Naiditra vonjimaika am-ponja eny Tsiafahy ny tovolahy iray, voasambotra ny 19 jolay lasa teo. Sady mametaveta ankizivavy izy no mandrakitra izany anaty horonantsary.

Misarika ireo tovovavy tanora amin’ny alalan’ny fakana sary atao amin’ny dokambarotra ity lehilahy iray nanolana zaza tsy ampy taona ity. Notanana vonjimaika eny Tsiafahy, taorian’ny fampanoavana teny amin’ny fitsarana Anosy, ny 23 jolay teo izy. Nanao fampahafantarana tamin’ny alalan’ny tambajotran-tserasera Fa­ce­book io lehilahy io fa mitady tovovavy atao “Modèle photo” sady ho karamaina lelavola hatramin’ny 2 tapitrisa Ar. Maro ireo vehivavy tafaroboka ka nasain’io lehilahy 34 taona io manao fihetsika mamoafady. Tsy vitan’io, omeny fitaovana samihafa fampiasa amin’izany fihetsika tsy mendrika izany koa ireo vehivavy. Tereny tsotr’izao hiray aminy ireo vehivavy tonga haka sary ao aminy. Tsy sahy mitoroka noho ny fandrahonana nataon’ilay lehilahy ny ankamaroan’ireo lasibatra. Noraho­nan’io tsy valahara io aparitaka raha teo ny horonantsary efa azony raha toa ka misy ireo mikasa hitory azy.

Renim-pianakaviana nitory

Ankizivavy vao 14 taona monja, anisan’ny lasibatry ny fisandohana niampy fanolanana nataon’io lehilahy io. Naharaka ny zava-nisy rehetra niainan’ilay renim-pianakaviana rehefa tsy nanafina taminy io zanany io. Name­traka fitoriana teny anivon’ny polisim-pirenena avy hatrany izy. Niroso tamin’ny famotorana ny mpitandro filaminana. Voamarina fa tena fanaon’io lehilahy io tokoa ny manolana sady mampanao horonantsary mamoafady ireo vehivavy tonga ao aminy. Voasambotra izy, ny 19 jolay teo. Naha­trarana ireo karazana fitaovana samihafa izay nomeny nampiasain’ireo vehivavy tao amin’ity farany. Tsy nanaiky hatramin’ny farany ny ray aman-drenin’ilay ankizivavy 14 taona. Niakatra fampanaovana ny raharaha, ny alarobia teo.

Tsiferana R.

Tanterahina eny amin’ny Kianja Mahitsy ny hetsika «Tsenabe fivoarana», izay karakarain’ny solom­ba­vambahoakan’Arivonimamo, Rajerison Antoine. Tonga na­no­katra izany ta­min’ny fomba ofisialy teny an-toerana, ny tenany. Araka ny fanadihadiana natao, haharitra telo andro eo izany, ary tanjona ny hampiroborobo ny fiharian’ny tantsaha sy hampandroso ny tontolo ambanivohitra.
Nilaza ity olom-boafidy eny Arivonimamo ity fa na­hom­­by ny hetsika, raha amanalina no nieritreretina, dia amana hetsiny no tonga namaly ny antso ta­min’izany. Fampandraisana anjara ireo mpamokatra. Fa­na­tsarana ny famokarana ham­pisy vola miditra amin’ny mpamokatra. Betsaka ny olona tonga, mahaliana ny ton­tolo ambanivohitra izany. Mi­sokatra ho an’ny rehetra ny fiaraha-miasa rehefa miresaka fampandrosoana.
«Aorian’izao Tsenabe fi­voa­rana izao, ny hirariana dia mba hisy famoronana orinasa maro ho vitantsika tantsaha, mba hisian’ny olona miasa satria izy ireo no hampiasa izany», hoy Rajerison Antoine, solombavambaho­akan’Arivoni­ma­mo. Tsara ma­rihi­na fa tonga nanokatra ity hetsika ity teny an-toerana ihany koa ny ben’ny Tanànan’i Mahitsy, sy ireo olom-boafidy nasaina.

Fampirantiana vokatra isan-karazany

Taorian’ny fanokafana ta­min’ny fomba ofisialy ny “Tse­nabe fivoarana”, nisy ny fitsidihana ireo tranoheva maro, eny an-toerana. Misy amin’izy ireo, mampiseho vokatra vaovao hialana amin’ny fandaniana be loatra, anisan’izany ny fantana mitsitsy, izay mety handrahoana amin’ny taolan-katsaka, kitay, saribao, … Nambaran’ireo tomponandraikitra tamin’izany fa ny zavatra vokarin’izy ireo dia afaka mitahiry afo sy hafanana eo amin’ ny 1 000 °C eo. Ankoatra izay, misy ihany koa ny fifampizarana traikefa omen’ireo trano­heva amin’ny resaka fiompiana sy ny teknika ahafahana mam­piroborobo ny vokatra avy amin’izany. Ao anatin’izany ny fiompiana trondro, kisoa, akoho amam-borona, ary ny bitro. Nisy ihany koa ireo nandranty ny resaka tantely sy zava-pisotro mahamamo, ny Chips vita avy any Nosy Be Hell Ville.
Tsy izany ihany fa tazana teny ihany koa ireo tanora misehatra amin’ny fivarotana hani-masaka toy ny saosisy sy koba. Tsara marihina fa mety hisy ny fanaovana ny hetsika toy izao eny anivon’ireo distrika maro eto an-tanindrazana. Nilaza ny tomponandraikitra fa misokatra ho an’ny maro izy ireo amin’ity fampandrosoana ny tantsaha ity. Miisa roa izay no efa nanaovana ny hetsika lehibe ho an’ny famokarana izao, anisan’izany ny teny Arivonimamo sy ny teny Ambo­hidratrimo ary samy nahitan’ireo mpiantsehatra vokatra tsara avokoa izany.

