Andro sisa isaina dia higadona ny sabotsy 20 sy alahady 21 desambra hanatanterahana ny Lalao Fihezama (Fitaizana ny herin’ny zatovo Malagasy) 2025. Hetsika hatao any Manjakandriana. Mpandray anjara manodidina ny 400 eo no andrasana, araka ny nambaran’ny filohan’ny Fihezama, Rakotovao Jacky Raymond, izay mbola manentana hatrany ho an’ireo maniry ny hiatrika ity fifaninanana ity mba ho tonga maro. Miavaka ny Lalao Fihezama amin’ity taona ity satria nivoaka kely an’Antananarivo, raha ny fanazavany hatrany.
Tsiahivina fa fotoana hanehoana firahalahiana, fifankatiavana, fihavanana ary firaisankina ity fifaninanana ity. Tanjona ny hitarika ny tanora amin’ny lalana tokony halehany fa tsy hirona amin’ny zava-mahadomelina. Tafiditra anatin’ny tarigetran’ny fikambanana izany ka ny fitaizana ny tanora amin’ny alalan’ny fanatanjahantena sy ny kolontsaina no hoentin’ny Fihezama mampihatra io tarigetra io. Araka ny fantatra, taranja maro no hifaninana amin’ity Lalao Fihezama 2025 ity, ahitana ireo lalao iraisana toy ny basikety sy ny baolina kitra. Eo ihany koa ireo haiady isan-karazany sy ny hiragasy.
Mbola manentana hatrany ireo malala-tanana vonona hifanohana sy hiara-kiasa amin’ny Fihezama ny filohany, mba hiara-hisalahy amin’ny fanatanterahana ity hetsika goavana fanao isan-taona ity.
Mi.Raz
Niakatra an-tsehatra, omaly, tao amin’ny Kianja Complexe Stadium Cote d’Or, Maurice, ny Barea zandriny, lahy sy vavy. Nahita fandresena roa nisesy be izao ny sokajy lehilahy, rehefa nandresy an’i Seychelles, tamin’ny isa 4 no ho 0, sy ny La Réunion, 8 no ho 1. Fahombiazana ihany koa ny an’ny vehivavy, rehefa nanamontsana an’i Seychelles, 11 no ho 0, sy nandavo an’i La Réunion, 3 no ho 2. Marihina fa anatin’ny fiadiana ny ho tompondakan’ny fifanintsanana ranomasimbe Indianina ity lalao ity.
Hotanterahina, ny 29 desambra izao ny fifidianana izay hitantana ny ligin’Analamanga, taranja basikety, mandritra ny efa-taona manaraka. Etsy ankilany, ligy 3 indray no nahavita izay fifidianana izay, ny faran’ ny herinandro teo. I Solonaiko Princy Dominique, voafidy tao amin’ny ligin’Androy, Ramarosahanina Fréjus, voafidy tao amin’ny ligin’i Diana ary Ratsimaholison Gerald, voafidy tao amin’ny ligin’i Fitovinany.
Araka ny fikarohana natao omaly, nandresy tamin’ny raharaham-pitsarana niadiany tamin’ny Paris Saint-Germain (PSG) i Kylian Mbappé, frantsay mpilalao baolina kitra. Vokatry ny didim-pitsarana dia voatery handoa vola mitentina 61 tapitrisa euros aminy ny PSG ho fanonerana ny zony tsy voaloa.
Ankoatra ireo ligim-paritra miisa 7 efa nisy teo amin’ny taranja tsipy kanetibe, ahitana an’Analamanga, Vakinankaratra, Matsiatra Ambony, Atsinanana, Alaotra Mangoro, Menabe ary Itasy, mijoro ara-dalàna ihany koa ireo 5 vaovao. Tontosa ny 13 desambra teo ny fifidianana izay ho filoha hitantana azy ireo. Araka izany, lany ho an’i Bongolava, Razakamanantsoa Onjamampianina Abelinah. Ho an’Amoron’i Mania, Rakotovao Daniel Andriantsoavina. Ny an’i Boeny, tantanan-dRakotondranaivo Hanjasitraka Tatamoniavo. Ny ligin’i Ihorombe indray, lany ho filoha i Lazatiana Aimé Herman, ary i Yvon Patrick Eloi Alphonse ny an-dry zareo Atsimo Andrefana. Miisa 12 izany ireo ligy mandrafitra ny Federation sport-boule malagasy (FSBM), ho an’ny taom-piasana manaraka.
Dingana manaraka ho an’ny taranja tsipy kanetibe ny fifidianana izay ho filoha hitantana ny federasionina, hotanterahina ny sabotsy 27 desambra ho avy izao. Tsy misy afa-tsy kandidà tokana ihany ny amin’izany dia ny filoha teo aloha Andrianirina Adrien Julio Edouard. Ireo ligim-paritra teo aloha ihany no afaka mandatsa-bato amin’io.
