La qualification des Barea pour la phase finale du Championnat d’Afrique des Nations (Chan) 2024 a remis le partage du prize money sous les projecteurs, un sujet qui avait déjà fait des vagues lors de l’édition précédente. Cette fois, la fédération malagasy de football (FMF) a choisi la transparence en dévoilant à l’avance la répartition des fonds : 60 % iront à la délégation, incluant joueurs, staff technique et autres membres impliqués, tandis que 40 % reviendront à la fédération pour financer le développement du football malgache.
Cette annonce vise à éviter les tensions du passé, mais les attentes persistent, en particulier chez les clubs de l’association des clubs Elite de Madagascar (CFEM). Fournissant tous les joueurs de l’équipe nationale Chan, ces clubs ne réclament pas une part directe des 40 % de la FMF, mais souhaitent une reconnaissance de leurs efforts dans la formation des talents. « Nos clubs investissent beaucoup pour produire des joueurs compétitifs. Un geste, même symbolique, de la FMF serait significatif », confie un représentant de la CFEM.
Le montant du prize money dépendra du parcours des Barea. Selon les chiffres confirmés pour le Chan 2024, le vainqueur empochera 1.500.000 USD, le finaliste 1.200.000 USD, la troisième place 700.000 USD et la quatrième 600.000 USD. Les quarts de finalistes perdants recevront 450.000 USD, tandis que les équipes terminant troisième ou quatrième de leur groupe gagneront 300.000 USD ou 200.000 USD, selon la taille du groupe. Les cinquièmes des groupes de cinq équipes toucheront 200.000 USD. Ainsi, un quart de finale rapporterait 270.000 USD à la délégation et 180.000 USD à la FMF. Une victoire finale pourrait offrir 900.000 USD à la délégation et 600.000 USD à la fédération.
Naisa
A l’aube du quart de finale du Championnat d’Afrique des Nations (Chan) 2024, les Barea de Madagascar s’apprêtent à croiser le fer avec le Kenya, ce 22 août, au Moi International Sports Centre de Kasarani. Et dans le camp malgache, on ne se contente pas de rêver : on veut faire parler la poudre ! Henintsoa Rakotoarimanana, alias Tôta, président de l’association des Clubs de Football Elite de Madagascar (CFEM), est formel : avec leur cohésion à toute épreuve, les Barea ont tout pour faire un carton.
En Tanzanie, où l’équipe a disputé la phase de groupes, Tôta a vu ses joueurs mettre les bouchées doubles. « Les rivalités de la Pro League ? Jetées aux oubliettes ! Ces gars-là se sont serré les coudes pour porter haut les couleurs de Madagascar », clame-t-il, le regard pétillant. Cette unité, c’est leur arme secrète, celle qui peut faire basculer la rencontre et envoyer les adversaires au tapis.
Les Barea n’ont pas chômé en Tanzanie. Entre un accueil aux petits oignons et des infrastructures qui tiennent la route, ils ont su tirer leur épingle du jeu. « Les terrains XXL et les pelouses d’un autre monde auraient pu nous faire perdre pied, mais nos joueurs ont gardé la tête froide et ont relevé le défi haut la main», s’enthousiasme Tôta. Cette capacité à garder le cap, même dans des conditions inhabituelles, est un atout qui vaut de l’or.
Direction le Kenya, où les Barea comptent bien continuer sur leur lancée. « A Kasarani, les conditions seront dans nos cordes, un peu comme en Tanzanie. C’est du pain béni pour nous ! », assure Tôta. Face à une équipe kenyane qui ne manque pas de punch, Madagascar mise sur son esprit d’équipe pour faire la différence. « On ne va pas se contenter de défendre nos couleurs, on va jouer crânement notre chance et montrer qu’on a du mordant ! », promet-il.
Après avoir mis le feu en demi-finale lors de l’édition précédente, les Barea veulent aller encore plus loin. «Cette fois, on vise les étoiles», lance Tôta, convaincu que Madagascar peut écrire l’histoire en lettres d’or. Avec leur solidarité à toute épreuve et une volonté qui crève l’écran, les Malgaches sont prêts à en découdre.
Naisa
Taorian’ny fitiliana natao tamin’ireo marary, 163 no fantatra fa mitondra ny tsimokaretina hépatite C, raha ny tatitra voaray. Izay manodidina ny 30% eo ho eo ny tahan’isa. Manodidina ny 4% kosa ireo olona mitondra ny tsimokaretina hépatite B. Ny tsimokaretina VIH Sida foana no heverina fa loza amin’ny alalan’ny tsindrona. Misy koa ny aretina hépatite izay tena zava-doza kokoa ho an’ny marary, raha ny fanazavana hatrany.
Fomba iray mora iparitahan’ny tsimokaretina eo amin’ny olona ny fitsindromana zava-mahadomelina. Anisan’izany ny tsimokaretina VIH/ Sida sy ny hépatite, izay mifindra amin’ny alalan’ny ra. Mety ho amin’ny famindrana ra mivantana izay atao any amin’ny hopitaly izany, na amin’ny alalan’ny fitsindromana amin’ny fampiasana fitaovana maloto. Mifindra amin’ny alalan’ireny fitaovana ireny izany raha sanatria nisy olona mitondra io tsimokaretina io avy nampiasa ny fitaovana. Matetika mivondrona sy mampiasa fitaovana iraisana ireo mpitsindrona zava-mahadomelina ireo. Ny fahatsapana izany no antony mahatonga ny fikambanana hizara fitaovam-pitsindromana vaovao.
Manan-jo hotsaboina ireo mpidoroka
Fanagadrana foana ny miandry ireo olona mpidoroka na mpitsindrona zava-mahadomelina, raha ny zava-misy eto amin’ny Nosy. “Tsy voatery fonja sy fanasaziana hatrany no omena fa mila fandraisana an-tanana koa ireo olona miankindoha amin’ny zava-mahadomelina amin’ny alalan’ny tsindrona”, hoy Ravelohanta Manana Harisoa, mpitsabo.
Misy olana goavana eo amin’ny lafiny fahasalamana ireo olona mitsindrona. “Hiaraha-mahalala, fa aretina ny fiankinandoha amin’ny fidorohana zava-mahadomelina”, hoy ihany izy. Manoloana ny maha aretina azy izany, mandray andraikitra manoloana izany ny ONG Ainga Aides. Anjara andraikitra tena ataon’izy ireo ny fampihenana ny fifindran’ny aretina azo avy amin’ny tsindrona ataon’ireo mpidoroka zava-mahadomelina. Manampy izany koa ny fizarana fitaovam-pitsindromana vaovao. Miditra amin’ny fanentanana azy ireo hiala tsikelikely amin’ny fiankinan-doha avy eo.