Nanatontosa : Fitia Randria

Hisokatra amin’ny fiandohan’ny volana aogositra ny lalana Andranotapahina sy Ivato, ny Voie Rapide manomboka eo amin’ny Rond-Point Ivato Don Bosco hatrany amin’ny Rond-Point Andra­notapahana. Manodidina ny 4 km ity ampahany farany ity.

Nampahafantarina tany Ambovombe, ny fanovana ny lalàna mifehy ny harena an-kibon’ny tany, ny 22 sy 23 jolay teo. Voakasik’izany ny fahazoan-dalana, ny mahakasika ny tontolo iainana, ny fandraisana andraikitra amin’ny sosialy (RSE). Eo koa, ny andraikitry ny Vondrombahoakam-paritra itsinjaram-pahefana.

Mbola vitsy ny mpialasasatra mankany Foul­pointe, amin’izao fotoana izao. Antony, manorana
ny andro any an-toerana, fa eo koa ny fanadinana Ba­ka­lorea, toy ny isan-taona. Nilaza ny mpandraharaha fiantranoana any an-toerana fa aorian’ny 15 aogositra no tena maro ny mpialasasatra tonga any an-toerana, satria manomboka maina ihany koa ny andro.

Hatao ny sabotsy 26 jolay izao, ny tapany farany amin’ny “Rallye des Industries”. Hotan­terahina amin’io ny lalao ma­nasa-dalana sy ny famaranana lehibe. Hanaporofo ny fa­haizany sy ny paikadiny ireo mpifaninana taorian’ny fifantenana tamin’ny 12 jolay lasa teo. Eo amin’ny sehatry ny fa­nondranana, ny tontolo iainana ary ny politika indostrialy no hifaninanana amin’ny alalan’ny fitsapana telo mifandimby izay mitaky fahaiza-mamorona, fahaiza-manao ara-teknika ary vina lavitr’ezaka. Fa­namafisana ny fifandraisana eo amin’ny tontolon’ny fianarana ambony sy ny sehatra in­dostrialy no tanjona lehibe amin’ny hetsika, araka ny fa­na­zavan’ny Syndicat des In­dustries de Madagascar (SIM) sy ny agence Mercatis, mpikarakara ity fifaninanana “interuniversitaire” ity. Nodinihina ny vahaolana naroson’ny ekipa tsirairay sy ny fifanarahany amin’ny zava-misy iainan’ny sehatra ara-indostria eto an-toerana.
Hanokatra ny fifaninanana ny adihevitra mivantana ma­no­didina ny lohahevitra hoe “Ahoana no hahafahan’ny oniversite mandray anjara amin’ny fanatsarana sy fanavaozana ny sehatra indostrialy eto Madagasikara?”.
Nanome traikefa tsara sy fanatsarana fahaiza-manao ny fidirana anaty orinasa ity fi­faninanana ity, raha ny fanazavan’ireo mpandray anjara. Hisolo tena an’i Madagasikara amin’ny Herinandron’ny In­dostria ao amin’ny Sadc (SIW 2025) ny ekipa handresy amin’ity fifaninanana andiany voalohany, ny taona 2025, ity.

Henintsoa

Manohana mivantana ny hetsika Fihaonamben’ny fampiofanana, ny asa ary ny fampananasan’asa (CFME) ny orinasa Yas. Hatao etsy amin’ny Alliance Française Andava­mam­ba (AFT), ny 28 jolay hatramin’ny 2 aogositra ho avy izao, ny andiany faha-9. Fotoana hihaonan’ny matihanina mi­vantana amin’ny fampidirana mpiasa, ny mpianatra ary ireo mitady asa. Eo koa ireo rafitra mpampiofanana amin’ny sehatry ny asa.
Anisan’ny tanjon’ny CFME ny manoro lalana ny tanora sy ireo mitady asa, ny lalana aleha amin’ny fitadiavana asa, arakaraka ny diplaomany na ny fahaiza-manao ana­nany.
Hisy ny famelabelaran-kevitra, atrikasa miompana amin’ny fandraharahana. Eo koa ny mahakasika ny fampiofanana. Anisan’ny zava-dehibe ho hita eny ny tranga azo araraotina amin’ny tsenan’asa na fiofanana any ivelany amin’ny lafiny fandraharahana, ny niomerika. Tanjona ny hanamorana ny fifandraisan’ireo sehatra rehetra voakasika amin’ny toerana iray. Miisa 40 ny tranoheva hita eny amin’ny AFT Anda­va­mamba.

Njaka A.

Tranom-piantohana lehibe indrindra eto Madagasikara ny Assurance Aro. Tanjony ny hidiran’ny Malagasy amin’ny sehatry ny fiantohana isan-karazany.

Niorina ny taona 1935 ny orinasa fiantohana « La Préservatrice », niova ho «Préservatrice Madaga­sikara» ny taona 1974. Tao­rian’ny nandraisan’ny fanjakana ny orinasa vahiny, lasa Aro (Assurances Réassurances Omnibranches) ny anarany, ny taona 1975. Maro ny zava-bita tao anatin’izay 50 taona izay. Raha ny vokatra ara-bola, ny taona 2024, nahatratra 194,3 miliara Ar ny vola no­kirakiraina, nahitana fitomboana 8,28%, raha oharina ny taona 2023. Nitombo 9,36% ny fiantohana nataon’ny mpan­­jifa. Nitentina 15,6 miliara Ar ny vola niditra ny taona 2024, nitombo 40,3% raha oharina ny taona 2023. Nam­piakatra ny renivola madiodion’ny orinasa ho 398,9 miliara Ar izany (+13,7%). Tao anatin’ izay 50 taona izay, manodidina ny 500 000 ny olona efa nisitraka ny tolotry ny Aro. Mi­isa 29 ny masoivohon’ny Tra­nom-piantohana Aro ma­ne­rana ny Nosy.
Maro ny tolotra omen’ny Aro. Eo ny fiantohana mahazatra, toy ny fiantohana ho an’ ny fiarakodia, ohatra. Fa misy koa ny lafiny hafa, toy ny fiantohana amin’ny fitsinjovana ny fiainana (assurance vie), ny fandehanana any ivelany, ny ho an’ny voina sa­mihafa (fa­nanana may, tratry ny halatra, sns). Ankoatra ny maha tranom-piantohana azy, mampiasa vola amin’ny lafiny samihafa ny Aro. Atao izany, entina hanatevenana ny ki­tapombola, hitsinjovana ny ha­nonerana ara-bola ny mpan­jifa.
Entanina hiditra amin’ny fiantohana