Tompondaka
Hahemotra amin’ny fotoana manaraka ny “Super coupe de Madagascar”, taranja rugby. Noho ny tsy fahafahan’ny FTM Manjakaray no antony. Niova ny fandaharam-potoana ka hidona amin’ny Cosfa, tompon’ny amboara, ny CEA Andranomanalina, mitarika vonjimaika eo amin’ny fifaninanana “XXL Top 12”.
Niova tampoka ny fandaharam-potoanan’ny Malagasy Rugby. Raha ny voalahatra mantsy tokony hotanterahina ny alahady ho avy izao, etsy amin’ny Kianja Makis Andohatapenaka, ny “Super coupe”, hikatrohan’ny FTM Manjakaray, tompondaka, sy ny Cosfa, tompon’ny amboara. Noho ny tsy fahafahan’ny FTM Manjakaray, voatery nosoloina ny CEA Andranomanalina ry zareo. Araka izany, lalao fihantsiana ny an’ny roa tonta ary tafiditra ao anatin’ny fankalazana ny faha-125 taonan’ny Rugby malagasy. Nambaran’i Kaizakaiza, mpanazatra ny ekipan’i Manjakaray, fa mpilalao 6 no maratra ao aminy ka tsy afaka ny hiatrika ny fihaonana izy ireo. Efa nandefa taratasy any amin’ny Malagasy Rugby, nangataka fanemorana ny lalao izy ireo.
Tonga, araka izany, ilay nandrasan’ny mpankafy. Hifampitana amin’ny ekipan’ny Cosfa (Bebaoty) izany ny CEA Andranomanalina izay hivondronan’ireo mpilalao sangany, amin’izao fotoana izao. Fileovana miverina amin’ny heriny ary tsy mbola tojo faharesena eo amin’ny fifaninanam-pirenena ireto farany. Fanambin’izy ireo rahateo amin’ity ny hanao pao-droa, dia ny ho tompondaka sy hahazo ny amboara. Samy «favoris» na ny andaniny na ny ankilany. Ny Bebaoty efa manana ny toerany sy ampy traikefa.
Lalao hafa
Ankoatra izay, hisy ny fihaonana eo amin’ny Stade SOE sy ny JSTA Ambondrona. Raha ny fanazavana, izy ireo no klioba voalohany eto Madagasikara. Eo amin’ny sokajy vehivavy, hanao lalao fitsapana ny mpilalao FTM sy ny FTFA. Mialoha ireo lalao ireo, hisy ny fanokanana ny tranoheva fampirantiana ny sary izay mandrakitra ny tantaran’ny Rugby Malagasy.
Fitia Randria
Nanolotra fitaovam-pitaterana tena ilain’ny daholobe ny orinasa CGHV, misahana ny fananganana tohodrano lehibe, mamokatra herinaratra any Volobe, Toamasina II. Notokanana ny 13 desambra teo, tany Andringaringa, kaominina Fanandrana, distrika Toamasina II, ny baka vaovao Volobe Amont (TMF25118). Zava-dehibe ity dingana ity amin’ny fanatsarana ny fivezivezen’ny mponina sy ny mpandraharaha manodidina. Nanamboatra ity baka ity ny Construmad, orinasa eto an-toerana. Misy lakamby (flotteur) miisa dimy mitanty ny baka eo ambony, afaka mitondra fiara sy entana. Hanampy amin’ny fitaterana ny kojakoja sy ny fitaovana ilaina amin’ny fananganana ny tohodrano ao anatin’ny Tetikasa Volobe. Raha tsy misy ny fiovana, hanomboka amin’ny taona 2026 ny fananganana ny fotodrafitrasa tohodrano, ataon’ny orinasa CGHV.
Nitarika ny fitokanana ity fotodrafitrasa ara-pitaterana ity ny solontenam-panjakana, nahitana ny mpanolotsaina avon’ny Fanavaozana ny Repoblika, ny Lt kolonely Andrianaharintsoa Gervais. Teo koa ireo olom-boafidy sy olom-boatendry maro fa indrindra ny tomponandraikitra mitantana ny tetikasa CGHV.
Njaka A.
Mirefy 14,44 m ny halavany manontolo (LOA), 14,44 m ny « flotteur » afovoany, 13,76m ny floteur 4 amin’ny sisiny.
Mirefy 15,70 m ny sakan’ny baka.
Mirefy 1m ny haavon’ny flotteur; lanjany rehefa tsy misy entana: 30 taonina; entana zakany: 30 taonina.
Hery famokarana, motera hors-bord 2 temps: 2x 60 CV.
