandritra ny fifaninanana “Meeting de l’Océan Indien”, taranja lo­mano, natao tany La Réunion. Medaly 6 be izao no norombahin’i Koty Sampaniaina Glorio, teo amin’ny sokajy 12 taona. Volamena ny roa tamin’izany, izay azony teo amin’ny 100m nage libre sy teo amin’ny 200 m 4N. Volafotsy roa kosa teo amin’ny 50 m sy 200 m nage libre. Niampy medaly alimo roa teo amin’ny 100 m nage libre sy 50 m Papillon izany. Tsy vao izao i Koty Glorio no namiratra fa tena nahavita ezaka lehibe izy tamin’ity taona 2025 ity. Vao tamin’ny volana septambra teo koa no nandrombahany medaly vola­mena 4 sy volafotsy 2, nandritra ny fiadiana ny tompon­dakan’i Afrika, ho an’ny faritra faha-4, natao tany Manzini, Eswatini. Voahosotra ho mpilomano mendrika indrindra eo amin’ny sokajy misy azy ihany koa i Glorio tamin’ity fifaninanana ity. Mbola azo lazaina ho zaza izy saingy efa tena mison­gadina tanteraka eo anivon’ny ranomasimbe Indianina sy eto amin’ny sehatra afrikanina. Mila arahina akaiky, araka izany, ity Malagasy mpilomano manana ny maha izy azy ity.

Mi.Raz

Notohizana teny amin’ny Kianjan’­Am­bohi­dra­trimo, nanomboka omaly, ny lalao divizionina faharoa nasionaly, taranja baolina kitra. Araka ny fanadihadiana natao, nisy savorovoro indray teo am-panombohana ny lalao, saingy nezahin’ny eo anivon’ny Fede­ra­sionina nalamina izany. Marihina fa raha tsy misy ny fiovana farany, hatao eo amin’io kianja io ihany koa ny tohin’ny « Poule des AS ».

Nahoraka tanteraka tao Londres ny fandresen’ ny Chelsea FC, ekipa anglisy, ny FC Barcelone, espaniola, afakomaly. Lavon’ny Chelsea tamin’ny isa mavesatra 3 no ho 0 mantsy ny Barça. Marihina fa zara raha nahita fanafihana ny ekipa espaniola tamin’ity fifanandrinana ity. Tafiditra anatin’ireo klioba tsy mbola miatrika ny lalao sakana vonjimaika amin’ny “Ligue des Champions” ny Chelsea taorian’io vokatra tsara azony io.

Notanterahina nanomboka ny 22 novambra lasa teo hatramin’ny 29 novambra izao, ny fiadiana ny amboaran’i Madagasikara, taranja volley-ball, sokajy Vété­rans. Fifaninanana tontosaina any Fianarantsoa. Talohan’izay, nisy ny fiofanana ho an’ny mpanazatra natao nandritra ny andro vitsivitsy ho fampitomboana ny fahaiza-manaon’izy ireo.

Nanatanteraka fitsidihana ny Kianja Barea Mahamasina ny minisiteran’ny Tanora sy ny fanatanjahantena (MJS), notarihin’ny minisitra Rasambany Alain Désiré, omaly. Nanatrika izany koa ny filohan’ny Federasionina malagasin’ny baolina kitra (FMF), Randriamanampisoa Alfred. Nohararaotina
tamin’io ny resaka mahakasika ny fitohizan’ny asa ho an’ny mpanazatra ny Barea A, i Corentin Martins.
Nilaza izy ireo fa mbola hodinihina sy hanaovana fivoriana miaraka ny mety ho fitohizan’ny asany, amin’ny maha mpanazatra ny Barea A azy. Marihina fa ny fanjakana sy ny fede­rasionina no miara-misalahy amin’ny fandoavana ny kara­man’ity mpanazatra ity.
Hifarana ny faran’ny volana janoary ny fifanarahana aminy ary mbola baraingo ny mbola hahavoatazona azy na hisolo olon-kafa ny toerany.
Tsara ny mampahatsiahy fa nandritra ny fitantanan’i Corentin Martins ny Barea, tafakatra eo amin’ny faha-105 amin’ny filaharan’ny Fifa ny Barea, ankehitriny, raha faha-116 izany teo aloha. Ankoatra izay, mitohy hatrany ny asa fana­tsarana.

