Taona 1950 – 1970. Fo­toana nampamirapiratra an’i Brigitte Bardot. Mpilalao sarimihetsika, mpandihy, mpilatro, mpihira… Samy nananan’ ity mpanakanto teratany fran­tsay ity avokoa ireo talenta ireo. Fantatra fa nodimandry, omaly alahady 28 desambra, tany Saint-Tropez Frantsa, teo amin’ny faha-91 taonany (te­raka tamin’ny 28 septambra 1934) i Brigitte Bardot.
Raha ho an’ny hira, mahatratra 70 mahery ny hira nokaloiny. Ny tontolon’ny sarimihetsika kosa, anefa, no tena nahafantarana azy vokatr’ireo sarimihetsika nahatratra 45 isa nahitana fandraisany an­jara. Saika mpilalao fototra hatrany i Brigitte Bardot tamin’ izany. Ho an’ny mpitia zavakanto any ivelany. I Brigitte Bardot no mpanakanto teratany frantsay malaza indrindra maneran-tany. Teo amin’ny faha-7 taonany, efa nisonga­dina tamin’ny fahaizany man­dihy i « B.B. » na i « BB » tao amin’ny sekoly nianarany. Niato fotoana vitsy anefa io fianarany mandihy io noho
ny tsy fahasalamany. Taona 1947, nanohy ny fianarany mandihy tao amin’ny « Con­ser­vatoire Paris » indray izy.
Tany amin’ny taona 1973, nitsahatra kely tamin’ny maha mpanakanto azy izy ka niro­tsaka tamin’ny fiarovana ny zon’ny biby. Mba hoentiny manatanteraka izany, natsangany ny « Fondation Brigitte Bardot ».

Nanangona : HaRy Razafindrakoto

Fampisehoana an-tsehatra anisan’ny nahasarika mpijery maro tamin’ny faran’ny herinandro teo. Noporofoin’ny Reko fa tsara ny fiomanan-dry zareo. Omeny lanja ny mpijery.

«Izahay hanome ny tsara indrindra avy aty aminay ho anareo foana », hoy i Fy Rasolofoniaina, andro vitsy nialoha ny fampiseho­ana, tao amin’ny Lapan’ny fanatanjahantena sy kolontsaina Mahamasina. Omaly, io tokoa no niseho. Nanomboka tany am-boalohany ka hatrany amin’ny fiafaran’ny fampisehoana, tsapa sy heno ary hita fa miroso hatrany any amin’ny fanatsarana sy fanatevenana ny traikefa efa ao aminy ity tarika ankafizin’ny tanora maro ity. Fihetsika maneho fanomezan-danja sy hasina ny mpi­ jery sy ny mpitia ny sanganasan’ny tarika ary ny tontolon’ ny zavakanto iray manontolo.
Nihira, nanofahofa tanana, nilatsaka ny ranomasom-pifaliana… Samy tazana teny amin’ ny Lapan’ny fanatanjahantena sy kolontsaina Mahamasina avokoa ireo. Mifamatotra akaiky ny tarika Reko sy ny mpijery. Na ireo sanganasa efa nahafantarana ny tarika, na ireo sanganasa vaovao, samy na­hitana io firaisana am-po eo amin’ny Reko sy ny mpankafy azy io.
Nandritra ity fampiseho­ana an-tsehatra notanterahin’ ny Reko, omaly, ity no nanehoan’ny mpijery ny hetahe­tany ny mba hanatontosan’ity tarika manana ny maha izy azy ity fampisehoana vitsivitsy amina sehatra lehibe tahaka izao, manomboka amin’ny taona vaovao ho avy io.

HaRy Razafindrakoto

Ny tsiokan’ny talio, amin’ny ankapobeny, no handrafitra ny toetry ny andro saika manerana ny faritra maro eto amin’ny Nosy, ato anatin’ny roa andro. Noho izany, hahazo vahana ny oram-baratra. Vinavinaina hanatombo hatrany ny rotsakorana any amin’ny afovoany andrefana sy afovoany atsinanan’ny Nosy. Tombanana hiitatra ho an’ny afovoantany izany, ny fiandohan’ny herinandro. Vinavinaina hahatratra 40 hatramin’ ny 80 mm ny tahan’ny rotsakorana ao anatin’ny 24 ora. Omaly, nanan-kery ny fampitandremna no ho ny habetsahan’ny rotsa­korana ho an’i Maintirano. Niitatra hatrany an’Anosibe An’Ala, Moramanga, Marolambo, Mahanoro, Manampotsy ary Vatomandry izany. Ho an’ny anio kosa, ho an’Analamanga, Arivonimamo, Ambatolampy ary Antanifotsy. Mety hisy ny fikorontanan’ny asa aman-draharaha andavanandro sy ny fiandronan’ny rano amin’ireo toerana mora tondraka. Eo koa ny fiakaran’ny renirano, ny fihotsahan’ny tany sy ny lalana amin’ireo toerana marefo. Nahazo fampitandremana miloko mena i Maintirano, Anosibe An’Ala, Moramanga, Marolambo, Maha­noro sy Manampotsy ary Vatomandry. Fampitan­dre­mana miloko mavo kosa ho an’Analamanga, Arivoni­mamo, Ambato­lampy ary Antanifotsy.