Tsy vahaolana ny fanagadrana
« Tsy vahaolana ny fanagadrana ireo olona tratra midoroka zava-mahadomelina satria lasa miverina manao izany indray izy ireo rehefa tafavoaka ny fonja”, hoy kosa ny Dr Razanajatovo Edmond, filohan’ny fikambanana ONG Ainga Aides. Maro ny olana sedrain’ireo marary sy miankindoha ireo. “Raha mandray an-tanana sy manampy ireo olona midoroka zava-mahadomelina ny fikambanana, tsy midika ho manome vahana azy ireo hirona ao anatin’ny fidorohana zava-mahadomelina izany”, hoy hatrany izy. Fitarihana azy ireo hisitraka ny zo tokony hananany izany, raha ny fanazavana hatrany. Mifandray amin’ny zo hisitraka fitsaboana ihany koa.
Namoaka bokikely ny ONG
Tamin’ity taona 2025 ity, namoaka bokikely ny fikambanana. Mitantara fiainan’olona niaina tao anatin’ny fidorohana zava-mahadomelina ny votoatiny. Telo mianadahy izy ireo no nijoro vavolombelona tamin’izany. Mbola velona ny ankizivavikely iray raha toa ka efa maty kosa ny roa hafa. Voatifitry ny mpitandro filaminana teo amin’ny tongony ny iray ary namoy ny ainy vokatry ny ratra mafy nahazo azy. Matin’ny aretina hépatite izay nahazo azy vokatry ny fitsindromana zava-mahadomelina nataony kosa ny iray hafa. Efa afaka tamin’ny fidorohana zava-mahadomelina izy ary manampy ny namany rehetra mahakasika ny ady amin’ny fidorohana zava-mahadomelina. Anisan’ny fiarahamonim-pirenena miady amin’ny fiparitahan’ny tsimokaretina VIH Sida ny fikambanana.
Iaraha-misalahy ny ady
Miantso ny mpitondra fanjakana sy ny fiarahamonim-pirenena mba handinika indray ny politikan’ny zava-mahadomelina, hampitodika azy ireo amin’ny fomba fiasa mifototra amin’ny fahasalamam-bahoaka, ny zon’olombelona ary ny rariny ara-tsosialy ny fikambanana. Mila miara-miasa ny olom-pirenena tsirairay sy ny tomponandraikitra rehetra hahafahana miady amin’ny fidorohana zava-mahadomelina. Tsy mampirisika ireo tanora hidoroka sy hitsindrona zava-mahadomelina ny ONG fa manampy azy ireo hiala. Amin’ny alalan’ny fandraisana an-tanana sy fitsaboana ary fanomezana torohevitra isan-karazany no hanatanterahany izany. Rehefa enjehina ireo olona ireo dia lasa miafina ary lasa sakana lehibe amin’ny fitsaboan-tena izany. Tsy afaka misitraka ny zo feno amin’ny maha olona azy ireny olona ireny rehefa miseho izany, raha ny fanazavana voaray hatrany.
Nanatontosa : Mino
Tontosa tetsy amin’ny Kianja Makis Andohatapenaka, ny sabotsy sy alahady lasa teo, ny fifaninanana rugby lalaovin’olona 7, lahy sy vavy (Mada 7’s 2025). Fihaonana nokarakarain’ny Malagasy Rugby. Voahosotra ho tompondaka ny SCB Besarety, teo amin’ny sokajy vehivavy, raha ny CEA Andranomanalina kosa ny teo amin’ny lehilahy. Nisongadina ireo ekipa roa ireo satria tsy resy mihitsy nanomboka tany amin’ny fifanintsanana ka hatreo amin’ny famaranana. Teo amin’ny vehivavy, lavon’ny ekipan’i Besarety tamin’ny isa tery, 12 no ho 10, ny ekipan’i Soavimasoandro. Niady hatramin’ny farany ny fihaonan’ny roa tonta saingy mbola nisongadina ny traikefa sy ny fahaizan-dry Jinakely sy ny namany, tamin’ity.
Ho an’ny lehilahy, niondrika teo anatrehan’Andrano, notarihin’i Lalou, tamin’ny isa 19 no ho 14 ny USA Ankadifotsy. Tsy nampoizin’ny rehetra ny nahalavo ny Cosfa (Bebaoty) teo amin’ny manasa-dalana, izay nosakanan’ny CEA. Tamin’ny isa 21 no ho 12 naharesy azy ireo. Ankady indray nanilika ny TFA Anatihazo, nandritra ny ankatoky ny famaranana.
Tsiahivina fa tanjon’ny Malagasy rugby ny fanomezana sehatra bebe kokoa ity rugby ho an’olona 7 ity, izay hita fa manavanana ny Malagasy mpilalao ary mety hahalasa alavitra ny Makis de Madagascar. Tafiditra sahady ao anatin’ny fitiliana izay handrafitra ny Makis rahateo iny “Mada 7’s” teo iny.
Tompondaka
Niala, omaly, tao Tanzanie ny Barean’i Madagasikara ary nihazo an’i Kenya, toerana hanatontosana ny dingana ampahefa-dalana hiadiana ny ho tompondakan’i Afrika, ho an’ny mpilalao tsy matihanina taranja baolina kitra (Chan 2025). Tsiahivina fa hidona amin’i Kenya izy ireo, ny zoma ho avy izao, eo amin’izany dingana izany.
Norombahin’ny ekipazy TMF/Asacm, nisy an’i Faniry sy i Mahents, mitondra ny fiara Peugeot 208 T16 ny « Rallye de Boeny ». Fihaonana notanterahina tany Boeny, ny 14 ka hatramin’ny 16 aogositra lasa teo, nokarakarain’ny klioba Gojang. 1 ora 23 mn 26 s 9% ny fe-potoana nahavitan’izy ireo ny hazakazaka.
Nanao pao-droa ny klioban’ny St Joseph Mahamasina nandritra ny fifaninanana “open MB2 All”, taranja badminton. Fihaonana notanterahina tetsy amin’ny Kianja mitafon’ny ANS Ampefiloha, ny 15 sy 16 aogositra lasa teo. Norombahin’izy ireo tamin’izany ny anaram-boninahitra roa tamin’ireo telo niadiana. Anisan’izany, ny teo amin’ny U15, zazavavy, sy ny teo amin’ny lehilahy, sokajy “B”.