Nilaza ny tale jeneraly lefitra misahana ny tsena, Raha­malivony Njaka, fa hita ny maha voalohany ny orinasa Aro eo amin’ny sehatry ny fi­antohana eto Madagasikara. Notsipihiny fa tanjona ho an’ ny hoavy ny hampiakarana ny tahan’ny Malagasy hiditra amin’ny sehatry ny fiantohana satria mbola 1% amin’ny Vo­katra anatiny ankapobeny (PIB) raha 2% ny atsy Afrika.
Nanao fotoam-pivavahana iraisam-pinoana ny Aro, omaly, teny amin’ny Ekar Ambatobe, nanamarihana izay faha-50 taon’ny orinasa izay.

Njaka Andriantefiarinesy

Hatao anio, any Cluses, ny dingana fahatelo amin’ny fiadiana ny “Masters 2025”, ta­ranja tsipy kanetibe. Niova ny firafitry ny ekipam-pirenena malagasy amin’ity. Najanona ary nosoloina an’i Yves i Zigle. Noho ny vokatra tsy dia nahafa-po loatra nasehon’ity tompondaka maneran-tany amin’ ny “tir de précision” ity, no an­ton’ izany, raha ny fanadiha­diana natao. Araka izany, hiaraka amin’ity i Baloty sy i Tiana­kely ary i Yves. Heverin’ny rehetra fa hahatohitra tsara ireo mpifanandrina aminy izy telo lahy ireto.
Raha tsiahivina, nahazo ny dingana voalohany i Mada­gasikara, avy eo resy teo amin’ ny ampahefa-dalana nandritra ny dingana faharoa ary tsy nahazo isa mihitsy. Hanarina io tsy fetezana io izany ry Yves, amin’ity. Manana isa 10 ny Malagasy taorian’ireo dingana roa vita ireo ary mipetraka eo amin’ny laharana fahatelo.
Mbola mitarika ny ekipa Riviera, amin’ny isa 14, arahin’ny Wild Card Loy, nahazo isa 14. Fahefatra mitovy samy ma­nana isa 7, ny ekipan’i Italie sy i Bonetto. Fahenina ry Andriantseheno Christian (Racl), isa 5 ary fahafito i Dylan Rocher, tsy manana afa-tsy isa 4.
Nisy fiovana ihany koa ny ekipan’i Italie satria tsy hiatrika ity dingana fahatelo ity i Diego Rizzi fa nosoloina an’i Co­metto. Mbola hiaraka kosa i Baudino sy i Riviera ary i Hat­chadourian, voalohany vonjimaika amin’ity.

Tompondaka

Tsy afaka handray anjara amin’ny “Grand Slam”hatao any Mongolie manomboka ny 25 jolay izao, ny malagasy mpikatroka, Rasoanaivo Razafy Laura. Nambarany fa noho ny olana eo amin’ny sidina no anton’izao tsy fahafahany mihazo an’i Mongolie izao. Tsy afaka miatrika ilay fiofanana ny 28,29,30 jolay izao ihany koa izy.

Milamina ny fandraisan’ny tananan’i Mahajanga ny fifaninanam -pirenena Asief 2025, hatao ny 1 hatramin’ny 15 aogositra izao, araka ny fifampiresahan’ny mpitantana ny Asief sy ireo Olobe tany an-toerana. Hatao ny 1 aogositra ny lanonana fanokafana.

Araka ny fikarohana natao omaly, tao anaty tambajotra-serasera, maro amin’ireo mpilalaon’ny Real Madrid, espaniola, mikasa haka ilay laharana faha-10 taorian’ny fialan’i Modric, tao amin’ity ekipa espaniola iray ity. Mandeha ny resaka fa mety i Kylian Mbappé, teratany frantsay, hahazo izany laharana faha-10 ny Real Madrid izany.

Naneho ny heviny ny mpanazatra ny Ankoay, taorian’ny lalao nifandonan’i Madagasikara tamin’ny ekipan’i Côte d’Ivoire, ny talata lasa teo. Fifaninanana tafiditra anatin’ny fanomanan-tenan’ny ekipa malagasy ho fiatrehana ny « Afrobasket 2025 » hatao any Angola, ny volana aogositra izao. “Lalao natao indrindra hijerena ny hanohizana ny lalana iny lalao iny”, hoy ny nambaran’ny Coach John Douaglin. Nifanandrina tamin’ny ekipa mihevitra ny hibata ny amboara amin’ny « Afrobasket 2025 » i Madagasikara. « Hita taratra tamin’ny endri-dalao nasehony fa ekipa tsara fanomanana ary tsy nitsitsy i Côte d’Ivoire. Nahafahan’ny Ankoay namantatra ireo rehetra mbola tokony hohatsaraina iny lalao iny », hoy hatrany ny mpanazatra. Tsiahivina fa isa 86 no ho 55 no nandavoan’ny Côte d’Ivoire an’i Madagasikara, tamin’ny lalao
fitsapana natao ny talata lasa teo, tany Paris. Natanjaka sy nanindry mafy ny Ivorianina hatrany am-piandohana, saingy nahavita nampifandanja ny lalao ny Ankoay, nandritra ny ampaham-potoana voalohany. Tsy naharitra anefa izany fa nihoaran’i Côte d’Ivoire lavitra i Madagasikara hatramin’ny
fiafaran’ny lalao. Tsiahivina, efa nisy lalao fitsapana roa nataon’ ny Ankoay tao Paris, ny herinandro lasa teo, ary nahazoany fandresena avokoa.