Ambany ny tahan’ny tsy fananana asa eto Madagasikara. « Misehatra amin’ny tsy ara-dalàna sy amin’ny tsy ara-drariny ny ankamaroan’ny mponina ary sarona ao anatin’izany ny tahan’ny tsy fananana asa ». Io ny nambaran’ny tale jeneralin’ny fampiroboroboana ny fampananasa, ao amin’ny minisiteran’ny Asa, ny fampananasa ary ny asam-panjakana (MTFO), Ange Simonia, nandritra ny dinika fifanakalozan-kevitra momba ny fampananana asa. Niarahana tamin’ireo vondron’ny mpampiasa avy amin’ny sehatra samihafa, teny amin’ny Enam Androhibe, ny hetsika. Fotoana izao hanovàna ny politikan’ny fampananana asa eto Madagasikara. Tanjona ny hitadiavam-bahaolana maharitra sy azo tanterahina hanatsarana ny tontolon’ny asa eto amintsika izay niarahana
amin’ireo mpiara-miombon’antoka samihafa. Noraisina avokoa, araka izany, ny soso-kevitry ny rehetra handrindrana ireo tetikasa laharam-pahamehana hanatsara ny sehatry ny asa eto amintsika. Ankilany, manana paikady matipaika ihany koa ny minisitera sy ny Office national de l’emploi et de la formation (Onef) hanohana ny tontolon’ny asa, izay vokatra azo tanterahina ao anatin’ny roa taona.
Henintsoa
Ilaina ny manaraka ny voka-pikarohana siantifika amin’ny fitrandrahana ny harena voajanahary mba hiantohana ny famokarana ara-drariny sy manaja tontolo iainana.
Miantoka ny fampandrosoana ny faritra sy ny firenena ny tontolo iainana, noho izy mpamatsy ny akora samihafa hotrandrahina. Nivoitra izany nandritra ny fikaonandohan’ny mpikaroka, « Colloque scientifique de l’école doctorale gestion des ressources naturelles et développement » (ED-GRND), andiany fahefatra, atao ny 16-17-18 desambra, eny amin’ny Ecole supérieure de des sciences agronomiques (ESSA). Hetsika hivondronan’ireo mpikaroka, mpianatra mpikaroka (doctorants), mpampianatra, mpanapa-kevitra, fikambanana tsy miankina (ONG), mpandraharaha ary mpiara-miombon’antoka amin’ny
fampandrosoana ny valim-pikarohana nataony momba ny tontolo iainana. Araka izany, hampifandray ireo mpiara-miombon’antoka sy ireo mpikaroka siantifika ny hetsika. Hanadratana ihany koa ny vokatry ny fikarohana ho lasa vahaolana azo ampiasaina amin’ny asam-pitrandrahana sy mifanaraka amin’ny zava-misy eto an-toerana. « Tokony harindra ny fitantanana ny tontolo iainana sy ny fitrandrahana mba hiantohana ny fampandrosoana marolafy », hoy ny Pr Jean Claude Omer, filohan’ny mpanomana ny fikaonandoha 2025. Mazàna, hoy izy, tsy manaraka ny voka-pikarohana ny fitrandrahana atao eto amintsika ary lasan’ ireo mpamatsy vola avokoa ny ankamaroan’ny harena. Vokany, miaina anaty fahantrana ny Malagasy, potika ihany koa ny tontolo iainana.
Rafitra
Mametraka ny zavamananaina ho ivon’ny fampandrosoana ny fikarohana siantifika. Antony indrindra nitondrana ny lohahevitry ny fikaonandoha hoe: « afaka mamaha ny olana ara-tontolo iainana ve ny fitantanana tsara kokoa ny harena voajanahary? ». Tanjon’ny fikaonandoha ny hanatsarana ny fitantanana ny harena voajanahary amin’ny alalan’ny fampiasana ny voka-pikarohana siantikafa hiantohana tontolo iainana lavorary eto Madagasikara sy aty amin’ ireo firenena Tatsimo.
Henintsoa
“Hitono kalo 2.0”. Haverina indray anio tolakandro, manomboka amin’ny 2 ora, ao amin’ny Efitrano Dox, Tranombokim-pirenena. Antsa tononkalo miavaka, iarahana amin’i Riva sy Onja Rakotomalala izy ity, hitondran’izy ireo ny sanganasa voafantina, mifanaraka sy mifaningotra mba hitana ny fo amam-panahin’ireo izay hanatrika. Efa andiany faharoa ny hetsika, noho ny fahombiazan’ny voalohany.
Nodimandry i Ifa Soloarivonjy. Naman’ny mpanakanto sy ny zavakanto, fantatra tanaty fikarakarana hetsika ara-kolontsaina samihafa, toa ny “Festival Madajazzcar” izy. Mpikambana feno tao amin’ny ADMC Craam ihany koa, ary nivoaka avy tao amin’ny sampam-piofanana Mediation et management Culturels teny amin’ny Anjerimanontolon’Ankatso, antony nahitana an’Ifa tamina hetsika ara-kolontsaina maro.