Vonjy

Raha ny tombana avy amin’ ny foibe famantarana ny toetry ny andro, mbola hitohy ny ro­tsakorana eto Antananarivo. Nidina ifotony ny BNGRC sy ny mpiantsehatra rehetra amin’ ny fitantanana ny loza sy ny tandindon-doza momba ny fihotsahan’ny tany eny amin’ ny vohitr’i Manjakamiadana, ny faran’ny herinandro teo. Ao anatin’ny fotoam-pahavaratra tahaka izao, nanomboka ny volana novambra lasa teo, mandefa ekipa teknika mitsi­rika ifotony ny zava-misy eny an-toerana ny tomponandraikitra. “Tsapa fa efa manom­boka vonton-drano ny tany
ary hita ireo fambara ifotony momba ny mety ho fihotsa­han’ny tany. Mitsika any am­ba­nin’ny tany ny rano ka am­bony ny tahan’ny hamandoan’ ny tany ary ambony manaraka izay ny faharefoana. Hiakatra, noho izany, ny ambana eny an-toerana amin’ny ilany atsinanana sy andrefana”, hoy ny mpanolotsaina teknika ao amin’ny BNGRC, Dr Andria­mirado Lalah.
Ao anatin’ny asa fisorohana ny ekipa amin’izao fotoana izao, napetraka ny « Sirène » hanamafisana ny filazana fa­nairana ho an’ny olona rehetra mipetraka amin’ny faritra ahina hihotsaka, ahafahana manamora ny fomba fifin­drana. Entanina ireo olona afaka mifindra satria rehefa mirotsaka be ny orana ka maneno ny « Sirène » mampilaza ny loza mihatra (alerte rouge), tsy maintsy miala daholo ireo mponina voaka­sika. Trano1 490 no voakasika sy tandindonin-doza amin’ny fihotsahana ary ny 450 amin’ ireo tena akaiky ny ambana.

Vonjy

Miroborobo ny fikarohan’ny mpianatra ao amin’ny Institut halieutique et des sciences marines (IHSM), Oniversiten’i Toliara. Anisan’ny miavaka ny fitrandrahana ny lomotra.

Anisan’ny voka-pikarohana nataon’ny mpikaroka ao amin’ny Institut halieutique et des sciences marines (IHSM), ao amin’ny oniversiten’i Toliara, izay ivontoerana tokana mampianatra sy manao fikarohana momba ny ranomasina eto Madaga­sikara, ny nahazoana ny spiruline. Fambolena lomotra no manome ny spiruline ka na­nomboka ny taona 1990 ny fikarohana momba azy izay miteraka loharanom-bola ma­haritra ho an’ny sehatra maro, hatramin’izao. « Sady amidy ho fidiram-bola no omena maimaimpoana ny ivontoerana misahana ny fandraisana an-tanana ireo ankizy tratran’ny tsy fanjarian-tsakafo ny ampahan’ny vokatra spiruline », hoy ny mpampianatra mpikaroka ao amin’ny IHSM, Dr Ravelo Vololonavalona.
Voka-pikarohana iray hafa koa, avy ao amin’ny IHSM ihany, ny teknika fiompiana zanga (concombre de mer) ampiasain’ny orinasa lehibe, indrindra aty amin’ny ranomasina Indianina, amin’izao fo­toana izao. « Ny fikarohana manokana mifototra amin’ny fiompiana ny zanga dia nahazoana nametraka orinasa mifehy ny famokarana izany mandritra ny taona amin’ny toerana voajanahary na koa amin’ny fiompiana azy », hoy ny mpampianatra mpikaroka momba ny fiompiana hazandrano ao amin’ny IHSM, Ra­solofonirina Richard.
Amin’izao fotoana, mamarana ny fikarohana momba ny famokarana plastika mety levona avy amin’ny lomotra volena eto Madagasikara ihany koa ny mpianatra mpikaroka ao amin’ny IHSM. Azo avadika ho harona plastika na akora hafa vita amin’izany ny lomotra. Misy ny fiantsoana fiaraha-miasa miaraka amin’ ny sehatra tsy miankina mikirakira ny akora plastika, araka ny fanazavan’ny mpianatra ao amin’ny IHMS, i Emahafary Hilaire.
1 200 ny isan’ny olona voaofana tao amin’ny ivontoerana hatramin’ny taona 2023. 74% ny tahan’ny fahitana asa aorian’ny fianarana.

Vonjy

Vita izay ny lanonana baolina kitra natao tao Toamasina. Tsy nisy nivoaka mpandresy tamin’ity « Grand match de défi » ity na ny Disciples Fc Vakinankaratra na ny mpilaravinahitra. Nisaraka ady sahala, 0 no ho 0, ny roa tonta.