Mi.Raz

Efa dila ny fe-potoana. Omaly no fotoana farany nomen’ny Kaonfederasionina afrikanina handefasana ny lisitry ny Barea A’, izay hiatrika ny “Chan 2024”. Hatramin’ny omaly, ora nanoratanay, tsy mbola nivoaka izany. Raha tsy misy indray ny fiovana farany, hivoaka anio.

Afaka sivy andro eo sisa, hiatrika ny “Chan 2024”, izay hotontosaina any Tanzanie, Kenya ary Ouganda, ny 2-30 aogositra ho avy izao, i Madagasikara. Hatramin’ny omaly alina, tsy mbola nivoaka ny lisitry ny Malagasy mpilalao handrafitra ny ekipam-pire­nena Barea de Madagascar A’. Raha ny fantatra nefa, omaly io ihany ny fe-potoana farany nomen’ny Kaonfederasionina afrikanin’ny baolina kitra handefasana ny lisitr’ireo mpilalao anivon’ny firenena tsirairay avy mifanintsana amin’ity Chan ity. Nilaza ny loharanom-baovao iray eo anivon’ny Federasionina malagasin’ny baolina kitra (FMF), fa tsy maintsy havoaka amin’ity herinandro ity izany. Misy amin’ ireo pejy anaty tambajotran-tserasera, izay mikarakara ny fifaninanana divizionina voalohany eto Madagasikara, « Pro League », milaza fa raha tsy misy ny fiovana, hivoaka anio izany. Mametra-panontaniana amin’ity zava-misy ity ny mpan­kafy baolina kitra. « Inona ny mahatonga izany, raha efa omaly tokoa ny fe-potoana farany? », hoy ny mpankafy baolina kitra iray. Andrasana amin’ity herinandro ity indray izany io lisitra io. Tsara ny mam­pahatsiahy fa zava-dehibe ho an’ny maro ny mahafantatra ny mpilalao handrafitra ny ekipam-pirenena. Ireo firenena any ivelany mampahafantatra izany amin’ny haino vaky jery sy ny vaovao maro, ary ny tam­bajotran-tserasera.

Iza amin’izy 42 lahy?
Ampahatsiahivina ihany fa mpilalao 42 no nantsoina ha­monjy ny fifantenana izay natao teto an-toerana. Ary firy amin’izy ireo no entina hiaro ny voninahi-pirenena mala­gasy. Fanamby lehibe miandry ny Malagasy mpilalao ny ha­namontsana ireo zava-bitan’ ny teo aloha. Tamin’ny taona 2023, laharana fahatelo ny Barea A’. Ampahafantarina ihany fa iray vondrona, “B”, misy ny Malagasy, i Centra­frique, i Mauritanie, i Tanzanie ary i Burkina Faso.

Fitia Randria

Notanterahina tetsy Am­bohijatovo, omaly, ny fandraisan’ny minisitry ny Tanora sy ny fanatanjahantena (MJS), Moustapha Marson Abdulah, an’ireo atleta mal­a­gasy mpilomano. Hiatrika ny fiadiana ny ho tompondaka maneran-tany, izay hotontosaina any Singapour, ny 27 jolay hatramin’ny 3 aogositra ho avy izao, izy ireo.

Natolotra azy ireo tao anatin’ny fomba mangarahara, araka ny fitsipika efa nape­traky ny filoham-pirenena, Rajoelina Andry, ny taratasy manamarina fa nahazo fankatoavana avy tamin’ny filanke­vitry ny minisitra ny fanoha­nana azy ireo. Fanampiana mitentina 91 839 500 Ariary no homen’ny fanjakana ho an’ireto delegasionina mala­gasy ireto.
Nilaza moa ny atleta rehetra fa vonona izy ireo ny ha­nome ny 200 isan-jato, tsara indrindra avy amin’izy ireo. « Hisaorana ny fanjakana na­nolotra fanampiana tahaka izao, ary manome toky anareo Malagasy izahay fa hiezaka ny hanome ny tsara indrindra avy aminay. Fifaninanana avo ilay hatao any, ary inoana fa tsy hitsanga-menatra ny Mala­gasy, hanome ny 200 isan-jato avy aminay», hoy Rabejaona Holy Antsa, vehivavy mala­gasy mpilomano efa niatrika ny lalao Olympika 2024, tany Paris farany teo.

Araka ny fanazavana voaray, hanainga anio, ho any Singapour, ireo delegasionina miisa enina, ahitana atleta efatra, roa lahy sy roa vavy.

Nohamafisin’ny minisitra Moustapha Marson Abdulah fa raha tsara ny vokatra azon’ izy ireo, hifampiresaka amin’ ny Filoham-pirenena izy mba handray azy ireo mialoha ny 25 desambra ho avy izao.

Nanolotra vatsin-dalana ho an’ny Ankoay

Ankoatra izay, noraisin’ny minisitry ny Tanora sy ny fanatanjahantena (MJS), tao amin’ ny biraony ihany koa ny ekipa nasionaly, vehivavy, amin’ny taranja basikety lalaovin’olona telo, Ankoay. Nanolotra vatsin-dalana ho azy ireo ity mpitantana ny fanatanjahantena eo anivon’ny rafi-panjakana ity. Tsiahivina fa hiatrika ny fifa­ninanana “Women’s Series FIBA 3×3, izay hotontosaina any Azerbaidjan, ny 26 hatramin’ny 27 jolay ho avy izao, ny Ankoay.