F. R

Haratsiam-panahin’ireo mitonona ho mpikarakara ve sa fahadisoana tsy nahy avy any La Réunion no tsy nahalasa an-dRalisinirina Marthe, tokony hiatrika ny “Meeting de La Réunion”. Nisy olona tsy fanta-piaviana mantsy tafiditra tao anaty lisitra izay tsy nahazo alalana ka miteraka ny ahiahy.

Niteraka resabe teo anivon’ny tontolon’ny fanatanjahantena sy fanehoan-kevitra isan-karazany tao anaty tambanjotran-tserasera, omaly, ny tsy nahalasa an-dRalisinirina Marthe (Ra­lisy), hiatrika ny “Meeting de La Réunion. Fifaninanana hatao ny sabotsy ho avy izao. Raha tsiahivina ny zava-ni­tranga, efa teny amin’ny seranam-piaramanidina Ivato vao voasakana ny tenany fa tsy ao anaty lisitry ny delegasionina mandeha. Nanambara Ralisy raha nanontaniana fa nahazo fahazoan-dalana “vi­sa” ny tenany, saingy ny tapakilany no tsy manan-kery. Nasaina niantso tany amin’ny kaompaniam-pitaterana Air Austral izy, ka ity farany no nilaza fa tsy olana avy any amin-dry zareo ilay izy. Tetsy ankilany, nivoaka tamin’ny tambanjo­tra-tserasera fa na­lain’ny federasionina malagasy ny tapaki­lany. Tsy nanamafy ary tsy nanamarina izany filazana izany Ralisy, nandritra ny resaka an-tariby natao taminy.
Taorian’izay, nitondra fa­nazavana tamin’ny mpanao gazety, Raherison Dominique, filohan’ny federasionina mala­gasin’ny atletisma (FMA) fa tsy manan-jo haka ny tapakilan’ny atleta na hanafoana izany ny federasionina. Noha­ma­fisiny fa atleta dimy mianadahy izy ireo no nahazo taratasy avy amin’ny federasionina sy ny minisitera ary efa nandefasan’ny mpikarakara tapakila ka anisany Ralisy, izay nangalana “visa”. Tsy misy mpikambana ao anatin’ny federasionina ao anaty lisitra fa filohan’ny ligin’Ihorombe no saika hitarika ny delegasionina saingy tsy nahazo “visa” ka nijanona. Notsindriny manokana fa nisy olona 3 hafa tsy fantatry ny federasionina ny niaviany ary tsy nahazo ala­lana, tao anaty lisitra. Mia­hiahy, araka izany, ny federasionina sao ny fisian’izy ireo no mety nanafoanana ny tapa­kilan-dRalisy.