Notontosaina omaly, tao amin’ny Kianjan’i Bari­kadimy, Toamasina, ny lalao baolina kitra goavana, « Grand match de défi ». Nisa­raka ady sahala 0 no ho 0 ny ekipan’ny Disciples FC Vaki­nankaratra sy ny mpilaravinahitra, niampy ireo mpilalaon’ny Barea chan farany teo. Raha hiverenana ny fifanandrinan’ ny roa tonta. Nifandimbiasana ny fanafihana teo amin’ny andaniny sy ny ankilany. Mi­nitra faha-35, fizaram-potoana voalohany, saika nahatafiditra baolina ny mpilaravinahitra, saingy azon’i Balvano, mpiandry haraton’ny Disciples FC, ny dakan’i Fabrice sy i Jean Yves. Roa minitra tsy hidirana any amin’ny fialantsasatra, nahita fanafihana tsara ny mpilalao avy atsy Vakinanka­ratra, nefa tsy voatosik’ireo lohalaharana tany anaty harato izany, na dia efa tsy azon’i Nina, Malagasy mpiandry harato ao La Réunion, aza ilay tolotra tsara avy amin’i Tsila. Ady sahala 0 no ho 0, ny isa teo amin’ny fe-potoana fialan­tsasatra. Teo amin’ny fidirana faharoa, nanindry tamin’ny fandonana baolina ny klioba avy ao Vakinankaratra. Maro ireo baolina saika nakoban-dry Tendry, Tsila ary i Dahery sy Tinoh. Nahazo karatra mena i Baggio, Malagasy milalao atsy La Réunion, ny faha-58 minitra, fidirana faharoa, re­hefa nomen’ny mpitsara karatra mavo fanindroany. Nihena ho folo ny isan’ireo mpilara­vina­hitra. Folo minitra taorian’ io nahazo karatra mena koa i Joma, rehefa nahazo karatra mavo indroa. Nifarana tamin’ io isa 0 no ho 0 io moa ny lalao.

F.R

Hoy izy ireo: 

Ny coach Frank Rajaonari­samba, mpanazatra an’ireo mpilaravinahitra:
« Niady ny lalao, samy na­hazo avokoa na ny Disciples FC na ny mpilaravinahitra. Isa­orana ireo mpilaravinahitra nahavita baolina tahaka ireny na dia ao anatin’ny fialantsasatra aza».

Razafindrakoto Mamisoa, teknisianina voalohany Disciples Fc:
« Isaorana ny mpifanan­drina nanome traikefa an’ireo ankizy. Tsara ho anay ireny lalao ireny. Vonona izahay ny hanatratra ny tanjona, hiezaka ny hanao pao-droa: haka ny tompondakan’i Madagasikara sy ny amboara nasionaly. »

Rabezanahary Patricio, mpikarakara ny hetsika:
« Afapo tanteraka tamin’ny hetsika ny tenako, azo lazaina ho nahafeno kianja ihany iny lalao iny, ary izay indray vao nisy fihaonana nahatonga mpijery maro tahaka ireny. Ny taona manaraka, raha tsy misy ny fiovana, hisy klioba avy any ivelany, hifandona amin’ny ekipa avy eto an-toerana. »

Tsy be resaka fa miasa. Izany izao governemanta izao? Efa ho tapitra ny roa volana. Izay ny fanamby. Mby aiza? Ny amin’izay hetaheta sy fitakian’ny vahoaka nahatongavana amin’izao dingana ho amin’ny fanavaozana izao. Eo, ohatra, ny amin’ny famatsian-jiro sy rano, ny tsy fisian’asa… Niitatra izany ka tonga amin’ny sehatry ny fampianarana, fahasalamana, fandriampahalemana, fanamboaran-dalana… Ny taotrano tsy efan’ny irery na vita indray andro. Vao mainka ny firenena… Mila na itakiana fanavaozana avokoa ny sehatra sy ny ambaratonga rehetra? Manomboka eo amin’ny tsirairay na ny tena aza… Amin’izao, raha vao misy zava-mitranga tsy araka izay iheverana azy, velona ny hoe: izao ve ny fanavaozana ? Samy mifanara-maso ny rehetra, sarotiny, mifanitsy…
Na ahoana na ahoana, tsy vitan-dresaka ny raharaha: tsy ifampiandrasana, tsy anaovana ampitso ampitso lava… Amin’izao, misy alaim-panahy hoe iandrasana fikaonandoham-pirenena avokoa itsy sy iroa. Eny, na izay tokony hahitsy na mety ho voahitsy eo no ho eo aza. Sanatria, zary lasa fanamarinan-tena sy fanilihana andraikitra ny fikaonandoham-pirenena. Toy ny hoe hisy fahagagana iny amin’izany. Nefa miankina amin’ny tena ihany. Sao manonofy am-pitoerana, na manao ariary zato am-pandriana… Ho diso fanantenana ambony ihany amin’izany ? Misy ny tsy azo tanterahina, ny miandry fotoana, ny miankina amin’ny tena… Mora ny manongana fa sarotra ny manangana, maro ny mitaky fa vitsy ny matoky amin’ny asa sy ny atao: manahy tena fa tsy manantena?
Ilaina ny fifampitokisana, fa takina koa ny fahatokisan-tena : izay matoky tena no azo atokisana. Antoka amin’ izany ny fifampidinihana, fifanarahana, fifanaraha-maso, fifanitsiana… Izay no maha zava-dehibe ny fikaonandoham-pirenena ? Anaovana andrimaso, andraisana anjara…
R. Nd.