Raha ny filazan’izy ireo teny an-toerana, hanainga anio ihany koa ny Ankoay vehivavy, ary nampanantena izy ireo fa hiezaka ny hanome izay fara-heriny mba hitondra vokatra tsara mandritra io fifanintsanana io. Tsara ny mampahatsiahy fa ny Ankoay no nandrombaka ny “Fiba 3X3, izay natao teto Madagasikara, ny taona 2024 lasa teo.

Ho avy eto ireo mpilalaon’ny NBA

Nambaran’ny minisitra, omaly, teo imason’ireo vehi­vavy mpilalao ao amin’ny An­koay, fa ho avy eto Madagasi­kara, ny volana aogositra, ireo mpilalaon’ny NBA kalaza teo aloha. Anisan’izany i Anthony Tolliver, lehilahy mpilalao kalazan’ny NBA sy i Sylvia Fowles, vehivavy WNBA. Haharitra herinandro eo izy ireo no hitsidika an’i Madagasikara, raha tsy misy ny fiovana, ny 19 – 25 aogositra. Hisy ny lalao ara-pirahalahiana hiarahana manao amin’ireto kalazan’ny fifaninanana basikety malaza any Etazonia ireto, mandritra io fandalovany eto io.

Nanatontosa : Fitia Randria

Manondro fikambanana iray manana fahefana amin’ny mponina mi­toetra ao amin’ny faritany iray voafaritra ny Fanjakana ara-politika. Misongadina amin’izany ny fisian’ny hoe herim-ba­hoaka na herim-panjakana: Ta­fika, polisy, fitsarana. Eo koa ny fahefana manangana sy mam­pihatra lalàna. Manana endrika samihafa ny Fanja­kana: demokraty na jadona, tokana na federaly… Mety hiovaova ny firotsahany amin’ny sehatry ny toekarena sy sosialy.
Ara-pandaminana, endriky ny fikambanana foibe ampiasain’ny fiarahamonina iray hi­tantana sy hifehy azy ny Fan­jakana. Ny famaritan’ny mpahay fiarahamonina, i Max Weber, no be mpampiasa ny amin’izay lafiny izay: antoko politika mitazona ampihimamba amin’ny fampiasana ara-da­làna ny herisetra ny Fanja­kana. Fampiasana Tafika sy po­lisy ary fitsarana izany. Miara-dalana amin’izany ny fanaovana sy fampiharana lalàna. “Raha mbola misy ny Fanjakana dia tsy misy fahalalahana; rehefa manjaka ny fahafahana dia tsy hisy Fan­jakana intsony”, hoy i Lénine izay.
Eo amin’ny sehatry ny andrimpanjakana, azo raisina ho toy ny fahefam-panjakana sy faneriterena iombonana izay ananan’ny firenena amin’ny olom-pirenena sy ny isam-batan’olona ny Fanjaka­na. Mba hahazoana antoka fa manjaka ny antsoina hoe tombontsoan’ny besinimaro ny Fanjakana amin’izay. Miaraka amin’izany ny etika amin’ny soa ho an’ny vahoaka na ny soa iombonana.

Nivoatra ny endri-panjakana
Rehefa nandeha ny fotoana, nisy endri-panjakana isan-karazany nivoatra. Nanama­rina ny fisiany tamin’ny fomba samihafa izany : zo avy amin’ Andriamanitra, ohatra, ny fitantanana Fanjakana na ny Fanjakana. Eo koa ny petra-kevitra hoe fifanarahana sosialy ny Fanjakana. Miasa amin’ny fomba samihafa izany rehetra izany. Amin’izao fotoana izao, ny fanjakana-firenena maoderina no endrika lehibe indrindra amin’ny Fanjakana, fa tsy mitovy amin’ny Fanja­kana ny firenena. Mamaritra ny Fanjakana manjaka toy ny vondron-tany voaorina ny lalàna iraisam-pirenena, izay mi­hatra amin’ny mponina maharitra ny lalàna ao aminy. Ahitana andrimpanjakana izay ampiharana ny fahefana sy ny fahefana manan-kery izany.
Ny fanjakana ilazana governemanta sy firenena ary fiandrianam-pirenena
Azo avahana amin’ny governemanta ny Fanjakana. Ny Fanjakana no fikambanana, raha vondron’olona manokana na biraom-pitantanana izay mifehy ny fitaovan’ny Fanjakana amin’ny fotoana iray kosa ny governemanta. Ny governemanta no fomba ampiasana ny fahefam-panjakana. Amin’izany, mampiasa governemanta samy hafa mifandimby ny Fanjakana. Zavatra ara-tsosialy tsy azo tsapain-tanana sy tsy ara-batana ny Fanjakana, fa vondron’olona manana fahefana manery kosa ny governemanta. Ahit­ana vondron’olona manokana sy manana tombontsoa ny governemanta tsirairay nifandimby, izay manao ampihimamba ny fanapahan-kevitra politika ary sarahin’ny sata sy ny fandaminana amin’ny va­hoaka amin’ny ankapobeny.
Azo avahana amin’ny foto-kevitra hoe “firenena” koa ny Fanjakana, izay manondro ny fiarahamonina ara-kolontsaina sy ara-politikan’ny olona amina tany na firenena iray voafaritra. Manondro toe-javatra izay misy foko tokana na iray fiaviana mifandray amin’ny Fanj­akana iray manokana ny fanjakana-firenena amin’izany, ara­ka ny fijerin’ny mpandinika sasany.
Zo manokana ampiasana fahefana ara-politika amin’ny faritra ara-jeografika iray kosa ny fiandrianam-pirenena. Fa­maritana na hevitra saro-takarina izany, izay azo dinihina amin’ny fomba fijery ara-tsosialy sy ara-dalàna. Ny lalàna iraisam-pirenena dia manome fepetra hanekena ny fanjakana ho toy ny fiorenana na fisiana manokana eo amin’ny sehatra iraisam-pirenena. Miresaka momba ny fanjakana manjaka koa izay. Noho izany, ny Fan­jakana manjaka dia fikambanana ara-politika manana fahefana faratampony sy mahaleo tena amin’ny faritany voafaritra ary eken’ny Fanjakana hafa.

