« Educ’tour » : un parcours immersif au cœur du patrimoine documentaire malgache

Les Nouvelles - mer, 06/11/2025 - 07:32

«Faire découvrir l’importance des archives dans la construction de la mémoire collective, la préservation
de l’identité culturelle et la garantie des droits par les générations futures», c’est l’essence même du circuit éducatif «Educ’tour» inauguré hier à Antananarivo dans le cadre de la Journée internationale des archives.
L’Educ’tour, un parcours à la fois ludique et instructif, a vu la participation des
étudiants au sein de la mention Histoire de l’université d’An­­tananarivo (parcours Information, Documenta­tion, Archivistique et Mu­séo­logie), des élèves issus du Lycée Ambohijanaka, membres du Réseau des écoles associées de l’Unesco (résEAU) et de la presse. «Si un patrimoine documentaire venait à disparaître, c’est toute l’histoire de l’humanité qui s’efface avec. D’où la création du Comité national malgache Mémoire du mon­de en septembre 2021, dont la mission fondatrice est d’assurer l’identification, la préservation et la promotion de cet héritage du passé», souligne Manda Ravelojao­na, secrétaire général de la Comnat-Unesco.
L’itinéraire comprend la visite des Archives royales à Tsaralalàna, inscrites sur le Registre international Mé­moire du monde depuis 2009, de la Bibliothèque nationale de Madagascar (BNM) pour y découvrir les fonds manuscrits riche de 10.000 ouvrages, ainsi que les archives iconographiques et l’inestimable trésor constitué de milliers de photographies anciennes de Madagascar dont certaines sur des plaques de verres, des fonds sonores, des cartes géographiques ainsi que des films documentaires. L’Educ’tour a également fait halte aux archives de l’église FJKM à Faravohitra dont le fonds documentaire, amassé depuis l’arrivée des premiers missionnaires en 1823, est estimé à une dizaine de tonnes. Il en est également à Isoraka, aux archives de la mission norvégienne, établie à Madagascar depuis 1872. Enfin, il y a le jeune Musée de la Photographie d’Andohalo mais qui compte déjà plus de 100.000 photographies couvrant plus d’un siècle d’histoire.
«Nous nous mettons un point d’honneur à inventorier, restaurer, numériser et diffuser nos fonds à l’ère de tout numérique. Jusqu’ici, 69.000 photos ont été numérisées sur les 500.000 conservées à la BNM», confie Holy Raveloarison, chef de département pour la conservation, la promotion et la diffusion des documents iconographiques au sein de la BNM.
Pour Ryan Ralainirina, étudiant en 2e année en histoire, le fonds d’archives constitue «des outils incontournables qui nous accompagnent au quotidien dans nos études et notre travail de recherche, pour mieux connaître le passé, comprendre le présent et construire l’avenir».

Joachin Michaël

Catégories: National

Malagasy Design Gaze : des pièces d’exception exposées au Flow Gallery Ivandry

Les Nouvelles - mer, 06/11/2025 - 07:31

Depuis le 7 juin et jusqu’au 21 juin se déroule au Flow Gallery à Ivandry, le tout premier Design Fair dénommé « Malagasy Design Gaze ». Sept talentueux artistes participent à cet événement en y présentant des pièces d’exception.

Les artistes malgaches ont du talent. Cepen­dant, la curatrice de Malagasy Design Gaze, Ihoby Rabarijohn, a choisi minutieusement les participants à travers des critères basés sur le travail et la finesse de leurs œuvres. Entre autres, la maitrise de la technique, les matières utilisées… Chaque participant a sa spécificité et propose une exposition de qualité supérieure. Pour dire que Ma­lagasy Design Gaze possède l’esprit de cabinet de curiosité qui présente des pièces rares, fascinantes et surtout belles. Il en est ainsi des sept designers de différents styles qui exposent jusqu’au 21 juin au Flow Galle­ry à Ivandry. Pour cette première édition, le thème est le «Design vivant», où chaque artiste présente à sa manière ses créativités en relation avec la nature.

Les artistes participants
Habitant au Cambodge depuis deux décennies, le styliste et spécialiste en haute texture, Eric Raisina figure parmi les sept participants, en présentant sept pièces dans lesquelles il évoque les paysages qui lui rappellent Madagascar.
Pour Ando Ramanan­tsoa, spécialiste en céramique, elle dévoile cinq pièces, où elle réinterprète à sa manière la nature morte.
Saïda Augustine, jeune artiste visuelle, démontre que l’on peut ajouter de la broderie sur les feuilles mortes.
Pour sa part, Chloé Soa­faniry travaille toujours sur le tressage traditionnel, tandis que Iandry Randriaman­droso propose une série de design graphique où il met en avant la paix et l’amour à travers des signes de main.
Georges Floret et les ateliers d’Analakely quant à eux, présentent leur travail exceptionnel de paravent réalisé avec du mica, des luminaires en quartz.
De son côté, Fanja R. dévoile ses talents en design minéraux, en joaillerie et recyclage.
Enfin, Kiady Ratovoson propose six pièces, dont trois bancs et trois tabourets en varongy et sisal.
Par ailleurs, un programme hors les murs se tient aussi à la Fondation H à Analakely, où des extraits des œuvres de quelques participants à cet événement y sont exposés.

Holy Danielle

Catégories: National

Pentecôte 2025: neuf morts et 268 consultations au CHU-JRA

Les Nouvelles - mer, 06/11/2025 - 07:30

Le Centre hospitalier universitaire Joseph Ravoahangy Andrianavalona (CHU-JRA) Ampefiloha a délivré le bilan officiel des festivités de Pentecôte, hier.