Nanakatonana ny fifaninanam-pirenena amin’ny taranja tenisy ny lalao ho an’ny sokajy rehetra. Fihaonana nokarakarain’ny Federasionina malagasy (FMT) ary nofaranana teny amin’ny Kianja Asut Ambohitsaina, ny alahady lasa teo. Voahosotra ho tompondaka teo amin’ny 1ère série, vehivavy, i Tsantaniony Iariniaina, rehefa nandresy an-dRazafinarivo Mirindra, tamin’ny seta 2 no ho 0 (6/2; 7/5). Noporofoin’i Tsantaniony ny traikefa ananany sy ny fahazarany lalao goavana ka nibatany ny fandresena. Ho an’ny lehilahy indray, lasan-dRakotondrasoa Valentin ny anaram-boninahitra rehefa nandresy an-dRaharivony Nicolas, tamin’ny seta 2 no ho 0 ihany koa (6/1; 7/5).
Tsiahivina fa lasan’Analamanga avokoa ny ankamaroan’ny amboara tamin’ity. Anisan’izany, ny teo amin’ny “2ème série”, vehivavy, norombahin-dRazafimahatratra Steffy, raha nandavo an-dRakotomalala Fikasana, tamin’ny seta 2 no ho 0 (6/2; 6/4). Nandray anjara tamin’ity avokoa ireo ligim-paritra mandrafitra ny federasionina malagasy, taranja tenisy.
Tompondaka
Taorian’ny fiadiana ny amboaran’Analamanga, notontosaina ny faran’ny herinandro teo, ny “Kids JBB Games” indray ny fandaharam-potoana manaraka ho an’ny taranja Jiu-jitsu Breziliana.
Fifaninanana karakarain’ny Brezilian Jiu-jitsu Esca (BJJ Esca), ny 24 aogositra izao, ao amin’ny Dojo Esca Antanimena io hetsika io. Fotoana hifanomezana, hanasana ireo katitakely hampiseho ny talentany. Hanasana ihany koa ireo ray aman-dreny hanotrona sy hiaina fotoana mampihetsi-po miaraka amin’ny zanany. Tsiahivina, nanomboka ny taona 2024 no nisy ny fifaninanana “Kids JJB Games”. Nahazo ny laharana voalohany, nandritra io andiany voalohany io, ny klioban’ny Checkmat. Ny BJJ Esca no faharoa ary ny Guerreros no fahatelo, tamin’izany. Raha hiverenana kosa ny “Amboaran’Analamanga”, natao teny amin’ny Kianja mitafo Ankoay Ankorondrano, ny faran’ny herinandro teo, nifampizaran’ny Attila sy ny Guerreros ny medaly volamena. Nanaraka azy tao kosa ny klioban’ny One Tribe. Mbola vao andiany voalohany ity fifaninanana ity ka maniry ny hitohizan’izany ny mpikarakara, ny ligin’Analamangan’ny Jiu-jitsu Breziliana. Maniry ny fiaraha-miasa amin’ny klioba rehetra eto Analamanga sy ny avy any amin’ny faritra, ary indrindra ireo ligy rehetra mandrafitra ny Federasionina malagasin’ny Jiu-jitsu Breziliana ny ligin’Analamanga.
Mi.Raz
Vokatra tamin’ny “Amboaran’Analamanga”
-57,5 kg: 1-Feno, One Tribe 2- Nantenaina, Guerreros 3-Sarobidy, Club 101
-64 kg: 1- Michael, Attila 2- Kim, Attila 3- Manda, Club 101
-70 kg : 1-Voady, Guerreros 2- Tanjona, Club 101 3- Mamy, Club 101
-70 kg: 1- Fifaliana, One Tribe 2- Tafita, Guerreros 3- Mathieu, BJJ Esca
-76 kg :1- Hery, Attila 2- Mikaia, Southside 3- Frédéric, Guerreros
-85 kg: 1- François, BJJ Esca 2- Gyanot, Attila 3- Loïc, Guerreros
-Vehivavy: 1-Mimi, Guerreros 2- Sarah, Attila 3- Sitrakiniaiana, Guerreros
-Master 2: 1- Hery, Attila 2- Lalaina, Guerreros 3-Frédéric, Guerreros
-Avancé, 64 kg: 1- Diary, Southside 2- Ar’Aina, Attila Absolute 1- Tafita, Guerreros 2, Yusha, Attila 3- Hery, Attila 2- Tanjona, Club 101
Maherin’ny fito amin’ny 10 ny tanora malagasy mipetraka any ambanivohitra, raha ny tatitra voaray farany mahakasika ny tanora maneran-tany. Avy amin’ny tokantrano sahirana avokoa ny enina amin’ny 10 amin’izy ireo. Roa ampahatelon’izy ireo miasa amin’ny sehatra tsy ara-dalàna. Latsaky ny 3% kosa ny misehatra eo amin’ny tonton’ny fandraharahana.
Ilaina sy tombony lehibe ho an’ny tanora malagasy ny fanatrehana ireny fampiofanana amin’ny sehatry ny asa maro ireny, raha ny fanadihadiana natao. Tanjona ny hametrahana ny sehatry ny asa sy ny fandraharahana ho azy ireo eto an-toerana. Eo koa ny hanampiana azy ireo hanana atrikasa fampananana asa sy fandraharaharana. Amin’ny ankapobeny, mahaliana ny tanora malagasy ny fanatrehana izany.
Miezaka manatanteraka izany ny fanjakana malagasy, amin’ny alalan’ny minisitera samihafa. Eo ihany koa ny fiaraha-miasa eo amin ‘ny firenena malagasy sy ny Rafitry ny Firenena mikambana miasa eto Madagasikara. Tanjona ny hampihenana ny tahan’ny tsy fananan’asa eto an-toerana. Tafiditra ao anatin’ny veliranon’ny Filoham-pirenena ny fanomezana asa sy fandraharahana ho an’ny tanora rehetra manerana ny Nosy. Ankoatra izay, mifototra amin’ny fanabeazana sy ny fiofanana arakasa ny ankamaroan’ny hetsika atao. Laharam-pahamehana ho an’ireo mpiara-miombon’antoka amin’ny fanjakana, ny fanomezana fiofanana, ny fampiofanana zatovovavy sy ny olona manana fahasembanana. Antony, maro ny olona mbola manilikilika azy ireny eny anivon’ny fiarahamonina.
Hanenana ny tahan’ny tsy fananana asa
Ivon’ny fampandrosoana ny firenena ny fijerena ifotony sy fampanana asa ny tanora sy ny tantsaha. Ny fahatsapana izany no antony mahatonga ireo fikambanana samihafa nanangana tetikasa marolafy eto amin’ny Nosy. Mitondra fampivoarana eo amin’ny lafiny sosialy sy eo amin’ny sehatry ny fampanana asa izany. Ankoatra izay, mampisy fitondrana tsara tantana sy fandriampahalemana eto amin’ny firenena ihany koa.