“Tiako hamafisina fa izay ny zavatra hita : tsy mora ny hoe fanavaozana lehibe to­kony hoentintsika amin’izao fotoana izao. Ny fijerena ireo distrika rehetra mandrafitra ny Faritra mba tsy ho distrika iray na roa ihany… Ny distrika rehetra mba ho hita sy hahazo tombontsoa sy fampandrosoana avokoa”. Izay no nambaran’ny minisitry ny Atitany sy ny fitsinjaram-pahefana, Rakotonandrasana Velonjara Tiaray, tamin’ny nandraisan’ ny lehiben’ny Faritra Anala­manga, mpisolo toerana, Ra­harinirina Clémence, ny asany teny Ambohidahy, ny faran’ny herinandro teo. Mila manao ezaka be. Anisan’ny nampikaikaika an’ireo distrika sa­sany ny somary nanadinoina kely an-dry zareo. Fotoana izao hanitsiana an’izay fomba fiasa izay. Maninona no atao hoe vonjimaika ny lehiben’ny Faritra ? Ny lalàmpanorenana mbola manan-kery amin’izao fotoana izao, fidina ny lehiben’ ny Faritra.
Nambaran’ny lehiben’ny Faritra Analamanga, mpisolo toerana, fa fanavaozana no filamatra ankehitriny. Fanavao­zana ny toe-tsaina, fanavaozana ny fomba fiasa… Izany no notakina mba tena haha­tsapa fampandrosoana ny vahoaka rehetra ato anatin’ny faritra Analamanga. Koa ny baikom-pitolomana dia ny miasa, ny miasa, ny miasa… Santionany ny fampanjakana ny fandriampahalemana, ny fanomezana vahana ny famokarana amin’ireo distrika mamokatra, ny fanamboarana fotodrafitrasa samihafa toy ny lalana sy ny tohodrano, ny fampiroboroboana ny famoronana asa…

R. Nd.

Nosamborina omaly, teny amin’ny trano fonenany, afakomaly, ny jeneraly Ravalomanana Richard. Maro ny vesatra anenjehana azy, toy ny fisandohana andraikitra, fanohintohinana ny fiandrianam-pirenena, firaisana tsikombakomba amin’ny vono olona…

Nosamborin’ny zandarimariam-pirenena teny amin’ny trano fone­nany, teny Ambatovinaky, afakomlay, tokony ho tamin’ny misandratrandro, ny jeneraly misotro ronono, Ravalomanana Richard, na Jly baomba no ahaizan’ny maro azy. Naka azy teny an-toerana ny zandarimariam-pirenena sy ny minisitry ny Fitsarana, araka ny fampitam-baovao avy eny amin’ny Toby Ratsimandrava. Fiara tsy mataho-dalana miisa roa, miloko mainty sy volon­tany, narahin’ny fiaran’ny zandarimariam-pirenena iray no tazana teny an-toerana ta­min’ny fotoana nakana azy. Nentina teny amin’ny toby Fibaikoana ny zandary etsy Andrefan’Ambohijanahary izy taorian’izay, raha ny fanazavana voaray hatrany.
Tsiahivina fa nahazo taratasy fiantsoana azy ho eny amin’ny biraon’ny fibaikoana izy, ny alarobia lasa teo. Na­natitra izany teny an-tranony ny mpitandro filaminana. Na­maly tsy nety nivoaka ny tranony anefa izy ary nanao ranty lavabe tamin’ny tambajotran-tserasera. Vita ny Noely, nidina teny an-toerana naka azy ny manampahefana. Ha­tramin’ny fotoana nanoratana, tsy nahazoana vaovao ny to­hin’ny famotorana. Ny Jly Bama Marima, raha nantsoina an-telefaonina dia nilaza fa ny kaomandy ambonin’ny zandarimaria no afaka hakana ny vaovao. Ity farany, ny Jly Nonos Mamelison Mbinina, kosa dia tsy afaka niresaka tamin’ny fotoana nahazoana azy.

Anton-javatra maro

“Zavatra maromaro no mety hanenjehana azy. Hitan­tsika tamin’ny fangatahana amim-pilaminana nataon’ny vahoaka notarihin’ny tanora, herisetra niaro faty olona aza ny zava-niseho teto amin’ny firenena. Tsy maintsy andraisana fepetra izany”, hoy ny Tonia mpampanoa lalàna am­bony eo anivon’ny Fitsarana ambony, Antananarivo, Ra­zafindralambo Didier Alban Andriamahazonoro teny
Ano­sy, afakomaly. Nisandoka andraikitra tamin’ny fibaikoana ny zandarimariam-pirenena izy. Hita ny porofo fa nanome baiko sy tena nitarika hetsika mahery vaika namoretana vahoaka izy. Anaovana fanadihadiana azy koa ny fanohintohinana ny fanjakana, ny fandranitana fankahalana. Misy koa firaisana tsikombakomba amin’ny fandratrana sy famonoana olona.
“Araka ny And. 134 amin’ ny lalàmpanorenana, raha fan­dikan-dalàna tsy mifandraika amin’ny andraikitra maha filohana andrimpanjakana azy: an’ny fitsarana tsotra ny fa­nenjehana”, hoy ity mpitsara ity. Mahaleo tena sy miasa an-kalalahana ny fitsarana. Eo ny fanenjehana ; fa jerena koa ny zon’ny enjehina, indrindra ny zo hiaro tena. Manaja ny zony ny fitsarana. Na ny fakana azy aza, tsy nisy herisetra. “Ao anatin’izao fanavaozana notakin’ny vahoaka izao, jerena ny zo maha olona”, hoy ny Tonia mpampanoa lalàna ambony. 48 ora ny fotoana hitazomana azy, araka ny lalàna sy ny fanajana ny zon’olombelona. Mety hiakatra kosa izany, arakaraka ny fanadihadiana atao aminy.