Dans les deux services d’accueil des urgences, notamment au niveau du service des urgences chirurgicales et le service de réanimation médicale, l’hôpital de référence de la ville a enregistré au total 268 consultations et neuf décès durant les deux jours de fête de Pentecôte.
Au niveau du service des urgences chirurgicales, 245 personnes y ont été prises
en charge durant les deux jours, soit 123 personnes dimanche, et 122 autres le lundi de Pentecôte.
Les accidents à responsabilité civile se trouvent cette année en haut du classement, avec 74 consultations dont 13 hospitalisations. Ensuite viennent les accidents de la circulation qui ont envoyé 58 personnes à l’hôpital, parmi lesquelles, huit ont dû être hospitalisées à cause de la gravité de leur cas. Puis viennent après les accidents domestiques, accidents sur la voie publique et autres…
Au niveau du service de réanimation médicale, les médecins de permanence ont eu à intervenir sur 23 patients au cours des deux jours. Dimanche, sur un homme en coma éthylique et deux hommes et une femme ayant tenté de se suicider, un enfant victime d’une intoxication alimentaire, une femme victime d’un accident vasculaire cérébral (AVC)…

Cas compliqués…
Sur les neuf décès enregistrés, deux ont été notés au service des urgences chirurgicales. Il s’agit d’une personne victime d’une rupture d’anévrisme. Une autre personne est décédée des suites d’un AVC hémorragique. «Les urgentistes se sont confrontés à des patients dont les cas étaient compliqués. Ce qui a conduit à leur mort malgré les interventions médicales», indique-t-on.
Trois décès ont été par contre enregistrés au niveau du Service de réanimation médicale, dont deux femmes décédées le dimanche de Pentecôte, et un homme le lundi de Pentecôte. Les quatre autres décès sont des cadavres qui ont été déposés à l’hôpital durant les deux jours dont deux victimes d’accident de la route acheminées au service des urgences médicales et deux autres au service de réanimation médicale.

ATs.

Catégories: National

Faha-10 taonan’ny UPPM: Nomena ny mari-boninahitra ny mpaka sary

Les Nouvelles - mar, 06/10/2025 - 07:56

Nifarana ny sabotsy teo, ny fanamarihana ny faha-10 taonan’ny Union des photographes professionnels de Madagascar, na ny UPPM. Notontosaina ny sabotsy teo, tetsy amin’ny Radisson Blu, Tana Water Front ny lanonana nanamarihana izany, izay nanomezana ny mari-boninahitry ny kanto ireo mpaka sary matihanina.
Samy naneho ny maha mendrika izao fanomezana mari-boninahitra izao ireo nandaha-teny, na ny minisiteran’ny Serasera sy ny kolontsaina izay nanolotra, na ny mpikambana ao amin’ny UPPM izay notolorana. 4 no nomena ny « Commandeur de l’Ordre des Arts, des Lettres et de la Culture », ka anisany i Fidisoa Ramanahadray, anisan’ireo mpaka sary zokiny. 5 kosa no nahazo ny « Officier » ary 9 tamin’ny laharam-boninahitra « Chevalier ». Ankoa­tra ireo, nankasitrahana ihany koa ireo mpikambana taloha, izay nitondra ny anjara birikiny tao amin’ny fikambanana.
Zava-dehibe ho an’ny UPPM ny fanomezana mari-boninahitra ireo mpikambana, izay midika fa manana ny toerany eo amin’ny tontolon’ny zavakanto ny asan’izy ireo. Midika ihany koa fa asa miroborobo ny sary pika, ka miavaka tsara ny matihanina sy mpankafy sary fotsiny. Mana­porofo ihany koa fa velona sy miaina ny fikambanana, ary anisan’ireo mihetsika indrindra amin’ny tontolon’ny zavakanto eto Madagasikara. Po­rofon’izany ireo hetsika marobe efa tontosa. Mbola maro koa anefa ny miandry, ary efa natsidiky ny UPPM sahady ohatra ny « Regards croisés de l’Océan Indien » sy ny « Marathon photo » manaraka.

Zo ny Aina

Catégories: National

TARATRY ny KANTO

Les Nouvelles - mar, 06/10/2025 - 07:56

Hanomboka anio ny « Hadimiana San­dra­tra ». Tohin’ny fanamarihana ny « Iray volan’ny teny ma­la­gasy » izy ity, izay karakarain’ny Faribolana Sandratra. Mandritra ny dimy andro ny hetsika, etsy amin’ny efitrano Dox, Tranombokimpirenena Anosy. Hisy ny seho ara-javakanto, aorian’ny fanokafana amin’ny fomba ofisialy, anio amin’ny 2 ora sy sasany. Rahampitso kosa ny velakevitra voalohany, iarahana amin’i Rado Ramaherison, poeta mitady ny very.

Nivoaka ny faran’ny herinandro teo ilay boky « Lahabôlana Betsimisaraka », nosoratan’i Elisé Ro­muald. Hampahafantarana ny karazana literatiora am-bava misy ao amin’ny foko betsimisaraka izy ity, toy ny rasavôlana, ôhabôlana, angano, korambe, ankanônôno, sns. Narahina seho nanehoana ny kolontsaina betsimisaraka ihany koa izany, tetsy amin’ny Tranom­bokimpirenena. Tafiditra hatrany anatin’ny fanamarihana ny « Iray volan’ny teny malagasy » sy ny hetsika « Tsenan’ny boky » izay nifarana ny sabotsy teo izany.

Nampandalovina tao amin’ny Tranoben’ny Kolontsaina ao Mahajanga, ny nofo mangatsiakan’i Hery Signature, ny alahady teo. Ny alakamisy 5 jona no nodimandry ity mpanakanto, zanak’i Clo Mahajanga izay nandimby azy teo amin’ny mozika ity. Taorian’izay, nihazo an’Ambohimangakely Antananarivo, toerana nandevenana azy ny vatana mangatsiakan’i Hery Signature.