Maro ny tetikasa ataon’ny fitondram-panjakana hampananana asa ny tanora eto amin’ny Nosy. “Ilaina fanatavenenana sy fanomezana sehatra io fampiofanana io mba hampihenana ny tahan’ny tsy fananana asa. Ohatra amin’izany ny Odof (One District, One Factory). Tetikasa nametrahana ireo indostria madinika isaky ny distrika, 75 eo izany nanerana an’i Madagasikara, mba hahafahan’ny tanora mamorona asa ho azy sy ho an’ny hafa. Amin’ny alalan’ny fanodinana ny zava-misy ao amin’ny disitrika misy azy. Toy izany koa ny tetikasa fihariana sy fampiofanana azy ireo amin ‘ny sehatry ny fambolena sy fiompiana.
Fiomanana amin’ny fiainana hoavy
Fitaovana iray ahafahana miditra sy mahazo asa ny fampiofanana arakasa. Ankoatra izay, fomba iray entin’ny tanora miomana sahady amin’ny hoaviny koa. Manangana hoavy mamiratra ho an’ny tena sy ho an’ny fiarahamonina ny fanomezan-danja sy fanampiana ny tanora amin’ny alalan’ny fampiofanana.
Etsy ankilany, manokatra ny vavahadin-tsain’ny tanora ny fampiofanana omena azy. Manamafy ny fahaiza-manao sy ny fahavononany hiditra amin’ny tontolon’ny asa, andaniny. Noho ny fiatrehana izany, mitombo ny traikefan’ny tanora na eo amin’ny lafiny teknika
na eo amin’ny lafiny maha matihanina. Fotoana iray ahafahany mihaona sy mifanerasera amin’ny tontolo matihanina koa ny fanatrehany fiofanana. Mety hanampy betsaka amin’ny fanomanana ny hoaviny ny torohevitra isan-karazany omen’ireny olona ireny.
Manatsara sy mampitombo ny fahatokisan-tenany ihany koa izany. Lasa mitombo ho azy ny fahatokisan-tena rehefa mahafehy fahaiza-manao iray sy mahavita zavatra amin’ny fiofanana izy. Ny zava-dehibe indrindra dia ny fidirany amin’ny sehatry ny asa sy ny fandraharahana. Raha tsy hiasa amin’ny orinasa ny tanora iray aorian’ny fiofanana ataony, mety hanana fikirizana hanangana ny orinasany manokana izy. Fomba iray entiny mampihatra ny fampiofanana arakasa nataony izany rehetra izany.
Nanatontosa : Mino
Dès le premier jour de son ouverture officielle au grand public, le téléphérique urbain d’Antananarivo a connu un énorme succès. C’est incontestable si l’on se réfère aux longues files d’attente visibles au niveau des différentes stations qui sont déjà en service.
Selon les chiffres officiels, le dernier-né du transport urbain de la Capitale a embarqué plus de 5 000 passagers en l’espace de quatre heures. S’agit-il d’une simple curiosité du public face à un nouveau mode de transport ou bien le succès s’explique-t-il par la commodité de déplacement qu’il offre ? L’avenir le dira certainement.
Quoi qu’il en soit, c’est une véritable attraction touristique non seulement pour les tananariviens mais également pour les visiteurs locaux venant des villes autres qu’Antananarivo et aussi des visiteurs internationaux de passage à Antananarivo. La vue panoramique sur certains quartiers de la Capitale est exceptionnelle.
Avec le téléphérique donc, c’est le transport urbain de la Capitale qui présente un véritable changement. Bien sûr, on a déjà assisté à d’autres grands changements dans ce domaine. Le phénomène des taxi-motos est relativement récent (vers 2022). Et à ce jour, leur nombre est impressionnant.
Au niveau des quatre roues, les divers changements de formule ne se comptent plus. Entre
autres, on peut citer l’E-VTC (vers 2021), un système de location de véhicules avec chauffeur. Parmi ces nouveautés figure également « Piqla », un réseau de taxi utilisant des véhicules à 100% électriques.
Avec le téléphérique, il est sûr est que les vieux taxis traditionnels vont encore perdre un peu plus la cote. Aujourd’hui, ils sont déjà fortement concurrencés par les taxi-motos qui peuvent circuler plus facilement pendant les embouteillages alors que le prix à payer est presque le même.
Mais encore et surtout, les véhicules utilisés par les taxis classiques sont relativement âgés. A ce titre, ils offrent un confort moindre et risquent à tout moment de tomber en panne en cours de route. Ce qui n’est jamais rassurant pour les usagers.
Face à toutes ces nouveautés en matière de transport urbain dans la Capitale, on peut se demander ce qu’il en sera dans les autres grandes villes de province ? Il est sûr que les habitants de ces villes attendent certainement des changements en matière de transport urbain au niveau de leur localité respective.
C’est une attente tout à fait légitime car on a toujours besoin d’un changement. Et il y a beaucoup à faire dans ce domaine dans ces villes-là. Mais pour le moment, dans la Capitale, on peut dire que depuis quelques années, on a assisté à un changement radical du paysage du transport urbain.
Aimé Andrianina
Lors de la 7e édition du Salon de la recherche au service de l’économie et de l’emploi, à Ankatso au début de ce mois d’août, Oliveira Ramiandrisoa, un étudiant en Master 2 de l’Université de Vakinankaratra, mention Environnement, a présenté les résultats de sa recherche intitulée « De la biodiversité malgache aux nouvelles thérapies, le potentiel antimicrobien de Homalium Albiflorum, une plante endémique de Madagascar », connue sous le nom de « Kikazana ».
*Les Nouvelles : Il existe un grand nombre de plantes aux multiples vertus thérapeutique à Madagascar, mais vous avez choisi le « Kikazana »…
– Oliveira Ramiandrisoa : Ce thème nous a été attribué, afin d’apporter des réponses au problème de la résistance aux antibiotiques, l’une des plus graves menaces pesant sur la santé mondiale. Nous avons choisi de travailler sur Homalium Albiflorum, car elle fait partie du genre Homalium, riche en métabolites secondaires. C’est aussi l’une des espèces endémiques qui n’avait jamais fait l’objet d’une étude chimique. Et on s’est dit que pour trouver des nouvelles solutions, il faut mener des études scientifiques là-dessus
* Et les résultats sont-ils prometteurs ?