Tompondaka

Namaly ireo fanaratsiana samihafa, indrindra avy amin’ ny antoko Tim, ny eo anivon’ ny MMM, amin’ny alalan’ny birao politika, Ratiankavana Benjamin. Nambarany fa mi­roso ny fanovana eto amin’ny firenena na eo aza ireo mpanaratsy.
« Tsy manana olana amin’ ny Tim na ny depiote Razara Pierre Fidèle izahay. Samy manohana ny fitondrana ny roa tonta. Manome vahana ny avy amin’ny fanoherana kosa anefa ny fanaratsiana sy fa­nen­jehana ataon’ity depiote ity », hoy izy.
Notsiahiviny fa voizina ny fanenjehana ny MMM sy ny filoha nasionaliny, any anaty fandaharana amin’ny onjampeo sy famoriam-bahoaka. Tsy mila ady amin’ny olom-pirenena na antoko ny MMM, araka ny nambarany. « Tsy azo ekena kosa anefa ny fanosoram-potaka ary toherinay tanteraka izany amin’ny fanohanana marolafy ny fitondrana mijoro », hoy ihany izy. Nanteriny koa fa tsy tokony henjehina befahatany ireo mpiasam-panjakana tena miasa. Na izany aza, nohitsiny fa tokony hiharan’ny lalàna ireo nanao ny tsy nety amin’izy ireny.
Efa nanambara izany ny filoha nasionaly, Andrianainarivelo Hajo, ny herinandro teo, ka nilaza fa anisan’ny nandray anjara tamin’ny fanovana teto amin’ny firenena ny MMM hatramin’izay ary mbola manohy izany hatramin’izao. Nohamafisiny fa tsy manana birao eny an-dapa ny tenany. « Fanaovana tsinontsinona sy fanambaniana ny filoham-panjakana sy ny praiminisitra izany. Tsy tokony hanao tahaka izany raha miaraka amin’izao fitondrana izao fa zary lasa manome vahana ny mpitondra teo aloha, lasa mpanohitra izao ataon’ny Tim izao », hoy izy.

Synèse R.

Nanomboka omaly, eto Madagasikara, ny fivorian’ny firenena afrikanina mivondrona ao amin’ny Sadc, miasa amin’ny fitantanana ny loza sy ny tandindon-doza.

Haharitra hateloana ny fifampizarana ho an’ny firenena mpandray anjara, eny Alarobia. Hivoaka aorian’ny fihaonana ny lesoka sy ny vokatra tsara ary ny fa­nararaotra hamolavola tondrozotra iraisan’ny firenena rehetra mpandray anjara momba ny asa fiomanana mialoha ny loza na voina (rivodoza, haintany, tondradrano…)
Efa lasa aloha kokoa i Ma­da­gasikara amin’ny fitantanana ny loza voajanahary mi­hoatra an’ireo firenena hafa aty Afrika. Manana politikam-pirenena momba ny fitantanana ny loza sy ny tandindon-doza isika, mi­araka amin’ny paikady nasionaly mifandraika amin’izany. Ny faritra tsirairay misedra loza voajanahary ma­tetika koa dia samy manana drafitrasa iatrehana izany avokoa izay havaozina isan-taona, araka ny fanazavan’ny tale jeneralin’ny BN GRC, jeneraly Ramanantsoa Gabriel.
Nisy atrikasa maromaro efa natrehin’i Madagasikara mom­ba ny fitantanana ny loza sy ny tandindon-doza taty Afr­ika, ha­trany Eoropa, ka mandritra izany ny mpikarakara no ma­me­traka fanombanana ny asan’ny firenena tsirairay mi­fan­draika amin’ny tondrozotra na­petraka. Nisongadina fa manana traikefa i Madaga­si­kara.
Najoro rahateo ny Fonds na­tional de contingence ahazoan’ny fanjakana mandrotraka vola hiatrehana ny loza. Ankoatra izay, ireo firenena mpiray ombon’antoka koa dia mandefa vola ao anatin’ny Basket fund, tantanin’ny FNC hanampiana ny mponina hiatrika sy hiarina aorian’ny fandalovan’ny loza. Ny fanjakana malagasy no mamaritra ny so­rabola araka ny vina ary soratana ao anatin’ny volavolan-dalàna momba ny tetibolam-panjakana holanian’ny andrim­­panjakana mpanao lalàna izany avy eo.