Catégories: National

“Loko iray”: Seho hafa ho an’ny tanora

Les Nouvelles - mar, 06/10/2025 - 07:55

Misy endri-tseho maro, hikendrena ny tanora. Iray tamin’ ireny ny “loko iray”, notontosaina ny alahady teo, tetsy amin’ny Lapan’ny fanatanjahantena Mahamasina. Nate Tex, Njara Marcel, Nampoina, Ayam ary Johanne. Tarika tanora, ankafizin’ny tanora, fa milalao mozika manara-penitra avokoa. Nanokatra ny seho ilay hira tambatra, niarahan’ireo tarika. Samy nitondra ny azy manokana kosa taorian’izay, ary namaly ny filan’ny ireo mpankafy. “Amin’ny fo”, “Tsy avelako”, hoy i Johanne. “Manana finoana”, “Ihafiako”, Mpiarakandro”, ny an’i Njar Marcel. “Silaka fanahy” niarahan’i Nampoina sy i Nate Tex, ary niarahany tamin’ireo mpankafy rehetra. Ampahany ihany ireo, satria samy nanana ny anjara ny tarika tsirairay.
Nandrasan’ny rehetra kosa ny fampiaraham-peo. “Mionona” nataon’i Nate Tex sy Njara Marcel. “Tsy afaka”, nataon’i Njara Marcel, Ayam, Johane ary Nampoina. “Mirary soa”, niarahan’ny mpanakanto teny an-tsehatra. Voahaja ny “Loko iray”, tanjona tamin’ny hetsika, ary tratra ny tanjona, dia ny hizara kanto tsy fahita firy ho an’ny mpankafy.

Zo ny Aina

Catégories: National

“Tapôlaka Glady”: Nanamafy indray ny lazany i Rossy

Les Nouvelles - mar, 06/10/2025 - 07:55

“Glady”, araka ny heviny. Tsy nitovy endrika tamin’ny taloha, saingy niavaka kokoa ny “Tapôlakaglady”, omaly. Noporofoin’i Rossy fa mbola mitoetra ny lazany, ary manjohy azy hatrany ireo mpankafy.

Niakatra sehatra i Bo­hery… Izay mpanaraka ny tarika Rossy dia efa mahalala fa kabary no manokatra ny seho amin’ny fomba ofisialy. Tsy kabary mahamonaina fa kabary mampitolagaga, ohatran’ny fanaon-dRa­milison Besigara, ray am-panahy iray ho an’i Rossy. Nanaraka avy eo ny feon-kira “Na dia lavitra”, izay nampiditra voalohany ilay seho nomamina ela. “Tapôlaka Glady”, notontosaina omaly, tetsy amin’ny Coliseum Antson­jombe. Seho izay nametrahan’i Rossy koa fa mbola manana ny toerany eo amin’ny tsenan’ ny mozika, ary manana hatrany ireo mpankafy mpanaraka azy ity andrezin’ny kanto ity. Tsy nitovy tamin’ny “Tapôlaka Glady” taloha, saingy endrika hafa, nivoatra nanaraka ny rivotry ny teknolojia, ary izay no tena naha “glady” ny seho. Sehatra goavambe, efijery misandrahaka, fanamafisam-peo tokony ho raitra, saingy nisy indro kely… Fa indro kely tsy nahasakana ny fiboiboikan’ny kanto nivoaka tao anatin’ny Rossy sy ny ekipany.
“Mbarakaly”. Izay niaina ny vanim-potoana nivoahan’io hira io sy ny “Tapôlakaglady” voalohany dia nahatsiaro ny soradihin’ny Itsingory. Mbola tazana an-tsehatra izy ireo, an-taonany maro taty aoriana. Taorian’izany, iny koa ry Luc Rehava, Up The Rap, ry Naina mpandihy mahatoky hatramin’izay, mbola nanaraka an’i Rossy teo. Teo an-tsisiny teo, tsikaritra koa ry Solo, tery an-kilany ry Josephine… Tarika Rossy taloha, nampian’ireo “zanak’i Rossy” taty afara. Tsy hadinony ny nampiakatra ny Jomak’Ampama, izay loharano nipoirana koa ho an’i Rossy. Nanakoako ny sôvan’Antananarivo, izay efa noentin’ny tarika tamin’ny sehatra avo sy iraisam-pirenena.
“Ikalasoa”, “Hafatra”, “Mbola ho avy”, “Mahatsiaro”, “Bal kabaosy”, sns. Hira nanamarika vanim-potoana avokoa ireo, nanamafisan’i Rossy fa mitoetra hatrany ny sanganasany. Na kely na lehibe, tafaraka samy mpankafy tao Antsonjombe. Samy manana izay hira niainany, satria na ireo relijiozy aza tazana nilatsi-tsandry nandritra ny nanaovan’i Rossy ireo hira katolika sy ireo mihetsika rehetra.
“Roahy fa hariva”. Nano­mana an’ireo mpankafy io hira io fa efa hifarana ny seho. Vetivety ho an’ireo tafiditra, kanefa efa tsara homana ela ho an’ny tarika Rossy. Fa­nomezana fotoana manaraka ihany koa, satria tsy farany iny fa dingana goavana iray. Oviana?