– Nous avons d’abord réalisé des criblages phytochimiques, qui ont révélé la présence de flavonoïdes, de terpénoïdes et de corps phénoliques. Ces composés sont souvent à la base des propriétés thérapeutiques des plantes. Ensuite, nous avons testé l’extrait de la plante sur cinq bactéries à Gram positif, trois à Gram négatif et une levure. Puis, nous avons observé une activité bactériostatique sur « Bacillus cereus », avec une concentration de 100 mg/ml et une Concentration Minimale Inhibitrice (CMI) de 6,25 mg/ml. C’est un résultat très encourageant comparé à celle d’une espèce du même genre. Il confirme le potentiel antimicrobien de cette plante.
*Quelles sont les prochaines étapes de votre projet?
– Ces résultats ouvrent de nombreuses perspectives. Nous allons maintenant travailler à isoler et identifier les molécules spécifiques responsables de cette activité. Notre objectif est de valoriser le patrimoine naturel de Madagascar en contribuant à la découverte de nouvelles thérapies pour lutter contre la crise de la résistance microbienne aux antibiotiques.
Propos recueillis par Sera R.
Dans le cadre du mois de la Thyroïde et en collaboration avec Arovy University et le CHU de Nîmes, (IMM), a inauguré hier une session de formation intensive sur la thermoablation des nodules thyroïdiens par radiofréquence, animée par le Dr. Haitham Sharara, praticien hospitalier reconnu pour son expertise dans ce domaine.
Cette formation a pour but d’améliorer en continu la prise en charge des patients souffrant de pathologies thyroïdiennes, en alliant rigueur scientifique et innovations technologiques. Cela a permis aux participants, tous professionnels de santé, d’approfondir leurs connaissances sur les bases théoriques de la thermoablation. A travers des échanges d’expériences cliniques, les praticiens ont pu se familiariser avec l’utilisation du générateur de radiofréquence, visant à préserver la glande thyroïdienne et à offrir une alternative moins agressive à la chirurgie traditionnelle.
L’IMM souligne son engagement en faveur de l’innovation médicale et de l’amélioration des pratiques de santé.
Fahranarison
Actuellement à sa phase II, le «Projet d’adaptation de la gestion des zones côtières au changement climatique, en tenant compte des écosystèmes et des moyens de subsistance (PAZC II)» sera mené dans la région du Boeny. Un atelier de lancement officiel s’est déroulé vendredi à Mahajanga.
De source auprès de la Direction régionale de l’Environnement et du développement durable (Dredd), le projet consiste à mettre en œuvre des solutions concrètes comme la restauration des mangroves, la gestion durable des ressources halieutiques, le renforcement des capacités locales et l’intégration des écosystèmes dans la politique de développement. 5 communes vont bénéficier directement des activités du PAZC II dans le Boeny, touchant 20.000 personnes dont la moitié sont des femmes.
«S’appuyant sur les acquis du PAZC I, nous ambitionnons de bâtir un avenir plus sûr et durable pour nos communautés côtières», a affirmé le Dredd du Boeny.
Pour rappel, PAZC est exécuté sous l’égide du ministère de l’Environnement et du développement durable (Medd) à travers le Bureau national des changements climatiques et de la Réduction des émissions dues à la déforestation et à la dégradation forestière (BNCC/REDD+). Sous financement du Fonds pour les pays moins avancés (FPMA) du Programme des Nations unies pour l’environnement (PNUE), ce projet s’étale sur 48 mois. Durant sa mise en œuvre, il cible vingt communes des régions de Diana, Boeny, Atsimo Atsinanana et Menabe, à raison de cinq communes par région.
Sera R.
Créé par décret 2015-1333, le Centre d’appui et de formation professionnelle agricole (CAFPA), rattaché auprès du ministère de l’Agriculture et de l’élevage (MAE), forme des jeunes de 18 à 23 ans durant deux ans, pour devenir des exploitants professionnels dans le domaine de l’agriculture et de l’élevage. C’est le cas pour le centre à Mahitsy, destiné en principe aux jeunes des régions d’Itasy, Analamanga, Betsiboka et Bongolava.
«Formés également au leadership et initiés à la gestion de projets, les apprenants sont tout de suite opérationnels, à l’issue de leur formation. Ils sont ainsi capables de trouver eux-mêmes des partenaires», a fait remarquer la directrice du CAFPA de Mahitsy, Herizo Léa Brigitte Andrianjakarivony.
Le mode recrutement s’opère par voie de concours tous les ans où le nombre des admis tourne autour d’une vingtaine. Les candidat(e)s devraient être aptes physiquement et avoir terminé la classe de troisième. Ils doivent aussi s’acquitter des frais de formations d’un montant de 60.000 ariary
Le contenu de la formation est toujours mis à jour en fonction des besoins. «Ce qui est essentiel pour le développement professionnel car cela permet de rester compétent dans un environnement en constante évolution», souligne la directrice du CAFPA de Mahitsy.
De préciser aussi que la règle de 80% pratique et 20% théorique, est appliquée même durant les examens. Il arrive également au centre de proposer une formation à la carte, à titre de renforcement des capacités. Actuellement le centre prépare la sortie de sa 7e promotion, prévue au mois d’octobre et prêt à accueillir la 9e. A noter qu’il existe neuf CAFPA à régime d’internat dans tout Madagascar.
Don d’un puits du Rotary district 9220
Victime également du changement climatique, le centre CAFPA de Mahitsy n’a pas accès à l’eau potable alors que parfois, il accueille plus de 200 apprenants. Cette situation
a poussé la Rotary district 9220 à faire don d’un puits au centre, inauguré jeudi. Le 100e puits Rotary 9220 a été construit au pays dans le cadre de son projet «Un club, un puits», afin d’améliorer l’accès à l’eau potable aux communautés.
«Chaque village à Madagascar peut avoir accès à l’eau, ce trésor inestimable», s’est exprimé le gouverneur du district 9220 du mandat 2024-2025, Marie Françoise Randriamanga. De noter la participation active du Rotary St Denis Alizés, l’un des 7 membres du district 9220, dans la mise en œuvre de ce projet, notamment à Madagascar.
Sera R.
Misy trangan’aretina takilodrano maro eto Madagasikara. Ahitana izany betsaka ny any amin’ireo distrika 107, amin’ny 119 eto amin’ny Nosy, raha ny tatitra navoakan’ny minisiteran’ny fahasalamam-bahoaka. Any amin’ny disitrika 46 ny tena ahitana olona maro miaina miaraka amin’io aretina io. 90% ny mponina ao amin’ny kaominina iray no voalaza fa voan’izany avokoa, hatramin’ny ankizy.