Fitaovana politika sy fitantanana ny Fanjakana
Tantanin’ny mpitondra voafidy sy ny mpiasam-panjakana ny Fanjakana, izay midika fa sady ara-pitantanana no ara-politika ny Fanjakana. Misy fizarana asa sosialy eo amin’ireo sokajina mpiasa roa ireo. Amin’ny ankapobeny, ahitana izay nofaritan’i John Locke ho governemanta sivily, ohatra, ny Fanjakana. Sampana mpanatanteraka sy mpanao lalàna ary fitsarana mbamin’ny fitaovana ara-miaramila sy fitantanan-draharaha iray manontolo izany: mpitandro filaminana sy fitantanana. Andrimpanjakana mifandray tsy tapaka ny Fanjakana, samy manana kolontsaina miavaka, izany hoe, tontolo misy dikany sy fomba fanao samihafa. Sady tsy iray no tsy mitambatra àry ny fanjakana raha izany. Sehatra iray ahitana kolontsaina sy lojikan’ny andrimpanjakana indraindray mivelatra sy miara-miaina koa.

Ny fanjakana sy ny fiharian-karena
Nanomboka tamin’ny taonjato faha-XX, nitombo tsikelikely ny Fanjakana. Ny anjaran’ny Fanjakana eo amin’ny toekarena ny fanjakana-zandary, izay tsy nanao afa-tsy ny fitsarana tamin’ny alalan’ny mpitandro filaminana sy ny Tafika, dia nosoloina ilay hevitra hoe fanjakana fiahiana. Voaavaka tamin’izany koa ny hoe fanjakana liberaly sy ny sosialy-liberaly, ohatra. Nifindra avy amin’ny fanjakana fampiharana ny filaminana amin’ny alalan’ny polisy sy ny Tafika ary ny rafi-pitsarana mankany amin’ny fanjakana ara-tsosialy izany. Tsy inona fa fampiraisana ny firenena amin’ny fanabeazana ho an’ny daholobe, ohatra.
Amin’izao fotoana izao, mety ho nifindra tany amin’ny Fanjakana mpanentana ara-toekarena: fanohanana amin’ny sehatry ny toekarena amin’ny alalan’ny hevitra hoe mampitombo, ohatra amin’ny alalan’ny politikan’ny asa lehibe.

R. Nd.

Anisan’ny ankafizin’ny olona amin’ny resaka lasopy ny silamangany. Araka ny fanadihadiana natao teny amin’ireo mpivarotra eny Analakely, omaly, hita ho man­deha tokoa ny silamangany, saingy somary sahirana ireo mpivarotra manao izany, eny an-toerana. Nilaza ny mpivarotra hena sy taolana iray eo amin’ity tsena an-dRenivohitra ity fa maro amin’ireo olona eny an-toerana no manao lasopy ary misy amin’izy ireo no maka 10 kilao, raha toa ka eo amin’ny 2 na 3 kilao eo no alain’ny ankamaroany.
«Tena mandeha mihitsy aloha ny lasopy rehefa ririnina tahaka izao. Izahay mivarotra ny silamangany izao, tsy dia sa­hirana mandafo azy itony satria maro ireo maka sy mila izany hanaovana lasopy na ha­naovana fangaron-daoka”, hoy ny mpivarotra taolana sy silamangany iray eny an-toerana.
Etsy ankilany, ireo mpivarotra lasopy atao amin’izany milaza fa manao “indraindray” ny tsenan’izy ireo ka tsy voafaritra na mandeha ny tsena na tsia. “Tsy mitovy ny tamin’ny taona lasa mihitsy ilay tsena tamin’ity ririnina ity. Ta­min’ny 2024 izao, nahalafo be izahay, saingy tamin’ity, nanahirana kely ny maka entana maro. Jndray andro izahay mahalafo ihany ary misy fo­toana tena mihisatra ny fandehan’ny tsena eto aminay”, hoy ny mpivarotra lasopy iray eny Analakely nanontaniana.

6 000 Ar ny kilaon’ny silamangany

Tsy niova mihitsy ny vidin’ ny taolana silamangany eny amin’ireo mpivarotra izany, eny Analakely. Mbola voatazona ho 6 000 Ar ny vidin’ny iray kilao. “Na dia hita fa mandeha ary izy io, mbola hotazominay amin’ny vidin’ny 6 000 Ar hatrany izany. Tsy niova mihitsy izy io, fa mijanona amin’io vidiny io ihany aloha hatreto”, hoy hatrany ilay mpisehatra amin’ny fivarotana taolana sy silamangany eny an-toerana.
Araka ny fanazavana azo avy amin’izy ireo, misy amin’ireo mpanao lasopy ireo ihany koa no maka ny “troka”. 3 000 Ar ny vidin’ny kilao amin’izany.