Zo ny Aina

Catégories: National

Rugby vehivavy – CAN 2025 : Nomontsanin’i Kenya ny Makis Ladies

Les Nouvelles - mar, 06/10/2025 - 07:54

Rendrika tanteraka ny Makis Ladies, nandritra ny andro voalohany niadiana ny ho tompondakan’i Afrika (Can 2025), taranja rugby ho an’ olona 15 sokajy «performance». Fihaonana notanterahina ny sabotsy lasa teo, teny amin’ny kianja Andohatapenaka. Re­sin’ny Liona-n’i Kenya tamin’ ny isa mazava 28 no ho 5 izy ireo. Nofehezin’i Kenya hatramin’ny farany ny Makis ka tsy afaka nikofoka. Tsy nahita irika namakiana ny rindrimbe kenyanina ry Laurence sy Sophie ary Sariaka sy Jinah. 18 mn nilalaovana, nanokatra ny isa i Kenya rehefa nahatonga baolina nentin-tanana saingy tsy voatsara. Tsy nijanona teo fa mbola nanindry baolina indray izy ireo ary voatsara ka nitarika tamin’ny isa 12 no ho 0. Minitra faha-32 vao nahavaky atody ny Makis Ladies, rehefa nahatsindry «essai» i Olivia saingy tsy voatsaran’i Sophie izany ka isa 12 no ho 5 no nentin’ny roa tonta niala sasatra.
Fizaram-potoana faharoa, tsy nahatonga baolina tao anaty faritry ny 22 m mihitsy ny Makis Ladies ary tsy na­hazo na «hors jeu» iray aza. Vokany, nisesy ny baolina nentin-tanana azon’ny kenianina. «Sahirana ny mpilalao malagasy teo amin’ny fanaovana «dégagement» ka nanome tombony ho an’ny kenia­nina», hoy i Alain, mpanazatra. Hidona amin’i Ouganda ny Makis, rahampitso alarobia. Ry zareo Ogandezy izay no­montsanin’i Afrika Atsimo, tamin’ny isa mavesatra 62 no ho 7.

Tompondaka

Catégories: National

Nanao voyage d’études : Tovovavy mpianatry ny lycée namoy ny ainy

Les Nouvelles - mar, 06/10/2025 - 07:27

Tovovavy 17 taona tamin’ireo mpianatra avy etsy Sabotsy Namehana nikasa hanao voyage d’études, namoy ny ainy teny amin’ny lalam-pirenena faharoa, omaly. Nisy naratra ireo namany.

Tra-doza ny fiara nitondra mpianatra ka niteraka fahafatesan’olona iray teny amin’ny RN2, PK 89 +500, teo amin’ny fokontany Ankarefo, kaominina Anosibe Ifody, distrikan’i Moramanga, omaly. Nitondra mpianatra niala avy eto Antananarivo ny fiara Sp­rinter iray. “Nikasa hanao “voyage d’études” any Feno­arivo Atsinanana ireo mpianatra ireo”, hoy ny fanaza­van’ny zandary kaomandin’ ny vondron-tobim-paritra Mo­ra­manga. Nisongona fia­ra tsy mataho-dalana tampoka io fiara io kinanjo tsy nahafehy ny familiana ny mpamily. Nifatratra tany amin’ny sisin’ arabe sady nivadika av yeo ilay fiara. Nitera-doza satria voatsindry ny telo tamin’ireo mpianatra. Tsy nahatsiaro tena teo no ho eo ny iray noho ny dona mafy nahazo azy. Namoy ny ainy izy. 17 taona io maty nandritra ny loza io, araka ny angom-baovao. Naratra mafy ny namany iray hafa.
18 ireo mpianatra
Araka ny loharanom-baovao, miisa 18 ireo mpianatra tao anatin’ny fiara niharan-doza. “Naratra ny iray ary efa nahazo fitsaboana sahaza azy”, hoy ny fanamafisan’ny tomponandraikitra. Ankoatra ilay tovovavy vao herotrerony nindaosin’ny fahafate­sana, tsy misy nahiana ny ain’ireo mpiray sekoly aminy. Niditra an-tsehatra tamin’ny fandaminana ny fifamovoi­zana teny amin’ny toerana nitrangan’ny loza ny manam-pahefana. Naiditra ambalampamonjana ny fiara nitera-doza. Naverina nody eny anivon’ny ray aman-dreniny taorian’ny loza ireo mpianatra. Tsiahivina, niseholany ny loza tampoka nihatra ta­min’ny mpianatra mpanao voyage d’études tamin’ity taona 2025 ity. Miaina anaty tebiteby fatratra ny ankamaroan’ny ray aman-dreny re­hefa tojo io dingana lalovan-janany eo anivon’ny sekoly io.

Tsiferana R.

Catégories: National

CAFE AMBULANT

Les Nouvelles - sam, 06/07/2025 - 17:46

Catégories: National

Filohan’ny Antenimierampirenena: “Hanatsarana ny asan’ny parlemanta ny IA”

Les Nouvelles - sam, 06/07/2025 - 08:46

Nifarana afakomaly, tatsy Zimbaboe, ny atrikasa «Fam­piasana ny faharanitan-tsaina artifisialy (IA)», ho fampivoarana ny fizotran’ny asan’ny parlemanta. Nitarika izany ny filohan’ny Antenimierampire­nena, Tokely Justin.
Nasongadiny tamin’izany fa hojerena ny fomba mahomby sy hanatrarana ny tanjona eo anivon’ny SADC amin’ny traikefa, fanamby ary fahafahana amin’ny fampiasana ny IA ho fanatsarana ny asan’ny parlemanta. Nambarany fa andraikitry ny “Forum Parle­mentaire de la SADC” ny fametrahana fenitra hanamorana sy hanamafisana ny fandrosoana ara-tsosialy sy ara-toekarena ao amin’ireo firenena mpikambana. Natsidiny fa miaina feno anatin’ny tontolon’ny IA ny olom-pirenena amin’ny lafiny maro, toy ny fanabeazana, ny asam-panjakana, ny tambajotra sosialy… Mana­na fahaiza-manao amin’ny fampandrosoana ny olombelona ny IA ary efa manampy amin’ny sehatra samihafa toy ny amin’ny fitsaboana, ny fandidiana sy ny famokarana fanafody, ny momba ny fiaramanidina, araka ny nambarany. Nanteriny fa sehatra ahafahan’ireo depiote mandinika ny fandrindrana ny IA sy ny fomba mety hampiasana izany hanamafisana sy hanatsarana ny asa ataon’ny parlemanta ny atrikasa tahaka izao.
Nitondra famelabelarana momba an’i Madagasikara manokana tamin’izany ny de­piote Ratsiraka Sophie. Nota­teriny ny fandrosoana sy ny fanatanterahana ny IA eo anivon’ny Antenimiera. Ny fanadihadiana ireo fomba fiasa napetraka, ny vinavina amin’ny fampidirana azy amin’ny asan’ny parlemanta, ny soso-kevitra stratejika. “Manan-danja manokana eo anivon’ny birao maharitra ity tetikasa ity”, hoy izy.