Vonjy

Natao tany Dakar Se­né­gal, ny 21 novambra 2025 teo, ny fivoriambe tsy ara-potoan’ny Vaomieran’ny minisitra ao anivon’ny Asecna, Fikamba­nana iraisam-pirenena misahana ny fitaterana ana habakabaka sivily aty Afrika. Nan­katoavina ny drafitrasa stratejika (POS) ho an’ny taona 2026-2035, ny drafitrasam-pitantanana sy ny fampitaovana (PSE) 2026-2030 sy ny drafitrasa famatsiam-bola azy.
Nitarika ny delegasionina malagasy ny minisitry ny Fitaterana sy ny famantarana ny toetr’andro, Raharisone Juste. Nomarihiny fa manaraka tsara ny fenitry ny Asecna i Madagasikara. Notakiny ny hitsinjarana ara-drariny ny fampiasam-bola ho an’ireo firenena rehetra mpikambana, indrindra ho an’ireo firenena mifanakaiky sy manana velarana habakabaka midadasika toa an’i Madagasikara. Mila hamafisina ny fiarovana sy ny fanaraha-maso ary ny fifandraisan-davitra ana habakabaka. Nentina nanehoana ny fahavononan’i Madagasikara hampiroboroboana ny fizahantany, ny varotra ary ny fitaterana ana habakabaka ity fivoriambe iraisam-pirenena ity. Tanjona ny hanehoana in­dray ny fahavononan’i Mada­gasikara hanangana tontolo ana habakabaka afrikanina azo antoka, ampy fampitaovana, afaka miatrika ny hoavy.
Nitarika ny fotoana, tany Dakar, ny filohan’ny Asecna, Fatima Goukouni Weddeye, minisitry ny Fitaterana, ny fitaterana sivily sy ny famantarana ny toetr’andro any Tchad.

Njaka A.

Aroso eny amin’ny Antenimierandoholona, anio, ny volavolan-dalàna mifehy ny tetibola (PLFI) 2026 izay lany teny amin’ny Antenimierampirenena omaly. Izy ireo indray no hidinika ny fanovana napetraka.

Hatolotra ny fitsarana avo momba ny lalàmpanorenana (HCC) ny PLFI raha toa ka tsy misy ny fanovana entin’ny Antenimieran­doholona. Hivoaka aorian’izay ny didim-panjakana ho fampiharana izay voalaza sy na­siam-panovana. Hiverina eny anivon’ ny Antenimieram­pi­re­ne­na kosa ny PLFI raha toa ka misy fanovana apetraky ny Anteni­mi­erandoholona. Tsia­hivina fa lany nasiam-panitsiana ary na­siam-panovana tamin’ny ampahany, tamin’ny tsangan-tanana, omaly hariva, ny volavolan-dalàna mifehy ny tetibola 2026 rehefa nodinihina nandritra ny roa andro. Na­natrika ireo so­lombavambahoaka hatrany ny minisitry ny Toekarena sy ny fitantanam-bola, Dr Ramiarison Herin­ja­tovo sy ireo mpiara-miasa aminy.

Fanitsiana
Maro ny fanovana sy fanitsiana nataon’ny solombavambahoaka tao anatin’ity volavolan-dalàna mifehy ny tetibola ity. Misongadina manokana ny fanafoana ny haba amin’ny tataom-bidy (TVA) amin’ireo sakafom-biby fiompy sy ny provandy noho izy miantoka ny famokarana eto amintsika. Eo ihany koa ny fanovana mahakasika ny hetra sy ny fadintseranana izay entina ma­natratra ny vina apetraky ny volavolan-dalàna. Nilaza ireo solombavambahoaka fa tokony hampiakarina ny tetibolan’ireo sampandraharaha fototra, toy ny BNGRC, ny minisiteran’ny Fahasalamam-bahoaka, ny Fanabeazam-pirenena, ny Rano, ny Fi­za­hantany, ary ny « Com­mis­sion malagasy de l’informatique et des libertés » (CMIL TR) ao amin’ny Fiadidiana ny Fana­vaozana ny Repoblika. Tsia­hi­vina fa nitarika ny adihevitry ny PLFI teny amin’ny Lapan’i Tsimbazaza ny filoha lefitra Tsaradia Marco. Nohainoina teny an-toerana ihany koa ireo nitolona ho an’ny fanovana, nangatahin’ny solombavambahoaka ho hita taratra ao anatin’ny PLFI ny fangatahana nentin’izy ireo.

Henintsoa