Aretina azo avy amin’ny parasita na katsetsitra antsoina hoe: “bilharzie” na “schistosoma”, kakandio, ny takilodrano. Miditra sy monina any amin’ny lalandran’ny olombelona izy io. Aretina azo avy amin’ny kankandio, miditra amin’ny alalan’ny masonkoditry ny olona iray. Fifampikasohana amin’ny rano misy mikraoba, toy ny renirano, farihy, dobo, rano eny an-tanimbary sy ny maro hafa no ahazoana izany. Misy dimy karazana izy eto ambonin’ny tany. “Ho an’i Madagasikara manokana, ahitana karazany roa. Voalohany, ny Schistosoma mansoni, na takilodrano miseho any amin’ny tsinay. Faharoa, ny Schistosoma haematobium, izay miseho any amin’ny tatavia”, hoy ny Profesora Rakotozandrindrainy Raphael, mpampianatra mpikaroka momba ny microbiologie sy ny parasitologie. Ahitana ny miseho any amin’ny tatavia ny any amin’ny tapany andrefan’i Madagasikara, manomboka eo Tsiroanomandidy hatrany Antsiranana sy Toliara. Takilodrano miseho any amin’ny tsinay kosa ny eto afovoantany sy any amin’ny tapany atsimo atsinanana.
Miditra amin’ny
masonkoditra
Mety ho voan’ny aretina na ny ankizy vao herintaona aza, hatramin’ny lehibe indrindra. Mitsofoka ao anaty hoditry ny olona iray ny otrikaretina raha vao mikasoka ao anaty rano misy izany izy, ary tonga manafika ny lalandra avy hatrany. Alohan’izay, miditra ao anatin’ny sifotra, any anaty rano, mandritra ny iray volana io otrikaretina io. Mivoaka tao izy rehefa miangeza sy mafana ny andro. Eo anelanelan’ny amin’ny 10 hatramin’ny 2 ora atoandro ny fotoana hivoahany ao anatin’ilay sifotra ka hidirany amin’ny hoditry ny olombelona. Matetika, amin’io fe-potoana io no hivoahan’ny olona manasa lamba, manetsa, mijinja vary, milomano sy ny maro hafa. Raha vao mikasika rano na milona ao anaty rano misy azy mandritra ny dimy na 10 minitra eo ny olona iray dia efa voa izay. Mipetraka ao anaty lalandra, izay ambonin’ny fitombenana ilay katsetsitra. Manatody ny vavy ary mandavaka ny lalandra sy ny tsinaibe na mandavaka amin’ny faritra fivalanan-drano, ny sisin’ny atody izay maranitra. Manaraka azy ny ka izany no miteraka ny fahaverezan-dra.
Raha ho an’ny ankizy voan’ny aretina, mety tsy handray lesona intsony ny lohany. Raha tantsaha, miasa izy fa vizana noho ny aretina ny vatany. Betsaka ny fahaverezan-dra ka lasa miteraka harerahana eo amin’ny mponina tokony hamokatra.
Miseho amin’ny endrika maro
Rehefa miditra ao amin’ny hoditry ny olona ny kankana, aorian’ny firobohana na filomana rano maharitra, tsy maintsy mangidihidy ilay olona, fambara fa tafiditra ao anatin’ny masonkoditra izay ilay katsetsitra. Heverin’ny olona fa tratry ny lailaim-borona ny marary. Miseho ny fambaran’aretina eo amin’ilay olona afaka 10 na 15 andro eo arakaraka ny hery fiarovana ao aminy. Mamany sy mikaka ra ihany koa no ahafantarana fa voan’ny takilodrano ny olona iray. Mitohy izany ary mety hitarika fangidihidian’ny vatana iray manontolo ary mety hikohoka na marary an-doha. Vizana lava, marary an-doha lava, tsy mahazo aina ny olona iray rehefa voan’io aretina io. Rehefa tonga any amin’ny lalandra amin’izay ny takilodrano, manomboka manatody, izay tena zava-doza indrindra ho an’ilay olona voa satria manatroaka ny lalandra. Mety hahafaty io aretina io raha tsy voatsabo ara-dalàna.
Mahatonga fahasarotana raha tsy voatsabo
Azo tsaboina tsara anefa ny aretina. Mora ny mitsabo azy satria mihinana fanafody indray mandeha dia vita. Tsy maintsy mihinana fanafody indroa farafakeliny isan-taona ny marary iray any amin’ny faritra tena ahitana izany. Mahatonga fahasarotana amin’ny endriny maro izy io raha sendra ka tsy voatsabo. Mihatery ny lalandra satria trobahin’ireo atody foy maro. Noho izany, tsy afaka mikoriana araka ny tokony ho izy intsony ny ra, izay miainga any amin’ny tongotra mankany amin’ny fo satria tery ny lalany. Mitombo be ny herin’ny ra, noho izany, mitombo koa ny sarakaty, ary lasa mihangeza ny kibon’ilay olona. Lasa mivonto koa ny tongony sy ny tarehiny ary mitarika any amin’ny fahafatesana izany.
Efa natao ny andrana amin’ny vaksiny
Anisan’ny firenena afrikanina voalohany indrindra nanao ny andrana tamin’ny vaksinin’ny Takilodrano i Madagasikara. Vita tamin’ny taon-dasa izany ary maro ny olona nandray anjara sy nisitraka izany. Tsy nisy narary ary mbola velona soa aman-tsara avokoa ireo olona rehetra ireo hatramin’izao. Atao amin’ity taona ity ny andrana manaraka (deuxième phase). Atao amin’ny taona 2026 sy 2027 ny dingana fahatelo amin’ny fanandramana, raha ny fanazavana voaray hatrany. Aorian’izay, olona amina miliara no hisitraka vaksiny miaro amin’ny Takilodrano manerana ny firenena afrikanina sy eto Madagasikara. ” Tanjona, mba tsy ho 40 farany fa hiakatra any amin’ny 100 voalohany amin’ny ady amin’ny bilarziôzy”, hoy ny profesora Rakotozandrindrainy Raphael.
Atao maimaimpoana sy atao betsaka ny toeram-pivoahana
Mbola sarotra ny miady amin’ny aretina, raha ny zava-misy iainana eto Madagasikara. Anisan’ny antony iray mahatonga ny fiparitahan’ny tsimokaretina mantsy ny fangerena ankalamanjana. “Raha tiana ny hanafoanana ny bilarziôzy eto Madagasikara, atao izay hisiana toeram-pivoahana marobe manerana ny faritra rehetra eto amin’ny Nosy”, hoy ihany izy. Nambarany fa tokony ho maimaimpoana izany fa tsy handoavam-bola. Ankoatra izay, tsaboina ihany koa ny marary. Rehefa maty ilay katsetsitra ao anaty lalandra dia tsy manatody sy mitombo intsony. Anisan’ny manaparitaka ny aretina ny fangerena ankalamanjana izay toa miha mahazo vahana. Nohamafisiny fa ny fanaovana vaksiny no tena vahaolana tsara indrindra hiadiana amin’io aretina io.