Synèse R.

Catégories: National

Aïd al-Adha : Nankalaza ny fetin’ny sorona ny Silamo

Les Nouvelles - sam, 06/07/2025 - 08:46

Nankalaza ny Aïd al-Adha, fetin’ny sorona, ny mpino silamo rehetra omaly. Nomarihina tamin’ny fiaraha-mivavaka izany ny tapany maraina. Nisy ny nanatanteraka izany teny anivon’ny moske 67Ha, nisy kosa ny teny amin’ny tany malalaka Andohatapenaka, akaiky ny Kianja Makis. Taorian’izay, notohizana tamin’ny fanaovana sorona ho an’ireo mpino afaka nanao izany ny sehatra. Zava-dehibe io fety io satria ahatsiarovana ny nanaovan’i Abrahama sorona ny zanany lahy tokana, Ismaely. “Rehefa tsapan’ny Tompo ny fahavononan’io mpaminany lehibe io hanao sorona ny zanany dia nosoloin’Andriamanitra ondry izany”, hoy ny Mpanolotsaina nasionaly eo anivon’ny Fikambanan’ny silamo malagasy, Ahmad Najo. “Manaraka ny finoana napetrak’i Abrahama ny mpino silamo satria midika fa mahafoy zavatra tsara ho an’
ilay nahary ny anton’ny fanaovana sorona”, hoy ihany izy. Vonoana ilay biby ary zaraina ho an’ny mpiara-monina, mpiray vodirindrina ary azo atao ny mizara izany ho an’ny mahantra, raha ny fanazavany hatrany. Tokony hitovy avokoa ny olona ary tokony hifety sy hifaly avokoa ny mpino rehetra. Ankoatra izay, tsy nanadino ny fitondrana am-bavaka ny firenena malagasy ihany koa izy ireo nandritra ny fankalazana.
Tsiahivina fa nofaranana afakomaly, tany La Mecque, ny fivahinianana nataon’ireo mpino silamo rehetra maneran-tany, manampy ny maha zava-dehibe ny Aïd al-Adha. Tanjona ny hangatahana famelan-keloka sy fibebahana eo anatrehan’ilay Nahary.

Mino

Catégories: National

Distrikan’Atsimondrano : Ao anatin’ny tanjany ny antoko TGV

Les Nouvelles - sam, 06/07/2025 - 08:45

Nanaporofo ny antoko TGV eny amin’ny distrikan’ Atsimondrano fa ao anatin’ny tanjany tanteraka ankehitriny. Ny alakamisy teo, marobe ireo nanohina ny antso teny Mandrimena. “Mipetrapetraka ny rafitra ary manaraka ny fenitry ny antoko ny ety Atsimondrano”, hoy ny sekretera nasionaly, Rasoamaromaka Hery. Mifanampy ny politika sy ny mpitantana ny firenena mba ho tonga amin’ilay vina Mada­gasikara tsy maintsy mandroso.
Ny TGV no niantombohan’ny filoha Rajoelina Andry ary manome hasina ny antoko hatrany izy amin’ny fitantanana ny firenena.
Efa nanomboka ny taona 2009 ny antoko TGV ao Atsimondrano. Efa ao anatin’ny fahamatorana ny antoko ankehitriny. Tsy natao hakana toerana fotsiny fa natao hampandrosoana ny eny ifotony, hitondra fanasoavana eny amin’ny fiarahamonina. “Betsaka ny fiovana tsara tao anatin’ny
5 taona teny Atsimondrano. Anisan’ny distrika betsaka mponina ao an-toerana ary tena misongadina ny fivoarana. Miparitaka any amin’ny fokontany sy ny kaominina 26 ny antoko TGV. Ireo ben’ny Tanàna lany tamin’ity antoko ity no betsaka indrindra ao an-toerana”, hoy ny solombavambahoaka, Ratsivahiny Andry.

Tatiana A

Catégories: National

Fasimainty: Tsy niantraika tamin’ny fahasalamana ny andrana

Les Nouvelles - sam, 06/07/2025 - 08:45

Tsy ahina amin’ny fahasalamana ny fitrandrahana ambanin’ny tany. Manamarina izany ny géologue Valiarimanana Jean-Pascal.