R. Nd.

La récente nomination d’Alban Rakotoa­riasoa, dit Baba, au poste de Directeur général de l’Aviation Civile de Madagascar (ACM) suscite une vive controverse au sein de l’institution. Des employés et représentants syndicaux dénoncent de graves irrégularités dans la procédure ayant conduit à cette désignation.
Selon les informations recueillies, le processus de recrutement aurait pourtant dé­marré conformément aux textes en vigueur, notamment le Décret n°2011-601, qui confie au Conseil d’Administration (CA) la responsabilité exclusive de l’ensemble des étapes du recrutement du Directeur général. Le rôle du ministère de tutelle se limite, pour sa part, au choix du candidat parmi une liste légalement établie et transmise par le CA.
Un appel à manifestation d’intérêt a ainsi été publié, et les candidatures ont été déposées dans les délais requis. Le 13 décembre 2025, le Conseil d’administration s’est réuni pour procéder au dépouillement et à l’évaluation des dossiers, au nombre de 40. À l’issue de cette analyse, fondée sur des critères techniques et juridiques, sept candidats seulement ont été retenus pour être proposés au minis­tère compétent.
Toutefois, d’après le procès-verbal officiel de cette réunion, la candidature d’Alban Rakotoariasoa ne figurait pas parmi les sept profils sélectionnés. Des sources internes affirment qu’un procès-verbal additionnel aurait ensuite été établi, sous l’effet de pressions non précisées, afin d’imposer son intégration à la liste transmise. Ce document supplémentaire n’aurait pas été signé par les membres du Conseil d’Administration, ce qui soulève de sérieuses interrogations quant à sa validité.
Si ces faits étaient avérés, la nomination du nouveau Directeur général serait intervenue en dehors de la procédure régulière, fragilisant ainsi sa légitimité et exposant l’ACM à un risque institutionnel majeur.
Dans ce climat de tension, des menaces de grève émanant des syndicats et du personnel de l’ACM sont évoquées. Les em­ployés réclament des clarifications officielles et le strict respect des textes régissant la gouvernance de l’institution.
A ce stade, ni le ministère de tutelle ni la direction de l’ACM n’ont officiellement réagi aux accusations. L’affaire pourrait toutefois connaître des développements rapides, tant ses implications touchent à la crédibilité et à la stabilité de l’autorité chargée de la sécurité et de la régulation de l’aviation civile à Ma­da­gascar.

Rakoto

Natao ny 26 desambra teo ny famindram-pitantanana ho an’ny tale jeneraly vaovao, hitantana ny Antokondran­draha­raha misahana ny fitaterana ana habakabaka sivily eto Madagasikara (ACM), Ra­kotoarisoa Alban. Nam­ba­rany fa «laharam-pahamehana ny hananana fitaterana ana habakabaka matanjaka amin’ izao tontolo izao, sady hanorenana hoavy matanjaka. Nohamafisiny fa laharam-pahamehana ny fiarovana ny habakabak’i Madagasikara, entina hiarovana ny fiandrianam-pirenena. Vonona hiara-miasa amin’ireo mpiara-miombaon’antoka samihafa ny tenany, na ara-teknika io na ara-bola». Tanjona ny hikatsahana ny mahasoa ity sehatra ity, hahazoana vokatra tsara. Ho an’ny DG Rakotoarisoa Alban, fanamby apetrany ny fomba fiasa mangarahara, ny fanomezan-danja ny fahaiza-manao teknika avy any amin’ ireo sampandraharaha isan-tsokajiny ao anatin’ny ACM.

Mangarahara sady mahitsy

Nisolo tena ny minisitry ny Fitaterana sy ny famantarana ny toetr’andro, ny sekretera jeneraly, sady filohan’ny Fi­lan­kevi-pitantanana ny ACM, Rakotomalala Dina Hariniry. Navoitrany fa «zava-dehibe ny fangaraharana sy ny fahitsiana amin’ny fanatanterahana ny asa. Satria, antoky ny fampandehanan-draharaha sy fampiroboroboana ny fitaterana ana habakabaka sivily izany ho tombontsoan’ny besinimaro».

Njaka A.

Tsy nahazo ny vola tokony ho anjarany ny orinasam-panjakana Adema efa an-taona maro. Hamatsy vola azy ny fanjakana foibe entina hampandehanana ny asa fitantanana sy ny fikojakojana.

Mitantana ny seranam-piaramanidina rehetra eto Madagasikara ny orinasam-panjakana Adema S.A, afa-tsy ny eny Ivato An­ta­nanarivo sy Nosy Be. Tsy na­rotsaka tany aminy anefa ny vola tokony hampihodinana ny orinasa, efa an-taona maro, ny tamberim-bidy sandan’ny «Redevance de con­cession». Nisy fiantraikany mafy tany amin’ny asa tokony ho saha­nin’ny Adema izany, indrindra ny lafiny aro loza mety hitarika hatrany amin’ny fanakatonana ny seranam-piaramanidina.
Noho ireo, nanapa-kevitra ny fanjakana malagasy, ankehitriny, fa haloany ny tamberim-bidy, mandritra ny herintaona, mitentina 3 tapitrisa euros, na 15 miliara Ar, ho fa­maliana ny filàna maika takin’ ny fitandroana ny fifamoivoizana ana habakabaka.
Anisan’izany ny fikojako­jana ny lalan’ny fiaramanidina sy ny fiantsonana (tarmac). Ny fanamboarana sy ny fikojakojana ny fitaovana fitarihana sidina. Ny fanomezana fitaovana sy ny fiomanana ho an’ ny mpamonjy voina sy ny mpa­mono afo. Ny fiantohana ny fiarovana ny fotodrafitrasa sy ny aro loza eny amin’ny seranam-piaramanidina.