Ho tohin’ny fampahafantarana ilay boky “amboarana angano 2”, hisy ny fihaonana amin’ireo mpanoratra Arikom’s Randria sy i Max Razafindrainibe, izay nanao ny sary. Hatao ny 20 desambra izao io, eny amin’ny Leader Price Anosizato. Fotoana hahafahan’ ireo ankizy mitafa mivantana amin’ny mpanoratra, mahazo bebe kokoa ny votoatin’ny angano, izay miisa 5 ary navoaka tamin’ny teny malagasy sy teny frantsay.
Fampirantiana “Air France, 80 taona teto Madagasikara”. Nanomboka ny faran’ny herinandro teo ka hitohy hatramin’ny 11 janoary izao izy ity, eny amin’ny Restaurant Le Gourmet Ankorondrano. Mirakitra ny tantaram-pirenena sy ny fifandraisany amin’ ny any ivelany indrindra amin’i France, satria voarakitra an-tsary izay 80 taona nisian’ny sidina niandraiketan’ ity kaompaniam-pitanterana ity teto amintsika.
Tsy fialamboly fotsiny. Mifototra kokoa amin’ny maha olona ny rap ary matetika porofoin’ireo mpisehatra izany, toy izay niseho tao amin’ny Chez Papa Isoraka farany teo.
Rap ho an’ny fiarahamonina. Efa ela no nivoy an’izay ireo mpiangaly ny rap malagasy sasany. Anisan’ireny ry zalahy avy ao amin’ ny vondrona Bogota, toa an’i Doubl’Enn sy Laz, izay nitarika sy nanafana ny seho tetsy amin’ny Chez Papa Isoraka, ny faran’ny heriandro teo. Tsy seho mahazatra, fa natao avy amin’ny fo, nentin’ireto mpanakanto mpiangaly ny rap hanampiana ny zanaky ny namana iray anatin’ny tsy fahasalamana izany.
Efa tsy salama vokatry ny faharerahan’ny voa nandritra ny telo volana izao, i Tahiry Masina. Zanaky ny mpikambana iray ao amin’ny vondrona Bogota izy, ary izay no anisan’ny nanosika ireto mpanakanto ireto hanao ny antso tolo-tanana, narahin’ny fampisehoana. Namaly izany ireo namana anatin’ny kolontsaina an-tanàn-dehibe maro, toa an-dry AnnieJ, Buddha El Taga, Skinto Kalaza, Zoub’A.k.a 102 Fassad, Zombi, Rajdy, Ti-Ah, Big Jim Dah…, izay mbola nanaporofo fa misehatra eny anivon’ny fiarahamonina izy ireo.
Tosika lehibe ho an’ny fianakaviana sy ho an’i Tahiry Masina iny seho iny. Iaraha-mahalala anefa fa ny vahaolana tsara indrindra dia ny fandidiana fanoloana voa any Inde, izay fikasana lehibe ho azy ireo. Mbola mafimafy ny miandry, saingy tsy kivy fa velom-panantenana ny marary sy ny mpikarakara, ary manantena hatrany fanohanana ho an’ izay miara-mitempo amin’ity fanentanana ity. “zava-dehibe avokoa izay azon’ny tsirairay hatao. Tolo-tanana, fizarana, teny fankaherezana, sns, manampy azy daholo izany”, hoy ny fanentanan’i Laz. Mila any amin’ny 24.000 euros ny fitsaboana, ka manentana ireo izay afaka mandray anjara rehetra, hitsidika ny rohy azony hanampiana an’i Tahiry Masina izy ireo.
Zo ny Aina
Hatao ny 11, 12, 13 ary ny 14 jona 2026 ho avy izao, eny amin’ny CCI Ivato, ny Foara iraisam-pirenena ho an’ny Fizahantany (ITM), andiany faha-12, sy ny Foara iraisam-pirenena ho an’ny Asa tanana (IHM) andiany fahatelo.
Mikarakara azy ny Ofisim-pirenena ho an’ny fizahantany (ONTM), eo ambany fiahian’ny minisiteran’ny Fizahantany sy ny asa tanana (MTA). Nilaza ny tale jeneralin’ny Fizahantany (DGT), Ramarolahy Sandra, omaly, fa fotoana hihaonana mivantana eo amin’ny mpamatsy mpizaha tany (émetteurs) sy ny mpandray aty an-toerana (récepteurs) ny ITM-IHM, amin’ny alalan’ny B2B. Ho azo antoka, fa hitombo ny fanaovan-tsonia fifanarahana. Eo koa ny famelabelaran-kevitra marobe. Hampiavaka ity andiany ity ny fampahafantarana ny fizahantany maharitra eto amintsika aty Madagasikara, eo amin’ny kaontinanta afrikanina, raha toa ka taty amin’ny faritry ny ranomasimbe Indianina no natao hatramin’izay. Toraka izany koa ny asa tanana vita malagasy.
Nohazavain’ny tale mpanatanteraka ny ONTM, Barivelo Danny, fa nihatsara hatrany ny vokatra hatramin’izay. Mahatratra 400 ny mpandray anjara. Ho maherin’ny 25 000 hatramin’ny 27 000 ny mpitsidika andrasana, raha 24 000 tamin’ity taona 2025 ity.