Niasa tamin’ny sehatra ambanin’ny tany efa maherin’ny 20 taona i Valiarimanana Jean-Pascal. Manampahaizana amin’ny jeolojia sy ny harena an-kibon’ny tany. Nivoaka teny amin’ny oniversite Vontovorona, sady manana diplaoma MBA amerikanina. Mitazona andraikitra any amin’ny orinasa mitrandraka fasimainty atsy Mozambika izy, ankehitriny. Niasa amin’ny maha géologue tao amin’ny orinasa Toliara Sands, izay novidian’ny Base Toliara taty aoriana. Nam­barany fa efa nisy ny andrana teknika natao ny taona 2006 ary nahomby. Mirefy 10m x 10m ny halalin’ny lavaka natao, ka manodidina ny 70 ny mpiasa nanao ny asa tao amin’ny ozinina andrana, izay mponina any an-toerana ny ankamaroany. Mahatratra 500t ny akoram-pasika nohadihadiana araka ny voasoratra anaty bokin’andraikitra. Na­nara-maso ny natao rehetra ny ONE, ny sampana rano sy ala tao amin’ny minisitera, ny WWF. Ny febroary hatramin’ny oktobra 2006 no nanaovana ny asa, ary efa naverina tamin’ny laoniny ny toerana. «Nanaraka ny fenitra rehetra ny asa sy mpiasa. Misy ny fiofanana sy ny fitaovana na fiarovana manokana mahakasika ny «radioactivité». Tanjona ny tsy hifampikasohana ela loatra amin’ireo singa mety atahorana», hoy ihany izy. Notsoriny fa tsy nisy nanana olana ara-pahasalamana na iray aza tamin’ireo mpiasa miisa 70. Nanao fizahana tamin’ny dokotera tsy miankina tany Toliara, nialoha sy taorian’ny asa. Tsy maintsy toeram-pitsaboana mahaleo tena, manana fankatoavana iraisam-pirenena, toy izany, no manao azy. Nomarihiny, fa ahitana singa «radiation» daholo ny toerana samihafa, na ahitana fitrandrahana ambanin’ny tany na tsia. Mi­hena ny singa «radioactif», rehefa vita ny fitrandrahana fasimainty sy monanzita.

Ny rano
Mahakasika ny rano, nilaza i Valiarimanana Jean-Pascal fa any amin’ny 120 m ambanin’ny ranomasina ny hakana azy. Ary 50 m ambo­nin’ny ranomasina anefa ny rano ampiasain’ny olombelona. Araka ny voalaza ery ambony, tsy maintsy averina amin’ny laoniny ny endriky ny tontolo iainana aorian’ny bokin’andraikitra ara-tontolo iainana. Nofintininy fa mitondra fampandrosoana ny fitrandrahana harena ambanin’ny tany toy izay hita any Taolagnaro. Misy ny lalana, miroborobo ny fizahantany, ny varotra, miteraka asa, sns.

Njaka Andriantefiarinesy

Catégories: National

VAOVAO TAMBATRA

Les Nouvelles - sam, 06/07/2025 - 08:44

Tohizana ny famatsiana solika ho tahiry ho an’ny orinasa Jirama hiantohana ny famatsiana herinaratra eto Antananarivo. Efa ho iray volana izao no miaina anatin’ny fahatapahan-jiro lavareny ny mponina. Mitombo isan’andro ihany koa ny faharetan’ny delestazy raha toa ka voalaza fa ho ora roa isan’andro izany. Ankehitriny, mananika ny ora enina ny tsy fisian’ny herinaratra eto an-dRenivohitra sy ny manodidina.

Tantsaha maherin’ny 447 000 no hisitraka to­hana mivantana avy amin’ny tetikasa Defis+ an’ny rohim-pihariana mifantoka amin’ny fambolena andraisan’ny rehetra anjara. Famatsiam-bola mitentina 150,8 tapitrisa dolara no entina manatanteraka ny tetikasa izay haharitra 6 taona, ka ny 53,8 tapitrisa dia avy amin’ ny FVC ary ny 97 tapitrisa avy amin’ny Fida.

Hiditra amin’ny fampiharana ny Minerals Security Partnership (MSP) i Madagasikara hampiroboroboana ny rojom-pamokarana « minéraux critiques ». Tetikasa entina hanohanana ireo firenena mpamokatra mitady mpampiasa vola na koa fanafainganana ny fa­natanterahana ireo tetikasa sy fanatsarana ny politika fampandrosoana ny harena an-kibon’ny tany. Hana­mafy ny toeran’i Madagasikara eo amin’ny sehatra iraisam-pirenena ny fidirana anatin’ity vovonana ity.

Catégories: National

Depiote Rahantanirina Lalao: “Tsy izay miteny any amin’ny facebook no marina”

Les Nouvelles - jeu, 06/05/2025 - 07:52

Manoloana ilay resaka fanangonan-tsonia nataon’ny olom-boafidy tao Mahajanga sy Betsibo­ka, hanesorana minisitra roa, namoaka ny heviny mahakasika izany ny depiote Irmar, avy any Mahajanga, Rahanta­nirina Lalao na depiote Nina, omaly, tetsy Mahamasina. “ Tsy resy akory ny olo-mangina, ary samy manana ny eritreriny avy. Tsy izay miteny any amin’ny facebook akory no marina”, hoy ity olom-boafidy tao Mahajanga I ity.
Nomarihin’ity solombavambahoaka ity fa tsy misy ny ady an-trano eo amin’ireo samy olom-boafidy any an-toerana fa ny hevitra no tsy mitovy. Notsindriny ihany fa tsy feon’olona roa no atao hoe feon’ny solombavambahoaka, fa maro ireo olom-boafidy any an-toerana. Araka ny fanadihadiana natao, depiote roa mahaleo tena, mikasa hanala ny minisitry ny Tanora sy ny Fana­tanjahantena (MJS), Mous­tapha Abdulah sy ny minisitry ny Fampianarana ambony sy ny fikarohana ara-tsiansa (Mesupres), Pr Chaminah Loulla.
Etsy ankilany, nilaza ny minisitra Moustapha Abdulah Marson fa tsy ekeny velively ny fanaovana antsojay, fanararaotam-pahefana, fanaovana tsinontsinona ny olom-boafidy sy ny olom-boatendry. “Manana ny lehibeko aho, ary izy no afaka miteny ahy raha tsy mety ny nataoko, fa tsy olona roa mitabataba any amin’ny facebook no hanakana ahy tsy hiasa ho an’ny firenena”, hoy izy.

F.R

Catégories: National

Mpilatsaka an-tsitrapo : Safidy atao ny miahy ny maha olona sy ny marefo

Les Nouvelles - jeu, 06/05/2025 - 07:52

Sehatra iray mahaliana ny ankamaroan’ny tanora malagasy ny fidirana amin’ny fikambanana misehatra amin’ny filatsahana an-tsitrapo eto Madagasikara. Sa­fi­dy ataon’izy ireny ny hiahy ny maha olona sy ireo marefo.