Samy manana ny vidiny ny lasopy eny Analakely

Tsy mitovy ny vidin’ny la­sopy eny Analakely, araka ny fidinanana ifotony natao omaly, teny an-toerana. Misy amin’izy ireo mivarotra izany eo amin’ny 1 000 hatramin’ny 2 500 Ar. Ao kosa ireo manafangaro izany amin’ireo singa maro samihafa, ary mivarotra izany amin’ny sarany 5 000 Ar.
“Ny anay izao, afangaro amin’ny atody sy “van-tan”, mba hanome tsiro azy tsara, na hatao amin’ilay hoe “spécial” ny anarany, 5 000 Ar moa ny vidin’izany eto aminay. Misy amin’ireo olona mantsy, tia manjifa ilay lasopy mifangaro atody sy silamangany ary totokena na hena-baolina”, hoy ny mpanao hotely iray eny amin’ity tsena lehibe ity.
“Ilay somary kely ireny ny hena amin’ilay silamangany, amidy 1 000 Ar amin’ireo olona. Fa ilay somary ngeza kosa, tsy maintsy amidin’izy ireo 3 000 na 2 500 Ar.” Nambaran’ny mpanao lasopy iray eny Analakely.
Nomarihin’izy ireo hatrany fa ireo legioma ihany no tena ampiasain’izy ireo rehefa manao itony silamangany itony.

Nanatontosa : Fitia Randria

Tafakatra 5t/ha ny voka-bary azon’ny tantsaha nampihatra ny teknika Papriz. Nampidi-bola 300 000 Ar ny velaran-tany 10 ara, raha 80 000 Ar ho an’ireo nampihatra ny fambolena nentin-drazana. Tanteraka izany vokatry ny fiaraha-miasan’ny CFFAMMA sy ny Fofifa. Miisa 153 ny teknisianin’ny minisitera Minae nahazo fiofanana hampiofana ho an’ny tantsaha 3 966.

Atao any Luanda Angola ny fivorian’ny minisitra momba ny fizahantany sy ny fitaterana ana habakabaka aty Afrika. Nanomboka ny 22 jolay teo izany, ka anisan’ny nandray anjara ny minisitry ny Fizahantany sy ny asa tanana malagasy, Rtoa Dewa Viviane. Misy ny atrikasa, ny famelabelaran-kevitra, ny fifanakalozana traikefa, mandritra ity fotoana ity.

Miisa 11 ny trano fandraisam-bahiny sy fisakafoana nahazo fahazoan-dalana hisokatra any Sainte-Marie na Nosy Boraha. Tanjona ny hametrahana ny fanarahan-drafitra sy ara-dalàna amin’ny sehatry ny Fizahantany any an-toerana. Ao anatin’ny paikadin’ny fanjakana (PGE) ny fampiroboroboana ny maha olona, manohana ny matihanina sy ny famoronan’asa.

Manana ny andraikitra raisin’ny orinasa eo amin’ny so­sialy ny orinasa Star, ankoatra ny maha orinasa ara-toekarena sy indostrialy azy. Napetra­ka ny tetikasa Kopakelatra mi­fantoka amin’ny fitsinjovana ny tontolo iainana. Angonina ny tavoahangy plastika efa ni­asa, tsy anavahana marika, avadika ho vokatra vaovao azo ampiasaina indray amin’ny fiainana andavanandro. Mi­isa 133 ny vata fanangonana miparitaka any amin’ny toerana samihafa, iarahan’ny Star amin’ny mpiara-miombon’antoka.
Maromaro ny dingana arahina amin’ny fanodinana ny tavoahangy plastika efa niasa. Angonina, diovina, potsehina ary ahodina ho lasa vokatra vaovao. Mahatratra 5,4 tapitrisa isa, manodidina ny 156 taonina, no voaangona na­nomboka ny taona 2019, na­vadika ho potina plastika na koa karazana kofehy madinika atao anaty akanjo. Havadika ho akanjo, na bolongany rarivato fanao amin’ny tokotany (pavé, autobloquant), seza, latabatra, « doudoune », sns.

Toekarena maitso
Voahaja ny fenitra amin’ny fanodinana, manaja sy tsy mandoto ny tontolo iainana amin’ny famokarana ireo voalaza ireo. Hitarina any amin’ny faritra hafa ny toeram-panangonana ny tavoahangy plastika.
Manana anjara amin’ny la­finy toekarena ny fisian’ny fi­ha­riana toy izao. Satria, ma­moro­na sy manome asa ny ta­nora, nefa sady mikajy ny tontolo iainana, mirona any amin’ny atao hoe «Toekarena maitso».

Njaka A.

Nisy ny fihaonana teny amin’ny Lapan’Ambohitsirohitra, omaly, mahakasika ny raharaha Jirama. Nanatanteraka izany, andaniny, ny solontena avy amin’ny fanjakana, nahitana ny ao amin’ny Holafitry ny prezidansa (ny talen’ny Kabi­netra sy ny Sekretera jeneraly), ny avy amin’ny minisitera voakasika, minisiteran’ny Fitsarana (Minjus), ny Toeka­rena sy ny fitantanam-bola (MEF), ny Tahirimbolam-panjakana, ny Angovo sy ny akoranafo (MEH). ankilany kosa ny solontenan’ny mpiasan’ny Jirama.
Votoatin’ny fihaonana ny hijerena amin’ny antsipiriany ny momba ny sata vaovao an’ny Jirama, araka ny resaka nifanaovana teny amin’ny Lapan’Iavoloha, ny 17 jolay lasa teo. Fantatra fa eo am-panomanana ny dinika manaraka ny roa tonta amin’ny famaranana mahakasika ity raharaha ity.
Raha tsiahivina, nanome toky ny filoha Rajoelina Andry, tamin’ilay fihaonany tamin’ny mpiasa, fa mijanona ho orinasam-panjakana ny Jirama. Tsy misy ny fampihenana na fandroahana mpiasa. Ho hita eo ny tohin’ny raharaha.

Njaka A.