Nanatontosa : Mino
Mifameno. Angamba ny tarika AmbondronA no nandray anjara betsaka indrindra tamin’ny « Star Tour », hatramin’izay nisiany. Maro ireo nahatadidy fa anisan’ny nandrasan’ny mpankafy ny AmbondronA tamin’ny «Star Tour Mahajanga 2019». Mbola nihoatra noho ny tamin’izany ny hafanana, nandritra ny seho famaranana, teo amin’ny Bord Mahajanga, omaly. Vantany vao naneno ny feon-gitara voalohan’i Beranto dia tsy nijanona ny horakoraka, nandraisan’ireo mpijery ny tarika.
« Mankasitraka aho », araka ny lohateny, hira iray fanombohan’ny tarika ny seho hataony, ho fisaorana an’Andriamanitra ity. Ary dia niarahan-dry Kix niredona tamin’ireo mpankafy izany. Tsy nisy fanavahana na tompon-tany na vahiny, fa samy niara-nianoka ireo hira nentin’ny AmbondronA nitaiza ny sofina sy ny fanahin’ny mpankafy izany. Nitovy lenta avokoa na ireo milamimdamina toy ny «Havaoziko ny eny», «Naleonao» na ireo mavesatra kokoa, toa ny « Ajanony any », « ny fitempon’ny foko», sns.
Nialoha ny seho lehibe teo amin’ny Bord, efa avy nampirevy ireo mpankafy manokana teto Mahajanga tao amin’ny New Park Resort ry zalahy, ny alin’ny zoma teo. Mazava loatra fa lany mialoha ny tapakila ary maro ireo naniry hanatrika no sahirana noho izany. Izany rehetra izany, manaporofo avokoa fa efa any amin’ny dingana sy sokajy ambony ny tarika AmbondronA, raha tarafina amin’ny lazany sy ny fahombiazan’ireo seho izay tontosainy rehetra. Tsy mbola ato ho ato izany no hidina, satria miakatra hatrany koa ny fanamby hapetraky ny tarika. Anisan’ny efa nampahafantarin’izy ireo ny seho goavana indroa misesy, hatao ao amin’
ny Lapan’ny fanatanjahantena sy ny kolontsaina Mahamasina, ny 19 sy 21 septambra ho avy izao.
Zo ny Aina
Nahazoana akony tsara ny «Festival Tongolobe» tao Mampikony. Nahoraka ny tanàna ny faran’ny herinandro teo, indrindra nandritra ny andiam-pampisehoana, ny alin’ny sabotsy sy ny alahady teo, tao amin’ny Kianjabe. Nifandimby tamin’izany ry Lico Kininike, Mad Max, Lewapy, Dadi Love ary i Din Rotsaka. Irariana ho tsaratsara kokoa ny andiany manaraka amin’ny taona ho avy.
Miverina amin’ny lazany i Marion. Taorian’ny « Génération 2000 » teto Antananarivo, namaly ny antsony ireo mpankafy an’i Marion ao Antsirabe. Feno hipoka ny efitranon’ny Arotel Antsirabe, ny alin’ny sabotsy teo. Lany mialoha ny tapakila, ka nihanoka tanatin’ny famerenana ireo hira nampalaza an’i Marion sisa ny rehetra. Hanohy ny fitetezam-paritra izay natombony tany izy, mialoha ilay tena seho goavana sy famaranana ao amin’ny Lapan’ny fanatanjahantena Mahamasina.
Hisy atrikasa hotarihin’i Titan Randriamasindrazana, anio. Etsy amin’ny CGM/GZ Analakely izany, manomboka amin’ny 2 ora. Mazava loatra fa mahakasika ny amponga maroanaka no hifampizaran’ity tanora mpitendry anisan’ny matihanina amin’izao fotoana izao ity. Natao kokoa ho an’ireo mpitendry tsy mbola matihanina sy ireo mpianatra mozika mantsy izany, hanoroana azy ireo ny lalana sy ny paikady isan-karazany tokony hofantatra amin’ny tohin’ny lalana.
« Festival de l’écologie ». Hetsika iray nanandratra ny karazan-javakanto sy kolontsaina ao amin’ny faritra Vakinankaratra ihany koa ny « Fest’Iray », izay nifarana omaly. Fiaraha-mientana, nanaovana haitaky ho an’ny tontolo iainana, rariny ara-toetr’andro ary ny zon’olombelona ny hetsika. Nifarimbona nampiaraka talenta ireo mpanakanto maro nivoy ny lohahevitra nandritra izany. Teo ireo mpanao mozika, slam, dihy, hosodoko, filatroana, hainahandro, kabary, taovolo ary taozavatra, sns. Narahina lalao maro, toy ny fifaninanana « quizz » manodidina ny lohahevitra ihany koa izany.
Mazava loatra fa nibahana kokoa ny fampisehoana mozika, satria iny no mora voarain’ny mpiara-belona. Nitondra ny hafatra ry Mami Bastah, anisan’ireo zokiolona amin’ireo mpanakanto zanak’i Vakinankaratra. Teo koa ry Tojo Asoro, Driwna, Natoraly, Rayna, Fafah Valiha, Joh Randriantahiana, Ny Z’Art Iray, Elsenne, Tarika M’Iray, Sôvazik, Raozin’ny Mandray, Tarika Fontsy, Mamina, Vahantsaina, Raim’Be, Vain’Af, Dee à Lock, Talike Gelle, Oladad, Soanjara ary ny Mahaleo Taranaka, izay tena be mpiandry nandritra ny hetsika.
Hafa raha samy « festival » ny « Fiest ‘Iray », noho izay lohahevitra iaraha-mivoy, iaraha-mientana ary hampitaina amin’ny alalan’ny zavakanto, izay. Handrandraina hisy hatrany izany isan-taona.
Zo ny Aina
5 taona no tsy nisy ny hetsika. Avy hatrany dia fahombiazana noho ny taloha kosa ny fiverenany, raha notarafina tamin’ny 3 andro an-danonana sy fialamboly teto Mahajanga.