Tanora avokoa ny ankamaroan’ny mpikambana sy misafidy ny hilatsaka an-tsitrapo eto Madagasikara, raha ny tatitra voaray. “Safidy atao ny mijoro hiahy ny maha olona mba hampanjaka ny soatoavina iombonana rehetra, toy ny firaisankina, ny tsy fitanilana, ary ny fahavononana hanampy ny vahoaka sy ny marefo”, hoy ny filoha lefitra voalohan’ny CRM, Rivoari­malala Aly Arlin, nandritra ny fankalazana ny Andro maneran-tany natao tetsy Antani­narenina, ny herinandro lasa teo. “Tsy azo atao ny miahy ny marefo raha tsy tanteraka izany rehetra izany”, hoy ihany izy. Manana ny toerany manokana ny fikambanana satria ny maha olona. Ahitana azy ireo avokoa ny fiantseharana amin’ny loza voajanahary, ny haintrano sy ny maro hafa, raha ny fanazavana voaray hatrany. « Tsy natao hitadiavana tombontsoa manokana ny antony hanaovana sy hirotsahana an-tsitrapo », hoy ireo mpikambana nanontaniana. Nilaza izy ireo fa ny antony nandrisika azy hiditra amin’ity sehatra iray ity dia ny finiavana hanome tanana sy hanampy ny mpiara-belona.
Ankoatra izay, manamavaina ny fanaintainan’ny mpiara-belona ny sampana mpamonjy voina izay hiseharana amin’ny filatsahana an-tsitrapo. Etsy ankilany, misehatra ao anatin’ny hamehana sy ny trangan-javatra misy eto Madagasikara ihany koa izy ireo. Mamonjy ny aina sy miantoka ny fahaveloman’ny olona iray mandra-pahatonga azy any amin’ny mpitsabo ihany koa. Ho azy ireo, eo ny tantsoroka amin’ny fitantanana ny loza sy ny tandindonin-doza, izay iarahany miasa amin’ny mpamonjy voina hafa eto amin’ny Nosy. Mifamatotra sy mifanampy tanteraka amin’ny fanjakana ny asan’izy ireo manoloana ny fiahiana ny maha olona.

Miasa mafy rehefa vaninandro mahabe voina
Manetsika tanora maro hilatsaka an-tsitrpo ny fitondram-panjakana rehefa va­nim-potoana mahabetsaka ny voina eto amin’ny firenena. Tamin’ny volana janoary 2025 lasa teo, napetraka ny Rezi­mantan’ny fikambanan’ny tanora mpilatsaka an-tsitrapo, taorian’ny fiofanana nomena azy ireo teny amin’ny QG Tanora Ankorondrano. Nisi­traka fiofanana momba ny fahaiza-misahana ny mety ho loza voajanahary miseho eny anivon’ny fiarahamonina izy ireo, izay niisa 100 mianadahy. Avy amin’ny fikambanana maro izy ireo ary avy ao amin’ny boriborintany fahatelo, kaominina Antananarivo Renivohitra. Tanjona, tamin’izany, ny hahafahan’izy ireo mamaly ny antson’ny fitondram-panjakana sy ny mpiray tanindrazana, raha sendra misy ny loza ara-boajanahary miseho.

Mahavotra aina maro ny fahafehezana ny asa
Miantoka ny fanatanterahana ny asa rehetra mandritra ny famonjena voina ireo mpilatsaka an-tsitrapo. Maro ny tombontsoa azo avy amin’ny fahafehezana ny asa ataon’izy ireo. Betsaka ny aina avotra sy ny takaitra voasakana vokatry ny loza. Mety hiteraka fahafatesana na takaitra hafa ho an’ilay olona raisina an-tanana mantsy ny tsy fahafehezana izany na ny tsy fahampiana traikefa eo amin’ny olona iray, raha ny fanazavana voaray hatrany. Tanjona ny hanenana ny fanaintainan’ny olona manoloana ireo loza voajanahary mitranga maneran-tany sy manerana ny Nosy. Tsy maintsy omena fiofanana izy ireo rehefa miditra amin’izay sehatra izay. Mba hahamatihanina ny asa sy mahafeno ny fepetra ilaina rehetra amin’ny maha mpilatsaka an-tsitrapo azy ireo.

Nofaranana ny Andro maneran-tany

Natao tetsy Antaninarenina, ny herinandro lasa teo, ny famaranana ny fankalazana ny Andro maneran-tany ho an’ny CRM. Efa nisy ny fankalazana isam-paritra talohan’izao. Lohahevitra ny hoe: “miahy ny maha olona”. Nisy ny hetsika samihafa natao teny an-toerana. Teo ny fampirantiana mahakasika ny asa ataon’izy ireo, ny fitiliana maimaimpoana ny diabeta, tuberculose, fitsapana tosidra… Maro ny fikambanana misehatra amin’ny fanaovana filatsahana an-tsitrapo eto Madagasikara, anisan’izany ny « Croix Rouge malagasy ». Fikambanana miasa ho an’ny tombontsoa iombonana izy io, araka ny didim-panjakana 63-489, tamin’ny 07 aogositra 1963, izay natsangan’i Tsiebo Calvin, filoha lefitra voalohan’ny Repoblika voalohany. Manodidina ny 10 333 ny isan’ny mpilatsaka an-tsitrapo eo anivon’ny fikambanana hatramin’izao, raha ny fanisana farany natao tamin’ny taona 2023.
Efa ahitana mpilatsaka an-tsitrapo avokoa manerana ny faritra sy distrika rehetra eto amin’ny Nosy. « Ampy sy mahasahana ny famonjena voina, fa ilaina ny fanampiana ny traikefa eo amin’izy ireo », hoy Razanamandimbisoa Tantely, mpikambana ao amin’ny CRM, sady solombavambahoaka. Tsy maintsy omena fiofanana avokoa ny olona iray raha vao miditra ao anatin’ny fikambanana. Anisan’izany ny vonjy taitra, fiofanana amin’ny fahaiza-manao manokana ilaina. Nanao tantsoroka amin’ny sehatry ny fahasalamana nandritra ny fisian’ny valanaretina covid-19 ireny, ohatra. Tafiditra ao anatin’izany ny famonjena voina sy fitantanana ny loza ary ny tandindonin-doza eto amin’ny firenena sy ivelan’i Madagasikara.