Fandrosoana ara-toekarena sy ara-pizahantany

Asa maika tsy maintsy ha­tomboky ny Adema, ny miantoka ny fiarovana ny mpampiasa ny fiaramanidina. Ny manome antoka ny fitohizan’ ny sidina. Miaro sy mana­tsara ny fisian’ny seranam-piaramanidina manerana ny Nosy. Ary manohana ny fandrosoana ara-toekarena sy ara-pizahantany eto Mada­gasikara. Araka ny filakankevitry ny minisitra ny 22 desambra 2025 teo, na­neho ny fahavononany ny fanjakana hanao laharam-pahamehana ny fiaro­vana ana habakabaka, nahatonga azy nanome fitaovana sy loharanon-karena ilain’ny Adema. Anisan’ireo seranam-piaramanidina tena stratejika ara-toekarena sy ara-pizahantany ny any amin’ny renivohi-paritany, Sambava, Antalaha, Taola­gnaro, Sainte-Marie, Moron­dava, sns.

Njaka Andriantefiarinesy

Tanterahina any Doha Qatar, nanomboka omaly hatra­min’ny 30 desambra izao, ny fiadiana ny tompondaka maneran-tany “Fide”, amin’ny taranja échecs (rapide sy Blitz). Tsy diso anjara amin’izany i Madagasikara fa hanana solontena. Ilay laharana voalohany, Malagasy milaravinahitra any ive­lany, Rakotomaharo Fy Antenaina, no hiaro ny voninahi-pirenena amin’izany. Anisan’ny tafiditra amin’ny fifaninanana goavana ho an’i Fy ity fiadiana ny tompondaka maneran-tany ity satria hahafahany mampitombo isa hahatongavany ho “Grand maître international”. Tompondakan’i Madagasikara Rapide & Blitz eo amin’ity taranja ity. Hotontosaina anio sy rahampitso, eny amin’ny MPTC Andranobevava, ny fiadiana ny tompondakan’i Madagasikara. Fifaninanana hamaranana ny taona ho an’ny Federasionina malagasin’ny taranja échecs ity fifaninanana ity, ho an’ny taom-pikatrohana 2025. Raha hiverenana kosa ny mahakasika ny fiadiana ny tomponda­kan’i Madagasikara, isan-tarika, notontosaina teny amin’ny Kajy-U, University By-pass, ny faran’ny herinandro, ity fifaninanana ity. Nahitana mpandray anjara 125, avy amin’ny klioba
25 manerana ny Nosy. Toy izao ny vokatra nandritra izany: FM-Razana­dra­kotoarisoa Toavina (5/6),CM-Rakotomaharavo Dylan (5,5/6) Rakotomanga Henintsoa Anthony (5/6), WCM-Randria­tsiferana Dimbiharentsoa Christiana (4,5/6).

Mi.Raz

Tafaverina an-tanindra­zana, ny alakamisy 25 desambra teo, ilay Malagasy mpilalao baolina kitra, Rabearivelo Bono Stephano, rehefa avy nanao fitsapana tany France, nandritry ny 1 volana. Araka ny tati-baovao nomen’­Andri­atsima Faneva Ima, vy nahitana sy angady nananana izany ary nikarakara azy tany an-toerana, klioba telo no nanaovany sedra, dia ny FC Nantes, Paris FC ary AJ Auxerre. Vita tanteraka izany ankehitriny ka miandry ny valiny avy amin’ ireo tomponandraikitra teknikan’ireo ekipa ireo ny tenany. Raha toa ka mahafa-po izany, hanainga amin’ny fiandohan’ ny taona 2026 izy ary hamonjy izay klioba vaovao hilalao­vany. Tsiahivina fa ny 18 no­vam­bra lasa teo no tonga tany France ny tovolahy. Avy ha­trany dia niatrika ireo fitsapana maro samihafa tamin’ireo klioba ireo.
18 taona i Bono ary mpilalaon’ny Disciples FC. Vodila­harana havia no toerana misy azy eny ambony kianja. Ani­san’ireo vy nahitana sy an­gady nananana tamin’ny fahazoan’ny Barean’i Madagas­ikara ny medaly volafotsy, nandritra ny Chan 2025, farany teo. Tsy mbola fantatra na ho anisan’ireo mpilalao hia­trika ny “Grand défi” any Toa­masina rahampitso alahady i Bono, na tsia. Na izany aza, manohy ny fanazaran-tenany hatrany izy, amin’izao fotoana izao.

Tompondaka

Fararanon’ny baolina kitra ny any Toamasina, amin’ity faran’ny herinandro ity. Hotanterahina ny alahady izao, ilay fihaonana fifanandrinana eo amin’ny Disciple FC Vakinankaratra sy ireo mpilalao milaravinahitra avy atsy La Réunion sy France ary i Suisse. Ankoatra ny baolina kitra, hisy asa sosialy hataon’izy ireo.

J-1, amin’ilay «Grand match de defi », taranja baolina kitra, anio. Ra­ham­pitso tokoa no hotontosaina ao amin’ny Kianjan’i Bari­kadimy Toamasina, ny lalao baolina kitra goavana. Fiha­onana fihantsiana hifanandrinan’ny Disciples FC Vakinan­karatra amin’ireo mpilalao malagasy milaravinahitra any France sy La Réunion ary Suisse, hohatevenin’ireo Ba­rea Chan sa­sany.
Efa nanainga omaly, ary nihazo ny renivohitr’i Betsi­misaraka ny ekipan’ny Disci­ples FC Vakinankaratra. Vo­no­na tanteraka izy ireo, araka ny nambaran’i Mamisoa, mpanazatra ary handray io lalao io ho toy ny famaranana mihitsy. Tsara ny mampahafantatra fa anisan’ireo mandrafitra ny Disciples FC ireo mpilalao efa nahalalana azy hatramin’izay, toa an’i Tendry, Andy, Claude, Ryan, Bono, Donga, Drogba.