Njaka A.
Hamoraina ny fanohanana ny mpandraharaha, Vovonana natokana ho an’ny orinasa madinika sy salantsalany (PME). Tanjona ny hananganana sehatra tsy miankina matanjaka sy mifaninana ka hanatsarana ny tontolon’ny fandraharahana. Marihina fa fototra iankinan’ny toekarena ny PME izay mandrafitra ny 90% ny orinasa eto amin’ny firenena sy manome asa maherin’ny 60%.
Mahatratra 16 830 ny « palettes » letisia naondrantsika any ivelany, nanomboka ny taom-piotazana, ny 20 novambra teo. Tsara ny vokatra satria manodidina ny 89% ny vokatra isan-taona no efa tafiditra eo amin’ny tsena iraisam-pirenena. Marihina fa miisa efatra ny sambo lehibe nitondra ny vokatra ao Eoropa sy Rosia. Mbola mitohy mandritra ity volana desambra ity kosa ny fitateram-bokatra amin’ny alalan’ny fiaramanidina sy «conteneurs frigorifiques ».
Velon-taraina amin’ny haratsian’ny lalam-pirenena samihafa ny fiara mpitatitra sy ny mpandeha. Nilaza ireto farany fa mety hiteraka fiakaran’ny saran-dalana ny zava-misy raha mitaraina amin’ny fahasimban’ny fiara kosa ny mpitatitra. Mihamitombo ny faharatsian’ny lalana vokatry ny rotsakorana misesy. Mihalafo ihany koa ny vidin’ny kojakojan’
ny fiara kanefa tsy mahaleo ny sarany ny
vidiny.
Fanavaozana, fanovana toe-tsaina, fananganana rafitra vaovao. Voambolana malaza amin’izao fotoana ireo, satria anatin’ny vanim-potoana tokony hitondra mankany amin’ny fiovana i Madagasikara. Inona ny mahakasika ny kolontsaina, amin’izany fanavaozana izany? Izy rehetra. Mba tsy hilazana fa ny lafiny kolontsaina mihitsy no kitihina amin’izany. Saingy mety ilay voambolana« fanavaozana » no tsy mampitovy hevitra. « Fiverenana ifotony » kokoa?
Niainga tamin’ny fahatsapana mantsy fa miaina anaty rafitra tsy mety, tsy manaja ny soatoavina ary manimba azy ny Malagasy, ka teraka teo ilay hoe « fahatongavan-tsaina faobe ». Fomba fiteny ihany izay, fa nisy hevitra novoizina, nampifoha ny tao anaty, nipaka tamin’ireo tanora ka nampihetsika azy ireo. Fitiavan-tanindrazana io, rehefa zohina.
Ny marina kokoa, nisokatra ny masom-panahy, ka betsaka ny nametra-panontaniana momba ny tenany: iza moa aho? Avy aiza? Hanao inona? Nivoaka tamin’ny valin’ireo fanontaniana ireo ilay afon’ny fitiavan-tanindrazana niboiboika, nanosika an’ireo mitaky fiovana.
« Fiovana » ihany koa no izy. Izany hoe, nisy toe-draharaha tsy nety teo ka mila ovaina ho tsara kokoa. Mety ilay tany am-boalohany io «tsara kokoa » io, ka izay ilay fiverenana ifotony. Raha halahatra anatin’ny vanim-potoana, mety hoe talohan’ny nahatongavan’ny mpanjanaka ve? Nialoha ny nidiran’ny fivavahana kristianina teto ve izay « tsara kokoa » izay? Adihevitra hafa, izay misy idiran’ny kolontsaina ihany koa iny resaka fivavahana sy firenena iny.
Fa ny tena fiovana tsy iandrasana fikaonandoham-pirenena aloha, dia ny fiverenana amin’ny kolontsaina sy ny soatoavina malagasy. Fihavanana, firaisankina, fifanampiana, fifampitsinjovana… Tsy tafiditra anatin’izany ny valifaty, ny mosavy, ny halatra, ny vono olona, ny barofo, ny tsimatimanota…
Zo ny Aina Randriatsiresy
Hetsika lehibe ho an’ny hainahandro eto Madagasikara. Hanasongadina ny akora, ny vokatra ary ny fahaiza-manao malagasy izy ity. Sehatra ifaneraseran’ireo matihanina amin’ny hainahandro ihany koa.
Saika hatao ny volana septambra teo, saingy voatery nahemotra noho ny toe-draharaha. Efa feno kosa izao ny fepetra, ka hotontosaina ny 18 hatramin’ny 20 desambra ho avy izao ny « Salon de la Gastronomie » andiany faha-11, etsy amin’ny AFT Andavamamba. Fotoan-dehibe sady ambohi-pihaonana ho an’ny mpisehatra rehetra eo amin’ny tontolon’ny hainahandro ny hetsika isan-taona. Manomboka any amin’ ireo tantsaha mpamokatra sy mpamatsy ny akora fototra, mandalo amin’ireo matihanina amin’ny hainahandro izay misy sokajy maro ary ireo mpankafy karazan-tsakafo izany.