Nanatontosa : Mino

Catégories: National

SOMBIM-BAOVAO

Les Nouvelles - jeu, 06/05/2025 - 07:51

Hatao ny 7 hatramin’ny 9 jona izao ny “Judo camp DMJ3” karakarain’ny Diaspora malagasy eo amin’ny taranja judo. Any Luisant, Chartres no hanatanterahana izany ka ho feno tanteraka ny fandaharam-potoana mandritra io 3 andro io.
Tontosa tany Toamasina, ny faran’ny herinandro teo, ny fiadiana ny amboaran’i Madagasikara, taranja beach volley. Voahosotra ho tompon’amboara i Julienne sy Marinà, teo amin’ny vehivavy. Raha toa ka i Hasina sy i Antonio no mpandresy teo amin’ny sokajy lehilahy.
Mbola misongadina hatrany, amin’ny taranja tenisy ambony latabatra aty amin’ny faritra Atsinanan’i Afrika, Rakotoarimanana Fabio, Malagasy mpilalao. Tsy niala teo an-tanany hatrany ny medaly volamena tamin’ity fifanintsanana ity. Tsiahivina fa efa nandrombaka izany izy tamin’ny taona lasa.
Hotontosaina anio, any Allemagne, ny lalao manasa-dalan’ny “ Uefa Ligue des Nations 2025”, taranja baolina kitra. Anisan’ny fifanandrinana tena andrasan’ny maro amin’izany ny fihaonana eo amin’i France sy i Espagne. Tsiahivina fa hanan-danja tanteraka io lalao, ary mbola manala vela ny frantsay.

Catégories: National

Rugby vehivavy – Can 2025 : Tonga omaly ny Springboks Afrika Atsimo

Les Nouvelles - jeu, 06/05/2025 - 07:50

J-3 amin’ny fanombohan’ny fiadiana ny ho tompondakan’i Afrika, taranja rugby (Can) sokajy vehivavy, anio. Fihaonana hotanterahina etsy amin’ny Kianja Makis An­do­hatapenaka, ny sabotsy 7 ka hatramin’ny alahady 15 jona ho avy izao. Ny Springboks Afrika Atsimo no firenena voalohany tonga eto Mada­ga­sikara, anisan’ireo hiatrika izany. Amin’ity alakamisy ity kosa vao hiaraka ho avy ny Liona avy atsy Kenya sy ny The Cranes Ouganda.
Araka ny lalàna mifehy ny fifaninanana toy izao, rahampitso vao afaka mitsapa ny Kianja Makis ireo vahiny delegasionina. Tsiahivina fa ekipa efa diso mifankalala tsara i Afrika Atsimo sy i Kenya ary ny Makis Ladies. Vaovao vao niakatra kosa ry zareo Ogandezy, izay nisolo toerana an’i Cameroun, nivarina any amin’ny vondrona D. Hango­traka, araka izany, ny fihaonana amin’ity indray mitoraka ity.
Raha ny fandaharam-potoana, hifandona voalohany amin’ny Makis Ladies i Kenya. Hanala vela ry zareo kenyanina amin’ity satria efa resin’ny Malagasy, tamin’ny taon-dasa. Heverina fa ho toy ny lalao famaranana kely, araka izany, ny fihaonan’ny roa tonta. Hanokatra ity andro voalohany ity kosa i Afrika Atsimo, tompondaka tamin’ny taon-dasa, sy i Ouganda. Ankoatra izay, nanao fitsirihana ny Kianja Makis, ny solontenan’ny Rugby Afrique, omaly, hahazoana ny fankatoavana.

Tompondaka

Catégories: National

« Shoot Out 3×3 » : Tompondaka U20 ny Mamba Girl sy ny ASMG

Les Nouvelles - jeu, 06/05/2025 - 07:50

Tontosa ny faran’ny herinandro lasa teo, tany Antsirabe, ny fifaninanana “Shoot Out”, taranja basikety 3×3, andiany fahatelo. Nahomby ny hetsika ary nitombo ny mpandray anjara. Tratra, araka izany, ny tanjona ho an’ny ligin’i Vaki­nankaratra, mpikarakara. Nahitana taninketsa maro ihany koa nandritra ity fifaninanana ity, izay nahafahana nitily ireo mpilalao hoavin’ny taranja basikety 3×3. Raha hiverenana ny vokatra, voahosotra ho tompondaka teo amin’ny sokajy latsaky ny 20 taona, ny Mamba Girls, teo amin’ny sokajy vehivavy. Ny ASMG kosa no laharana voalohany teo amin’ny sokajy lehilahy. Teo amin’ny sokajy latsaky ny 14 taona, nandrombaka ny fandresena teo amin’ny vehivavy, ny ekipan’ny Black Phoénix, raha toa ka ny Eclipse no tompondaka teo amin’ny lehilahy. Anisan’ny nandray anjara ihany koa ny teo amin’ny sokajy Vétérans ka voahosotra ho tompondaka ny ekipan’ny Sket4Us teo amin’ny vehivavy ary ny Manafolahy ny teo amin’ny lehilahy.

Mi.Raz

Catégories: National

Pages