Hifanandrina amin-dry Ando Pro, Tsiry Kely, Rojo Be, Berajo, Théodin, Jimmy Si­mouri, Nicolas Thamon, Nina, Fabrice, Tojo Nirina, Bou­ra­him, ary i Jean Yves, milalao atsy La Réunion. Miampy an’i Amada Joanitto, Thino, Ziad, avy atsy France ary i Maxence sy i Mickael, avy atsy Suisse ry zalahy, amin’io “Grande match de défi”, io. Ho tazana any koa i Toldo, mpiandry tsatoby sy i Tony ary i Rado, vo­dilaharan’ny Barea Chan. Raha ny vaovao nampitain-dRabe­za­nahary Patricio, mpikarakara ny hetsika, hisy ny asa-sosialy hataon’ireo mpilaravinahitra ireo any an-toe­rana, mialoha ny lalao.
Hanokatra ny fihaonana, ny lalao ara-pirahalahiana hi­katrohan’ny Fan Barcelone sy ny mpankafy Real Madrid. Marihina fa ray mpiahy ny he­tsika, ny ben’ny Tanànan’ny faritr’i Toamasina, Andriafano­mezantsoa Alain.

Fitia R

Mandry tsy lavoloha ny mponina eny amin’ny faritra avà amin’izao orana mateti-piavy izao. Mandindona azy ireo ny mety ho fianjeran’ny vatobe handrava ny tanàna lalovany. Tokantrano 1 490 no tandindomin-doza.

Namoaka filazana maika ny BNGRC, omaly, fa trano miisa 1 490 tafo no tandindomin-doza amin’ny mety ho fianjeran’ny vatobe maromaro. Malemy ny tany vokatry ny ora-mikija misesy ary heverina tsy hahazaka ireo vatobe eo amboniny.
Vatobe milanja aman-taonina maro, hatrany amin’ny 20 isa, no hita fa efa mitriatra eny amin’ny faritra avo, araka ny fitsirihana natao. Atahorana mafy ny hampihotsaka azy tampoka ao anatin’izao andro avy orana izao.
Raha ny fanazavana nentin’ny teknisianin’ny BNGRC, na dia ny fipoahan’ny varatra na kotroka mafimafy fotsiny aza dia hampidoboka ireo vatobe efa mitatao sy mitriatra ireo.
Voakasiky ny loza mitatao ihany koa ireo manodidina ny faritra avo satria mety hikodia hatrany ambany mihitsy ny vato vao hijanona.
Trano miisa 130 tafo no ahina mafy eny Ankadilalana. Trano 170 tafo eny Ambohi­potsy, trano 110 tafo eny Fa­li­arivo, trano 320 tafo eny An­ka­zotokana Ambony, Anda­fi­avaratra sy Ambohitsiroa­vana.
Nisy ny fivoriana maika nan­dinihina ny fandraisana fanapahan-kevitra haingana ha­monjena ireo olona mipetraka amin’ny toerana tandindo­min-doza ireo. Hifarimbona ny BNGRC sy ny CUA ary ny pre­fektoran’Antananarivo amin’ ny fanatanterahana izany.
Tsiahivina fa efa nisy ny tranga fianjerana vatobe na­moizana ain’olona teny amin’ ny faritra avo, taona vitsy lasa. Nisy ny famindrana toerana ireo olona saingy niverina eny ihany izy ireo aty aoriana.
Isan-taona dia miaina amin’ ny tebiteby ireo mponina eny ambony eny. Efa nisy ny fa­metrahana saina mena mitsatoka hamantarana ireo toe­rana tandindomin-doza amin’ ny fihotsahana sy ny fianjeran’ ny vatobe mitatao.

Tatiana A

Nisehoana lozam-pifamoivoizana naharatrana olona indray tetsyAnkazomanga akaikin’ny tobin-tsolika Jovenna, omaly, tokony ho tamin’ny 07 ora maraina. Nandeha mafy ny fiarabe mpitatitra entana iray, marika Mercedes Benz, miloko fotsy. Tsy tafajanona ary nifoaka olona efatra nandeha teny amin’ny sisin-dalana. Mbola nidona tamin’ny andrin-jiro iray teo amin’ny sisin-dalana ihany koa izy io vao tafajanona. Vokany, naratra mafy noho ny dona nahazo azy ireo olona efatra lasibatra. Nizotra avy any ivelan-tanàna ho any amin’ ny Rond point Ankazomanga ilay fiara, raha ny fanazavan’ny olona nanatri-maso. Nentin’ny olona tsara sitrapo nihazo ny HJRA Ampefiloha avy hatrany izy ireo, taorian’ny loza. Nianjera tamin’ny arabe kosa ilay andrin-jiro ary nibahana sy nanelingelina ny fifamoivoizana teny an-toerana.
Tonga teny an-toerana nitrangan’ny loza, nijery ny zava-misy sy nanao ny fanadihadiana, ny polisim-pirenena (PPA4) sy ny sampandraharaha misahana ny lozam-pifamoivoizana. Nandray an-tanana sy niantoka ny filaminana sy ny fandrindrana ny fifamoivoizana teny an-toerana izy ireo. Tapaka hisatra ilay fiara, antony nahatonga ny loza, raha ny fanazavana voaray. Entanina hatrany ireo mpampiasa lalana hanaja ny fitsipiky ny fifamoivoizana sy hikarakara ny fiara ampia­sainy, mba hahafahana misoroka ny lozam-pifamoivoizana tahaka izao.