« Homen-danja manokana ny cacao, hahazoana sokolà mampiavaka an’i Madagasikara amin’ity. Hiara-kasongadina amin’izany ny talenta sy ny fahaizan’ireo matihanina amin’ny fanodinana izany », hoy ny mpikarakara. Na izany aza, tsy sokolà ihany fa mahatratra 40 ireo tranoheva ahitana mpanamboatra zava-pisotro, mpivarotra hanitra isan-karazany, ny mpanao mofo isan-tsokajiny, ny trano fisakafoana manasongadina vokatra manokana, ohatra ny hazandranomasina, ny vokatra avy amin’ny ronono, sns.
Hisokatra amin’ny any ivelany
Hisy lohahevitra hampiainana ireo telo andro ireo. Ny 18 desambra ny fanokafana ofisialy, arahin’ny fitsidihana ny tolotra isak’ireo tranoheva. Arahina velakevitra izany ny hariva, manodidina ny fomba nentin-drazana sy ny vaovao mahakasika ny hainandro malagasy. Hanafana ny fotoana ny mpahandro fanta-daza, Henintsoa Moretti, sy ilay mpanoratra Vanf. Ny zoma 19 desambra no atokana ho an’ ireo mpisehatra amin’ny cacao sy ny sokolà. Haka endrika fihaonana siantifika kokoa ny adihevitra ny tapany maraina, manodidina ny cacao sy ny fanodinana azy eto Madagasikara. Hisy fampirantiana sy fanandranana ireo vokatra malagasy mandritra ny tontolo andro.
Ny sabotsy 20 desambra kosa no fanokanana ilay Village culinaire de la Francophonie, izay sehatra hanomezan-danja ny fifaneraserana sy ny fifakalozana eo amin’ny samy mpisehatra amin’ny hainahandro maneran-tany. Karazana nahandro 11, avy amina firenena mampiasa ny teny frantsay 11 ihany koa no hasehon’ ireo mpianatra hainahandro avy ao amin’ny Havilla School mandritra io. «Manohana hatrany ny mpandraharaha, ireo maniry ny hampandroso ny firenena hatrany ny Yas. Anisany izao fisokafan’i Madagasikara sy fisongadinany amin’ ny hainahandro izao”, hoy ny nambaranan’i Niaina Rakotonandrasana, tomponandraikitra ao amin’ny Yas.
Zo ny Aina
A la veille des compétitions de judo aux 4es Jeux Africains de la Jeunesse (10-20 décembre 2025), un vent de surprise et de déception souffle sur la délégation malgache. Le nom du jeune prodige Sanda Rakotomalala, pourtant inscrit des participants il y a encore quelques jours, a purement et simplement disparu des tableaux officiels depuis hier.
Cette absence brutale contraste vivement avec les annonces récentes de la Fédération malagasy de Judo (FMJ), qui avait publié un communiqué officiel cette semaine confirmant la participation de Madagascar à cet événement continental majeur.
Sanda Rakotomalala s’était imposé comme l’unique représentant malgache en judo pour ces Jeux, dans la catégorie des -66 kg. Son parcours impeccable cette saison, trois compétitions, trois titres, laissait présager une performance prometteuse face à l’élite africaine, emmenée par l’Angolais Emmanuel Domingos ou le Tunisien Arfaoui.
Pourtant, la réalité est cruelle. Ce désistement de dernière minute prive non seulement Rakotomalala d’une exposition internationale cruciale, mais prive également le judo malgache d’un tremplin vers les Jeux Olympiques de la Jeunesse de Dakar 2026.
Les raisons officielles de ce retrait restent floues. Des contraintes budgétaires, souvent invoquées dans le sport malgache, semblent une nouvelle fois pointer du doigt. Malgré les efforts de la FMJ pour maintenir la flamme, les réalités financières et logistiques ont eu raison des ambitions. Ce scénario rappelle les incertitudes d’octobre dernier, lorsque la participation globale de Madagascar était encore en suspens en raison de la conjoncture politique.
Ce forfait de dernière minute laisse un goût amer dans la communauté judo malgache. Sandaniaina Rakotomalala, qui avait bénéficié d’un stage de haut niveau en Suisse cet été aux côtés de Coline Rabetafika, méritait mieux que cette déconvenue. Espérons que cette épreuve serve de leçon et que les autorités sportives redoublent d’efforts pour soutenir la relève.
Naisa
Tekken Madagascar franchit un nouveau cap dans le développement de l’e-sport malgache en s’imposant comme un acteur majeur de l’organisation de compétitions internationales.
Présentée officiellement, samedi dernier chez Yas Madagascar à Andraharo, la communauté a mis en lumière son ambition principale de faire de l’événement Moraingy une plateforme internationale intégrée au circuit mondial de Tekken.