Fahombiazana raha tarafina amin’ny isan’ny mpanatrika. Rakotra olona manomboka eo amin’ny sehatra lehibe manoloana ny Chambre de commerce, hatreny amin’ny baobab lehibe, manamarika ny Bord eto Mahajanga. Raha atao tombana malalaka, any amin’ny 25 000 hatramin’ny 35 000 any isaky ny hariva ireo tonga nialavoly teto amin’ity toerana ity, nanomboka ny zoma teo ka hatramin’ny alin’ny omaly alahady. Vao nanomboka ny fanentanana ny zoma, efa narisika ireo mpiala voly, na tompon-tany izany na ireo mpiala sasatra nisafidy an’i Mahajanga. Nitombo hatrany ny isa, satria nisy mpanakanto teo amin’ny sehatra goavana nanomboka ny sabotsy. Nahitam-pivoarana be ny seho an-tsehatr’i Ckicky, izay efa voarain’i Mahajanga ho anisan’ireo mpanakanto malaza. Niaraha-nihira ireo hirany malaza toa ny «Shakina» sy ny «Menimeninao». Tsy Mahajanga irery, satria efa feno tanteraka ny fandaharam-potoana mandritra ny taona. « Efa mpiaraka amin’ny Star foana izany, tany Antsirabe, Antananarivo, Foulpointe, sns. “Aorian’ny eto Mahajanga, hihazo an’i Mayotte hanao seho vitsivitsy ny tarika manontolo. Manam-pikasana ny hamita ny rakikira voalohany amin’izao koa aho », hoy ny nambaran’i Ckicky, taorian’ny fandraisany anjara.
Anisan’ireo niverina niaraka tamin’ny « Star Tour » teto Mahajanga ihany koa i Black Nadia. Noporofoiny indray fa mipetraka ireo hirany, na dia teo aza ny tsy fahasalamana tanteraka, tsy nahafahany tena nihetsika firy. Tontosany ihany ny seho nandritra ny ora roa, ary nisinda aza ny harerahana rehefa niara-tafiditra tamin’i Black Nadia ireo mpankafy azy. Tsy nidina intsony iny hafanana iny na niala ny sehatra aza ny tarika, ka avy hatrany dia notohizan’i Dj Eloi, mpikosoka kapila fanta-daza eto Mahajanga, tamin’ny fampandihizana mandra-naraina.
Avy hatrany dia ireo hirany mafana no nalahatr’i Ceasar, tamin’ny andro fahatelo sady farany, omaly. Anisan’ireny ny « Navadibadiko » sy ny « Aza manahy », izay hain’ny mpijery rehetra. Aloha be rahateo dia efa rakotra mpijery ny toerana, noho ny fisian’ny fanentanana sy lalao isan-karazany nentanin-dry Barhone sy ry Fou Hehy. Maro rahateo ireo olona tsara vintana nahazo loka tamin’ireo lalao natao.
Zo ny Aina
Tsotra ny fanehoan-kevitry ny minisitry ny Fitsinjaram-pahefana sy ny fanajariana ny tany (MFFT), Andriantsitohaina Naina, amin’ny fitaterana teleferika. “Reharehako sy reharehantsika ny mitaingina sy mahita ity fitaovam-pitaterana ity, na inona inona havalianareo ahy. Manova tanteraka ny sehatry ny fitaterana eto an-dRenivohitra ny teleferika”, hoy izy, tamin’ny fisantarana amin’ny fandehanana amin’
izany, ny faran’ny herinandro teo. Nanteriny koa fa tena manova ny endriky ny tanàna izany ka hampiavaka ny tanànantsika raha oharina amin’ireo renivohitra hafa aty Afrika sy manerana izao tontolo izao. Notsindriny koa fa reharehany tanteraka ny miara-miasa amin’ny filoham-pirenena, Rajoelina Andry. “Manana vina mazava ary manatanteraka izany izy”, hoy izy. Notsiahiviny fa efa ela no niandrasana ity fitaovam-pitaterana teleferika ity. Tonga ihany ny fotoana ankehitriny.
Tsiahivina fa miisa 1 648 ireo olona nampiasa izany, nandritra ny ora 2 voalohany, nanombohana izany, ny sabotsy teo. Teo anelanelan’ny 7 ora maraina ka hatramin’ny 9 ora, maraina izany. Miisa 777 ireo niainga avy eo amin’ny tobim-piantsonana etsy Anosy, raha 181 avy eo Soarano. Miisa 123 kosa ireo avy eo Ankorondrano ary 567 ireo avy eo Ivandry, araka ny tarehimarika azo ho an’ny ora roa, tapany maraina. Nampiditra vola hatrany amin’ny 4 944 000 Ar tao anatin’ny adin’ny roa izany ity fitaovam-pitaterana an-tariby ity. Nilaharana be hatrany ny fitaingenan’ny olona izany tamin’izao fanombohan’ny teleferika izao, tamin’ireo toeram-piantsonana.
Synèse R.
Arahaba soa, arahaba tsara… Tanteraka soa aman-tsara ny fihaonana an-tampony faha-45 eo anivon’ny vondrona Sadc. Tsy nampitsanga-menatra. Vidin-kaja, vidim-boninahitra… Iza, hono, rey olona, no mahazo izany eo imason’izao tontolo izao. I Madagasikara manontolo sy ny Malagasy rehetra tsy ankanavaka, fa tsy ny mpitondra ihany. Tonga amin’izany ve ny fivelaran-tsain’ ny mpanenjika, mpanaratsy, mpankahala… ? Iray ihany i Madagasikara sy ny Malagasy eo imason’izao tontolo izao amin’ny hetsika lehibe toy ireny. Hoe mahay mandray vahiny, ohatra, ny Malagasy, vahoaka hendry, miray hina… Mety misy tsy azoazo na manafintohina ve ny amin’izany ka ndeha haratsiana sy korontanina?
Misy ny efa vonto sy donton’ny politika, tsy mahajery ny hafa na ny firenena? Tsy mahajery lavitra koa… Miady fo hahazo fanjakana? Ny tena ihany no hibaby ny vokatr’izay atao sy izay misy ankehitriny any aoriana, raha mahazo izany. Na eo amin’ny sehatra nasionaly eto an-toerana io, na eo amin’ny iraisam-pirenena, na ankolaka na mivantana… Hanao ahoana koa rehefa handray hetsika iraisam-pirenena, raha mahazo fanjakana? Ny ela manova zavatra. Hahazo fanjakana ve izay tsy manao afa-tsy ny manakan-dalana, manakorontana, manalabara-tena any ivelany… ? Eo ny vahoaka hitsara amin’ny fifidianana. Izay no hahazoana fanjakana amin’ny fifandimbiasam-pahefana mazava sy milamina.
Hafa ny taloha? Na efa miova miandalana ny toe-draharaham-pirenena amin’izao, ny fijerin’ny vahoaka, ny toerana eo amin’ny sehatra iraisam-pirenena… Mila manova famindra sy paikady, raha tsy te hilaozan’ny tantara. Raha tsy miova hanova izay atao ny tena, ny tena no ovainy… Hiovana sy hanovana ny politika, fa tsy famerimberenana fotsiny ny lala-masaka teo aloha.
R. Nd.