Dans un contexte où les événements sensibles se multiplient sur la Grande île, il est devenu presque systématique que la parole officielle revienne au président Andry Rajoelina pour éclaircir des dossiers délicats. Une question s’impose, à quoi servent réellement les services de communication des différents ministères, souvent réticents ou lents à informer le public voire même les responsables? L’affaire récente d’Ambohimalaza, marquée par un drame où 31 personnes ont perdu la vie lors d’une célébration, en est parfaitement un exemple de cette tendance. Une polémique autour d’une suspicion d’empoisonnement a enflé sur les réseaux sociaux, notamment sur Facebook, très actif dans le pays. Là où une communication claire aurait pu apaiser les esprits, ce vide a été comblé par des rumeurs et des informations non vérifiées.
L’opposition politique a exploité cette situation pour critiquer vertement l’Etat et son incapacité à gérer la véracité sur cette situation. Face à ce silence ou ces communications insuffisantes, le président Rajoelina, qui avait déjà évoqué ce dossier quelques semaines plus tôt, a été contraint de reprendre la main. Il a annoncé qu’il s’exprimera demain soir lors d’une émission spéciale sur la chaîne nationale pour tenter ainsi de restaurer un climat d’apaisement et de confiance au sein de la population. Dans d’autres dossiers sensibles, comme la crise avec les personnels de la Jirama, là encore, le chef de l’Etat semble être la dernière ligne de défense gouvernementale, souvent après que les situations aient déjà dégénéré. Cela montre la faille et la faiblesse importante dans la gestion de la communication publique à Madagascar. Dans un monde où les réseaux sociaux influencent massivement l’opinion, toute carence d’information officielle crée un terrain propice aux rumeurs, aux conspirations et aux divisions. Les conséquences ne sont pas anodines, surtout une perte de confiance dans les institutions. Les autorités doivent repenser en profondeur leur approche de la communication en temps réel, afin d’informer régulièrement les citoyens, éviter les malentendus. Une communication proactive et transparente pourrait non seulement renforcer la crédibilité de l’Etat, mais aussi préserver la cohésion sociale d’une nation.

F.M

Face à la crise sanitaire engendrée par un empoisonnement, ayant causé de nombreux décès, le président de la République, Andry Rajoelina, a annoncé la convocation des ministres concernés à Iavoloha. Sur sa page officielle, le chef de l’Etat a réaffirmé que sa « priorité a toujours été de dire la vérité au peuple malgache ».

Dans cette optique de transparence, le président Rajoelina allait convoquer les ministres concernés à Iavoloha. Par la suite, demain à 20 heures, le président s’adressera à la population au cours d’une émission spéciale, laquelle sera diffusée en direct sur TVM et RNM. L’objectif étant de couper court à la polémique et de « fournir tous les rapports et d’apporter les informations nécessaires afin que les Malgaches, principalement les familles des victimes, soient au courant de tout ».
Pas plus tard que le 19 juin, le président de la Ré­publi­que a déjà consacrée une émission spéciale sur les chaînes nationales, au cours de laquelle il a décortiqué plusieurs sujets sensibles, notamment l’empoisonnement à Antananarivo et l’intoxication alimentaire à Mahajanga et Toamasina, ainsi que le problème de la Jirama.

Déclaration des organisations de la société civile
Les citoyens sont préoccupés par l’empoisonnement et les cas d’intoxication qui sé­vissent dans quelques régions et qui ont coûté la vie à de nombreuses personnes notamment, ceux d’Ambohi­malaza dans la région Anala­manga, d’Ambositra, de Toa­masina et de Mahajanga. Face à ces cas, les 440 OSC ont élevé leurs voix et ont demandé la prise de responsabilité des autorités compétentes.
Elles ont demandé la mise en place d’un contrôle et d’un suivi rigoureux et régulier des marchandises, des produits et des denrées alimentaires arrivant à Madagascar et vendus sur le marché ; de fournir des informations véridiques, fiables et scientifiques sur les in­toxications et empoisonnement afin de prévenir de tels incidents sur toute l’île.
Les OSC ont demandé la prise de responsabilité de la Justice, la diligence des forces de l’ordre dans les enquêtes et d’en faire une priorité afin de produire des résultats réels à partager avec les citoyens et le public.
Des banderoles ont été déployées en signe de revendication et de solidarité avec les familles des victimes afin que la vérité soit révélée.

N.A

Lehilahy mpangarom-paosy sady mpanao sinto-mahery voasambotry ny polisy teny Anosy, ny alatsinainy 21 jolay teo. Nifanenjehana io olon-dratsy avy nanao ny asa ratsiny io. Tratra izy ka nosavaina. Finday halatra miisa efatra sarona teny aminy. Nentina natao famotorana teny anivon’ny kaomisarian’ny polisy ity farany.
Taksiborosy mampitohy an’i Mahajanga sy Antananarivo, tra-doza teny amin’ny lalam-pirenena fahefatra, teo Mahatsinjo, ny alin’ny alatsinainy hifoha ny talata 22 jolay teo. Nentina namonjy toeram-pitsaboana aty Antananarivo ny mpandeha iray voa mafy raha toa ka nalefa ao Andriba ny roa hafa naratra. Tsy nisy aina nafoy.
Voasambotry ny zandary ny lehilahy iray niafina tao ambadiky ny fanariam-pako, tao amin’ny kaominina Mahitsy, ny alin’ny 20 jolay teo. Miandry mpandalo hendahina io olon-dratsy io. Nahatrarana antsy niampy vy teny aminy.
Notrobaran’ny olon-dratsy antsy ny lehilahy iray, sady voaroba, tao Amparatanàna, Fenoarivo Atsinanana, ny zoma 18 jolay teo. Voatery nesorina ny voa an’io lehilahy naratra io.