Fondée il y a huit ans, l’association Tekken Madagascar regroupe aujourd’hui plus de 500 passionnés de jeux de combat sur console et ordinateur. Sous la direction de son président, Abraham Rajaomazava, la structure s’est progressivement imposée sur la scène compétitive, avec à son actif plusieurs performances de haut niveau dont le sacre africain du joueur Kimi et la présence de talents malgaches dans le Top 10 mondial.
Mais l’enjeu dépasse désormais les résultats individuels. Tekken Madagascar est aujourd’hui la seule organisation du pays habilitée à organiser des tournois internationaux officiels, grâce à Moraingy, un événement désormais reconnu et intégré au circuit mondial. A ce titre, Madagascar accueillera des joueurs étrangers venus s’affronter localement, dans des compétitions où les vainqueurs engrangeront des points qualificatifs pour les grandes finales internationales.
Vitrine
En parallèle, Tekken Madagascar a structuré un circuit national à travers des « national qualifiers », ouverts à plusieurs disciplines e-sportives et non limités à Tekken. Ces compétitions locales permettent d’identifier les meilleurs joueurs malgaches, appelés à représenter le pays lors des phases régionales, puis sur la scène internationale via Moraingy.
Le lancement a également servi de vitrine pour les initiatives de Yas Madagascar, notamment la fonctionnalité « Soka jeu » intégrée à son application, ainsi que l’équipe Ferox dédiée à l’e-sport. Pour Christian Zafindraharo, responsable Gaming chez Yas Madagascar, l’objectif est clair : « attirer, structurer et valoriser les talents malgaches dans l’univers des sports électroniques ».
Aujourd’hui, Tekken Madagascar est implantée dans plusieurs régions du pays, notamment Analamanga, Vakinankaratra, Matsiatra Ambony, Atsinanana, Antsiranana, Atsimo Andrefana, Sofia et Menabe. Avec Moraingy comme vitrine internationale, l’e-sport malgache affirme plus que jamais son ambition de s’inscrire durablement dans le paysage mondial.
Soafara Pharlin
Le rideau est tombé ce dimanche sur la Division 2 nationale malagasy avec la troisième et dernière journée de la poule des As disputée au Stade d’Ambohidratrimo. TGBC Académie d’Atsinanana a été couronné champion de l’édition 2025, s’adjugeant le trophée accompagné d’une prime de douze millions d’ariary. L’équipe s’est imposée en tête du classement avec sept points, fruit de deux victoires et un match nul, scellés par un succès convaincant trois buts à un contre le COSPN d’Analamanga lors du match décisif.
Juste derrière, Antimo Record d’Atsimo Andrefana a arraché la deuxième place avec cinq points, après une victoire et deux nuls. Les joueurs ont été tenus en échec un partout par la Clinique Zanatany de Sofia lors de cette ultime journée. Ces deux formations accèdent ainsi officiellement à la Pureplay Football League, la division élite malagasy, pour la saison prochaine. La Fédération a en effet confirmé que le championnat élite comptera seize clubs en 2025-2026, permettant à l’ensemble des quatre équipes de cette poule des As de rejoindre la première division. La Clinique Zanatany termine troisième, devant le COSPN quatrième.
Au-delà du titre collectif, plusieurs individualités se sont distinguées lors de cette campagne. Rakotoarinosy Haja, entraîneur de TGBC Académie, a été élu meilleur technicien. Tiani ndrisoa Romica Norizafy, portant le numéro 21 à la Clinique Zanatany, s’est illustré comme meilleur buteur. Le gardien Fiadanana Jean Mario, numéro 16 de TGBC, a reçu le trophée du meilleur portier, tandis que Rasolonjaina Tafita Alexis, numéro 4 de la même équipe, a été désigné meilleur joueur du championnat.
Naisa
Combats de haut niveau, organisation irréprochable et public conquis : la première Xtreme Fight Night VIP, marquée par les succès de Boyka et Lavakely, a été une réussite totale.
La première édition de l’Xtreme Fight Night, soirée 100 %VIP, organisée par Lion Force vendredi soir, au Petit Palais des Sports de Mahamasina peut être qualifiée de véritable succès. Dans un cadre élégant, mêlant dîner gastronomique et sports de combat, l’événement a conquis l’ensemble des invités, satisfaits aussi bien par la qualité de l’organisation que par le niveau exceptionnel des combats proposés.
Au cœur de cette soirée d’exception, deux affrontements majeurs ont particulièrement retenu l’attention, illustrant parfaitement l’ambition de Lion Force : offrir un spectacle de haut niveau et mettre en lumière l’élite du kickboxing malgache.