Mino

Tafakatra fito ireo olona maty teo anivon’ny hopitaly HJRA nandritra ny fankala­zana ny fetin’ny Noely (24 sy 25 desambra) lasa teo, raha ny tatitra voaray, omaly. Iray hafa, faty avy any ivelany na­hiditra teny an-toerana. Telo tamin’ireo ny olona namoy ny ainy teo anivon’ny sampandraharaha famelomana aina ny 24 sy 25 desambra teo. Efatra ny maty tao amin’ny sampandraharaha vonjy aina. Ankoatra izay, nahatratra 237 ny isan’ny olona tonga nizaha fahasalamana teny an-toe­rana nandritra ny fety. Tsy maintsy nahiditra hopitaly ny 34 tamin’izy ireo. “Nitombo izany raha oharina tamin’ny taon-dasa satria 12 fotsiny ireo olona tsy maintsy nahi­ditra hopitaly tamin’y taon-dasa», hoy i Mamitiana Judi­caël, tomponandraikitry ny Serasera eo anivon’­ ny HJRA. Nahitana olona ma­rary avokoa ny sampana vonjy taitra sy vonjy aina tao amin’ny HJRA. Raha ny teo anivon’ny sampana famelomana aina, miisa fito (lehilahy enina sy vehivavy iray) ireo narary vo­katry ny fisotroana zava-pisotro misy alikaola, nandritra ny roa andron’ny fety. Vehi­vavy roa hafa koa narary noho ny fahapoizinana ara-tsakafo, ny 25 desambra.

Olona roa matin’ny lozam-pifamoivoizana
Iray ny trangana lozam-pifamoivoizana namoizana aina ka nahafatesana olona roa, teny amin’ny distrika An­ta­nanarivo Avaradrano, na­n­dritra ny fetin’ny Krismasy teo, raha ny tatitra voaray avy amin’ ny polisim-pirenena, oma­­ly ihany. Nahatratra dimy ny isan’ ny vakitrano nisy teto Anta­nanarivo Renivohitra, nandritra ny 24 sy 25 desambra lasa teo. Halatra tsotra roa, hala-boty roa ary fanendahana iray. Nahatratra 27 ireo olona no­sa­vaina sy nana­ovana fanadihadiana fohy teny amin’ny kaomisaria noho ny fiahia­hi­ana ny fihetsik’izy ireo. An­ko­­atra izay, olona valo voasambotra noho ny raharaha vakitrano, fanendahana ary sinto-mahery. Manamafy ny tomponandraikitry ny filaminana fa hitohy hatrany ny fepetra rai­sina ho fiarovana ny vahoaka. Entanina ny rehetra hanaja ny lalàna sy hiara-hiasa amin’ny mpitandro ny filaminana mandritra ny fetin’ny faran’ny taona sy ny fitsenana ny taom­-bao­vao hoavy izao.

Mino

Mila hakarina tsaboina eto an-dRenivohitra ilay zazavavy fito taona niharan’ny fanolanana tao Tsiroanomandidy ka tsy nahatsiaro tena efa ho herinandro lasa.

Afa-miaina sy mihetsika ny vatan’ny zazavavy vao fito taona monja niharan’ny fanolanana tao Mangarivotra, distrikan’i Tsi­roa­nomandidy, saingy tsy mahatsiaro tena hatramin’ny omaly. Nitaraina ho narary io zaza io herinandro lasa. To­rana tampoka izy ary tsy nahatsiaro tena ka nentin’ny fianakaviany nihazo ny toeram-pitsaboana tsy miankina. Nihevitra ireo mpitsabo azy fa voan’ny tazomoka io zaza io ka natao fizahana manokana. Nampiana fanafody “suppositoire” kinanjo hita tamin’io fotoana io fa simba ny fivaviany. Nikoropaka ny mpitsabo tamin’ilay toeram-pitsaboana tsy miankina ary nanome baiko ny fianakavian’ny zaza mba hitondra azy eny anivon’ny hopitalim-panjakana. No­za­han’ny CHRR Bongolova ary voamarina fa niharan’ny fanolanana tokoa izy.
Kamboty ray sy reny

Monina amin’ny rahalahin’ny raibeny io zaza io satria efa maty avokoa ny reniny sy ny rainy, araka ny loharanom-baovao. Anatin’ny fahasahiranana anefa io fianakaviana mitaiza azy io ka nananosarotra ho azy ireo ny fitsaboana an’ilay lasibatry ny fanola­nana. Manoloana ny hasarotan’ny tsy fahasalamana mi­hatra amin’io zaza io, mila entina tsaboina eto an-dReni­vohitra izy, hoy ny fanampim-baovao. Etsy ankilany, miraviravy ta­nana tanteraka noho ny tsy fananana ny fianakaviana voakasika. Hatreto, tsy fantatra mazava ny nahavanon-doza nahavita ny habibiana tamin’io zaza io. Miroso amin’ ny fanaovana fanadihadiana ny mpitandro filaminana mi­asa ao an-toerana.

Tsiferana R.