Très attendu, le choc entre Boyka et Cyborg, (-63 kg) a offert un spectacle d’une intensité remarquable. Membres de l’équipe nationale et habitués des compétitions internationales, les deux combattants se connaissaient parfaitement, ce qui a rendu l’affrontement encore plus stratégique. Dès les premiers échanges, le public a assisté à un duel rythmé, marqué par la précision, la puissance et une grande intelligence tactique. Cyborg, animé par un esprit de revanche, a tenté d’imposer son impact, tandis que Boyka a fait parler son expérience et sa maîtrise du combat. Après des rounds disputés et équilibrés, Boyka s’est finalement imposé aux points, au terme d’un affrontement de très haut niveau, salué par l’ensemble des spectateurs.
Une première édition qui dépasse les attentes
Autre combat marquant de la soirée, l’opposition entre Lavakely et Tsila a également tenu toutes ses promesses. Déjà connu pour avoir remporté un titre mondial junior à Rimini, en Italie, Lavakely a une nouvelle fois démontré toute l’étendue de son talent. Face à un Tsila courageux et combatif, il a su imposer son rythme grâce à une combinaison efficace de puissance, de précision et de maturité tactique. Progressivement dominateur, il a contrôlé les échanges jusqu’au verdict final, s’imposant lui aussi aux points.
Au-delà des résultats sportifs, cette Xtreme Fight Night VIP a marqué les esprits par son concept novateur. L’alliance réussie entre sport de haut niveau, ambiance soignée et organisation rigoureuse a permis de créer une véritable expérience, unanimement appréciée par le public présent.
«L’Xtreme Fight Night est une réussite totale. Nous avons tout mis en œuvre pour satisfaire le public et les combattants ont offert un spectacle à la hauteur des attentes. L’engouement autour de cet événement confirme que le kickboxing malgache a un fort potentiel. », jubile l’organisateur Boto Gilbert
Fort de ce succès, Lion Force donne d’ores et déjà rendez-vous aux amateurs de sports de combat pour la prochaine édition, Xtreme Combat retour, ouverte au grand public, avec un combat de ceinture, prévu au Grand Palais des Sports de Mahamasina en mai 2026.
Soafara Pharlin
Le train urbain est finalement lancé. C’est le dernier-né du transport urbain de la Capitale. Tous espèrent qu’il contribuera, un tant soit peu, à désengorger l’axe Sud de la ville des Milles (Anosy, Ankadimbahoaka, By Pass…) qui est particulièrement saturé pendant les heures de pointe.
Pour ceux qui ne sont pas encore au courant, il faut savoir que ce train reliera Soarano à Ambohimanambola, soit un trajet long d’environ 12 km, en desservant plusieurs stations, entre autres, Anosibe, Ankadimbahoaka, Amoronakona, Soanierana, Mandroseza. Le trajet durera 45 minutes.
Le train urbain disposera de 2 wagons pouvant transporter
en tout 300 personnes (assis et debout). Il n’a pas encore été spécifié combien de trajets le train urbain effectuera chaque jour. Mais toujours est-il que le ticket unique pour un trajet coûtera 3 000 ariary.
Et c’est là que se situe le problème. Il va sans dire qu’une personne qui va travailler paiera chaque jour 6 000 ariary de frais de transport (en aller-retour). Autrement dit, dans le mois il devra débourser 120 000 ariary de frais de transport (pour 20 jours de travail par mois).
Ce qui laisse supposer qu’une personne payée au Smig (environ 250 000 ariary/mois) n’utilisera jamais ce moyen de transport pour aller travailler. Effectivement, il est inconcevable que ses frais de déplacement lui coûtent déjà près de la moitié de son salaire.
Or, il a d’autres charges fixes incontournables à payer tels que
le loyer, l’alimentation, l’habillement, les frais de scolarité éventuels des enfants, les frais de transport des autres membres de la famille … Finalement, il ne s’en sortira jamais.
Normalement, les frais de transport ne devraient pas excéder le quart du budget familial. Ce qui n’est pas le cas ici. Avec 120.000 ariary de frais de transport, le Smig devrait donc se situer, au moins, à 480.000 ariary par mois. Dans le cas actuel, on est encore loin du compte.
Quoi qu’il en soit, on ne va pas dire que le train urbain est inutile. Il y a toujours les personnes qui ne sont jamais monté dans un train et voyagé par ce moyen de transport. C’est le moment ou jamais de l’essayer. Le transport de voyageurs par rail a depuis longtemps disparu du paysage de transport à Madagascar.
Pourtant, c’est un moyen de transport très pratique. Pour essayer de rentabiliser encore plus le train urbain et le rendre accessible à beaucoup plus de voyageurs, on peut toujours ajouter le nombre de wagons. Cela devrait permettre de baisser le prix du ticket.
Tout compte fait, la population saura toujours apprécier à sa juste valeur cette initiative. Mais compte tenu du frais de transport élevé, le train urbain ne constituera pour les familles qu’un objet de distraction, au même titre que le téléphérique, les petits trains, montagnes russes, manèges …, chaque week-end.
Ranaivo Lala Honoré